TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I - Deneme Sınavı - 13

İlk tiyatro eseri Besa yahut Ahde Vefa (1875) Arnavutlar arasındaki besa (yemin) kavramından konusunu alır. Eserin giriş̧ kısmında Şemsettin Sami kendisinin de Arnavut asıllı olduğunu belirtmiştir.

Zavallı Çocuk, Namık Kemal’in Magosa’da sürgün olduğu yıllarda yazdığı eseridir. Eserde geleneksel aile yapısı içerisinde görülen aksaklıkların gençlerin hayatında trajik bir faciaya sebep olabileceği üzerinde durulur. Çocuklarının gelecekleri ile ilgili karar alırken onların fikirlerini önemsemeyen bir ailenin kızlarının ölümüne sebep oluşları anlatılır (Namık Kemal, 1960).

Soruda verilen maddelerin hepsi Namık Kemal’in hem kendi hem de sonraki dönemleri etkileyen görüşleri arasında yer almaktadır.

Tanzimat dönemi romanlarında ele alınan başlıca konulara bakıldığında psikolojik olayların konu olarak ele alınmadığını görebiliriz.

Edebiyatımızda yazılmış olan ilk edebi roman Namık Kemal’in eseri olan İntibah’tır.

Edebiyatımızda edebi roman dendiği zaman akla ilk gelen isim Namık Kemal’dir.

İlk yerli romanımız Şemsettin Saminin yazdığı Taaşuk-u Talat ve Fitnat adlı romanımızdır.

Edebiyatımızda ilk tarihi roman Namık Kemal’in yazdığı Cezmi romanıdır.

Ahmet Midhat Efendi romanlarında kültürel değerlerin karmaşasını, ahlakı, görücü usulünü ve halkın eğitilmesi gerekliliği gibi konulardan sıkça bahsetmiştir. Ama savaş sahnelerini genişçe yansıtmamıştır.

Fenni roman  yazan yazarımız Ahmet Midhat Efendidir.

Türk-İran savaşı ve Adil Giray ifadeleri bize Namık Kemal’in ünlü tarihi romanı olan Cezmi isimli romanı hatırlatmalıdır.

Klasik hikaye geleneği içinde ortaya çıkan ilk eser Ali Aziz Efendinin Muhayyelat-ı Aziz Efendi isimli eseridir.

İlk 4 seçenekte Ahmet Midhat Efendinin hikaye ve romanlarının özellikleri doğru verilmişken son şıkta natüralist akımdan etkilendiği bilgisi yanlış verilmiştir. Ahmet Midhat Efendi romantizm akımından etkilenen bir yazardır ve natüralizmi eleştirir.

Devlet işleri için yabancı dil bilen gençlere duyulan ihtiyacı karşılamak, memurlara yabancı dil öğretmek üzere 1821’de kurulan Tercüme Odası, Tanzimat yıllarında bir okul görevi üstlenir. Ali, Fuat ve Safvet Paşa gibi değerli insanları yetiştiren bu ocak; yeni bir dünya görüşü ve siyasi idealin geliştiği bir çevredir. Doğru cevap D'dir.

Birbirinden farklı sebeplerle de olsa encümendeki şairlerin hemen hepsi Batılılaşmadan ve onun getirdiklerinden hoşnutsuzluk duymaktadır. Bu hoşnutsuzluğu hicviyelerden açık açık, gazellerden ise imalar yoluyla çıkarmak mümkündür. Diğer taraftan, devlet çarkının dönüşüne dair eleştiriler, sadrazam başta olmak üzere, kötü idareciler hakkındaki şikâyetler, irtikâbın tabiileşmesi, eğitim sistemindeki modern eğilimlerin insan yetiştirme düzenindeki bozulmaya etkileri gibi pek çok konu şiire giren bahisler hâlini alır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

Encümen-i Daniş, Osmanlı Devleti’nde 1851-1862 yıllarında hizmet vermiş bir bilim kuruludur. Dolayısı ile diğer seçeneklerden farklıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Hindistan’da, Babürlü Hint-Türk hükümdarlarının saraylarında Farsça yazan ozanlarca geliştirilmiş olan sebk-i hindî  Hint tarzı anlamına gelmektedir. Edebiyatımızda XVII. yüzyıldan başlamak üzere etkisini göstermeye başlamış kimi şairlerimizde bütün özellikleri görülürken kimi şairlerimizi kısmen etkilemiştir.

İbrâhim Müteferrika’nın kurduğu matbaada tarih, coğrafya, dil ve askerlikle ilgili kitaplar basılır.

Osmanlı’ya matbaa, Batı’da bulunup çeşitli kitapların çoğaltılmasına başlanmasından yaklaşık üç yüzyıl sonra girer. Ülkeye matbaanın geç girmesinde ve baskı işlerinin geç başlamasında çeşitli sebeplerden söz edilebilir.

Bunlardan biri kitabın, yazı, cilt, minyatür ve tezhibiyle değerli bir el sanatı olarak görülmesidir. El yazısıyla sınırlı sayıda çoğaltılan kitap, kolay ulaşılan bilgi kaynağı olmaktan uzaktır.

Matbaanın ülkeye geç girmesinin bir başka sebebi Osmanlı’nın 15-17. yüzyıllarda parlak dönemlerini yaşamasına rağmen matbaanın önemini kavramakta gecikmiş olmasıdır. Bunda Rönesans’la birlikte Batı’nın içerisine girdiği değişimi anlayamaması, matbaanın ve yayın organlarının kültür ve medeniyet hayatındaki rolünü gereğince görememesi etkili olur.

Osmanlı Devleti’nde matbaanın geç kabul edilmesinin olası bir başka sebebi de devlet yönetiminin, basın yoluyla doğabilecek muhalefetten çekinmiş olabileceğidir. Üç kıta üzerinde geniş bir coğrafyaya sahip olan, farklı etnik grupları bünyesinde barındıran Osmanlı Devleti’nin, basılı muhalefet yoluyla yönetim karşıtı gelişmelere karşı koymakta yaşanacak güçlükleri göze alamadığı söylenebilir. Nitekim 1789 Fransız İhtilali’nden sonra yaygınlık kazanan yayın organlarının yeni düşünce akımlarıyla ülkedeki iç muhalefeti körüklediği, yer yer başkaldırılara zemin hazırladığı görülür.

Osmanlı’nın ilk resmî gazetesi Takvim-i Vekayi’dir. 1 Kasım 1831’de İstanbul’da ilk sayısı çıkarılarak yayın hayatına girer ve haftalık olarak çıkarılır.