TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I - Deneme Sınavı - 7

Türkçe yayın yapan ilk mizah dergilerinden olan ve Teodor Kasap tarafından çıkarılan Diyojen, 24 Kasım 1870 tarihinde yayın hayatına başlar. Dergi Türkçe (Diyojen), Fransızca (Diogéne) ve Rumca (Momos) olmak üzere üç dilde içerikleri aynı olarak yayımlanır. Kendinden önce çıkan üç mizah dergisinden (Terakki Mizah, Asır Eğlence, Terakki Küçük Mizah) seviye ve üslup açısından daha güçlü olan dergi, Osmanlı basın yayın hayatının ilk siyasi mizah dergisi olması yönüyle de diğerlerinden ayrılır.

Hayal, Teodar Kasap tarafından Diyojen’in kapatılması üzerine onun yerine çıkarılan bir mizah dergisidir. 1876-1877 yılları arasında yayımlanır.

Batı sanatında dengeden çok devinime, düşünceden çok duyuma, biçimlerin serbestçe yaratılmasından duyulan coşkuya önem veren, abartmalı, etkileyici, çelişkiden çekinmeyen sanat akımına barok denir. Doğru cevap B'dir.

1770’te ölen, tarihçiliğinin yanında, hattat ve şair olan medrese hocası Çeşmîzâde Reşid, şiirlerini padişahtan veya makam sahiplerinden caize (ücret) almak için değil, gönlünü eğlendirmek için yazdığını söyler. Doğru cevap A'dır.

Nedim 1681-1730 yılları arasında yaşamıştır. Doğru cevap C'dir.

Neşâtengiz isimli eser Sürûri'ye aittir. Doğru cevap E'dir.

Lirik duyguların ifadesi için kullanılan vezinli veya vezinsiz yazılabilen uzun şiirlere ode denir. Doğru cevap B'dir.

Hâtimetü’l-eş’âr isimli tezkirenin Fatîn Efendi tarafından 1853 yılında tamamlandığı bilinmektedir. Doğru cevap C'dir.

Mecelle olarak bilinen hukuk kitabını hazırlayan komisyonun başkanlığını yapan, Ma’rûzât ve Tezâkir isimli eserlerin de yazarı olan tarih yazıcısı Ahmed Cevdet Paşa'dır. Doğru cevap A'dır.

Takvim-i Vekâyi adını taşıyan ilk resmî gazete 1832 yılında kurulmuştur.

Osmanlı tarihinin önemli olaylarından biri olan ve Vak’a-yı Hayriye olarak adlandırılan Yeniçeri Ocağının kaldırılması II. Mahmud devrinin en önemli olaylarından biridir. Doğru cevap D'dir.

Şiirin yeniliğe kapılarını açmasında ve taze konularda tanışmasında Kahire’nin bir ekol olduğu belirtilir. XVIII. yüzyılın sonundan itibaren Osmanlı’nın Batılılaşma adına askerlik, eğitim, teknoloji, basın, kıyafet gibi pek çok hususta yaşadığı yeniliğin ilk örnekleri Mısır topraklarında verilmiş ve ardından payitahtta da denenmiştir.

1861 yılının mayıs ayından itibaren, Hersekli Ârif Hikmet Bey’in evinde bir grup şair buluşmaya başlarlar. Her hafta Salı günleri toplanan sanatçılar, bu buluşmalarda önemli etkinlikler yaparlar. Her toplantıda hazır bulunmayı görev edinen müdavimlerin yanı sıra, davetliler ve meraklılar da bulunmaktadır. Katılanlar içinde çoğundan daha genç olmakla birlikte üstün yeteneği olan Leskofçalı Mustafa Galb Bey, encümenin reisi olarak kabul görür. Ev sahibi de ona bir encümen reisine gösterilecek saygı ve özeni gösterir.

Şairlerin ortaklaşa kullandıkları ve şiirde benzetme yoluyla kurulmuş bir imgenin arkasında saklanan anonim sembole, alegorik kullanıma verilen ada mazmun denir. Örneğin; kirpik oktur, servi sevgilinin boyudur

Sevgilinin gerdanı amber kokulu saçlarının siyahlığı arasında kalsa, görenler Boğaz’ı sis kaplamış zannederler.

Ziya Paşa

Abdülhak Hâmid’in ilk eseri ‘’Mâcerâ-yı Aşk’’ tır.

Tanzimat Fermanı sonrasında beliren bambaşka bir edebiyat olduğunu varsaysak bile, 1839’da başladığı düşünülen böyle bir edebiyatın ilk isminin, tam yirmi yıl sonra, 1859’da ilk eserlerini veren İbrahim Şinasi Efendi oluşuna mantıklı bir açıklama getiremeyiz. Ya 1859’a kadar Tanzimat’ın başkaca bir edip yetiştirmediğini düşüneceğiz ‒ki buna ihtimal verilemez‒ ya da Şinasi ile başlayan bir edebiyat kurgularken öncekileri görmezden gelmek gibi bir yanlış yol tutturulduğunu söyleyeceğiz. Tanzimat sonrasındaki edebiyatın üç ana eğilimde sürdüğü fark edilir: XVIII. asırdan devralınan mutedil bir değişim isteği ile hareket eden “mutavassıtlar”, Avrupai edebiyat kültürü ile doğrudan ilişki kurmayı başarmış ve roman, tiyatro gibi formlar yanında, şiirin yeni konu ve söyleyişlerini de nakletmeyi deneyen “mücedditler”, son olarak da mücedditlerin tercüme ve adapteler yoluyla şiire yeni bir mecra açma gayretini fazlasıyla “cezrî” bularak bunda edebî kültür adına bir tehdit sezen ve sanatını daha şarklı bir noktaya çekerek emniyete almaya çalışan “gelenekçiler”.

1861 yılının mayıs veya haziran aylarından itibaren, Hersekli Ârif Hikmet Bey’in Lâleli Çukurçeşme’deki evinde bir grup şair buluşmaya başlarlar. Her salı günü toplanan edipler, bütün ömrü bir seneye varmayacak kadar kısa da sürse bu buluşmalarda ortaya koydukları ile hatırlanmaya değecek bir faaliyet gösterirler.

Encümen-i şuarâ denince, aklımıza üye sayısı belli, oturumları ciddi, o gün ictima ediş sebepleri ortada olan bir dernek gelmemelidir. Şair mahfelleri, dost ve ilgililere açık olan, uzun süreye yayılmış misafirliklerdir.