TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I

Sözlük karşılığı “bir orta yol tutturan” yahut “iki şey arasında aracılık eden” olsa da edebiyatımızda Batılılaşma gayretlerine paralel olarak beliren ve bir Doğu-Batı sentezinden yana olan edebiyatçıların ortak adıdır. D ve E şıkları diğer edebi sınıfların tanımlarıdır.

Usta şairler, diğerlerinin yetişmesine yardımcı olmak için işin püf noktalarını göstererek, rehberlik yaparak ve hataları düzelterek faydalı bir sınıflaşmayı getirmişlerdir. Bu durumda sınıf farkı yoktur denemez.

Encümen-i Şuarâ’da üye sayısı belli olmayıp, meclis celseleri gibi ciddiyet taşımamaktadır. Bazı üyeler düzenli olarak her toplantıya katılırken bazıları ise meraktan ya da davet edildikleri için ara sıra katılmışlardır. Toplantıların belirlenmiş bir gündemi yoktur.

Encümen-i Şuarâ müdavimlerinin tanışıklıklarına ilk vesile, hemen hemen hepsinin ya soyunun ya doğum yerinin ya da memuriyetinin Rumeli ile bir alakasının bulunmasıdır.

Encümenin edebiyat anlayışı, yenilikler taşırsa da bunları ‒edebî akımlar etrafındaki gruplaşmalarda
rastlandığı cinsten‒ kendine has unsurlar olarak görmek mümkün değildir. Encümenin asli özelliğini, bir “mutavassıt” duruşu oluşturur. Mutavassıtın duruşu, konumunu biri İstanbul’da, diğeri Paris’te seçilmiş iki nirengi noktasını birden kullanarak belirlemenin ilginçliklerini taşır. Encümen-i Şuarâ müdavimleri de bir asırdır sürüp giden yenileşme gayretlerinin bir parçası olarak çağdaşlaşmaya çalışan şiirdeki kültürel ikilemi hisseder ve bir kutupta “köhne” Doğu’nun, diğer kutupta “alafranga” Batı’nın şiir malzemesi dururken birini tercih yerine, her ikisinin karışımından yeni bir terkip bulmağa çalışırlar.

Galip Bey, “şiir dili”nin gündelik dilin üstünde, özel bir dil inşa etmek olduğu; onu öğrenmek ve anlamak için de özel bir gayret harcanması gerektiği fikrindedir.

Gençlik yıllarından itibaren Kemal’in irfanını örnek aldığını söylediği kişi Galib’tir. Kemal’in  edebî dil kriterini Galib’le birlikte geçen yıllarda edinmiştir.  Diğer encümen müdavimlerinde görülen itinalı kelime seçiminde de Galib’in etkisi hissedilir.

Şairin şahsi zekasıyla yaratıcı eserler vermesi dilin üç asli arayışından biri olan Sebk-i Hindi’de mevcuttur.

Kendi mazmunlarını yaratmaya çalışan modern şairler imge ve sembole dönüşümde itici bir rol oynadıkları için doğru cevap C şıkkıdır.

1861 yılının mayıs veya haziran aylarından itibaren, Hersekli Ârif Hikmet Bey’in Lâleli Çukurçeşme’deki
evinde bir grup şair buluşmaya başlarlar.  Misafirlerin çoğundan daha genç olsa da yüksek istidadı ile şairler arenasında kendine haklı bir şöhret ve itibar kazanmış olan Leskofçalı Mustafa Galib Bey (1829-1867), encümenin reisi olarak kabul görür. Ev sahibi Hersekli Ârif Hikmet Bey (1839-1903) de ona bir encümen reisine gösterilecek saygı ve ihtimamı gösterir.

Tanzimat sonrasındaki edebiyatın üç ana eğilimde sürdüğü fark edilir: XVIII. asırdan devralınan mutedil bir değişim isteği ile hareket eden “mutavassıtlar”, Avrupai edebiyat kültürü ile doğrudan ilişki kurmayı başarmış ve roman, tiyatro gibi formlar yanında, şiirin yeni konu ve söyleyişlerini de nakletmeyi deneyen “mücedditler”, son olarak da mücedditlerin tercüme ve adapteler yoluyla şiire yeni bir mecra açma gayretini fazlasıyla “cezrî” bularak bunda edebî kültür adına bir tehdit sezen ve sanatını daha şarklı bir noktaya çekerek emniyete almaya çalışan “gelenekçiler”

Buna göre, sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

XVIII. asrın sonundan itibaren Osmanlı’nın Batılılaşma adına askerlik, maarif, teknoloji, basın, kıyafet gibi pek çok hususta yaşadığı yeniliğin ilk örneği Mısır topraklarında verilmiş ve ardından payitahtta da denenmiştir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Yenişehirli Avni Bey dışındaki isimler hayatlarını Kahire'de geçiren ve  İstanbul’a döndükten sonra, alıştıkları muhiti kendi konaklarında diriltmek ve geleneği reddetmeden yenileşmeye sıcak bakan isimleri etraflarında toplamak niyetiyle hareket eden dönemin ileri gelenleridir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Gelenekli encümen-i şuarâların tamamen subjektif esaslara dayalı eleme ve eleştirileri, şiir sanatının gelişimine çoklukla bir katkıda bulunamamıştır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

1861 yılının mayıs veya haziran aylarından itibaren, Hersekli Ârif Hikmet Bey’in Lâleli Çukurçeşme’deki evinde bir grup şair buluşmaya başlarlar. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Encümen-i Şuarâ müdavimlerinin tanışıklıklarına ilk vesile, hemen hemen hepsinin ya soyunun ya doğum yerinin ya da memuriyetinin Anadolu ile değil; Rumeli ile bir alakasının bulunmasıdır. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Birbirinden farklı sebeplerle de olsa encümendeki şairlerin hemen hepsi Batılılaşmadan ve onun getirdiklerinden hoşnutsuzluk duymaktadır. Bu hoşnutsuzluğu hicviyelerden açık açık, gazellerden ise imalar yoluyla çıkarmak mümkündür. Diğer taraftan, devlet çarkının dönüşüne dair eleştiriler, sadrazam başta olmak üzere, kötü idareciler hakkındaki şikâyetler, irtikâbın tabiileşmesi, eğitim sistemindeki modern eğilimlerin insan yetiştirme düzenindeki bozulmaya etkileri gibi pek çok konu şiire giren bahisler hâlini alır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

Mazmun; şiirde teşbih yoluyla kurulmuş bir imgenin arkasında saklanan anonim sembol, allegoridir.

Encümenin niyeti, hece veznini folklorik kullanımıyla yaşatmak değil, onu klasik şiirin formlarına ilave etmektir. Bunun manası, divan şiirinin gelenekli şekillerinin adı korunurken vezninin değiştirilmesidir. Sözün gelişi, Manastırlı Faik’in Sadrazam Âli Paşa için kaleme aldığı kaside, hece vezniyle ve dörtlükler hâlinde tasarlanmıştır. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı Manastırlı Faik'tir.

Encümen-i Daniş, Osmanlı Devleti’nde 1851-1862 yıllarında hizmet vermiş bir bilim kuruludur. Dolayısı ile diğer seçeneklerden farklıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.