TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I - Deneme Sınavı - 15

Yukarıda tanımı verilen kavram mutavassıttır. Edebiyatımızda mutavassıtlar XVIII. asırdan devralınan mutedil bir değişim isteği ile hareket etmişlerdir.

Misafirlerin çoğundan daha genç olsa da yüksek istidadı ile şairler arenasında kendine haklı bir şöhret ve itibar kazanmış olan Leskofçalı Mustafa Galib Bey (1829-1867), encümenin reisi olarak kabul görür.

Encümen-i Şuarâ müdavimlerinin tanışıklıklarına ilk vesile, hemen hemen hepsinin ya soyunun ya doğum yerinin ya da memuriyetinin Ankara değil Rumeli ile bir alakasının bulunmasıdır. Diğer seçeneklerdeki bilgiler bu etkenler arasındadır.  Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

“Vatan”, “millet” gibi kavramların şiirde kendine önemli bir yer açması; millî meselelerin, sosyal problemlerin ve siyasi davaların da şairler tarafından işlenmesi, tartışılması sonucunu doğurur. Birbirinden farklı sebeplerle de olsa encümendeki şairlerin hemen hepsi Batılılaşmadan ve onun getirdiklerinden hoşnutsuzluk duymaktadır. Bu hoşnutsuzluğu hicviyelerden açık açık, gazellerden ise imalar yoluyla çıkarmak mümkündür. Diğer taraftan, devlet çarkının dönüşüne dair eleştiriler, sadrazam başta olmak üzere, kötü idareciler hakkındaki şikâyetler, irtikâbın tabiileşmesi, eğitim sistemindeki modern eğilimlerin insan yetiştirme düzenindeki bozulmaya etkileri gibi pek çok konu şiire giren bahisler hâlini alır.

Hece vezniyle yazılmış bir de gazeli olan Faik, hece veznini aydın edebiyatçılara tanıtmaya karar verip ‒Ahmed Cevdet Paşa’nın teşvikiyle‒ "Türkçe Aruz" adındaki kitabını kaleme alır.

Abdülhak Hâmid'in ilk eseri Mâcerâ-yı Aşk (1873 - Hicri 1290) adlı oyunudur.

Namık Kemal’le şiire girmiştir. Namık Kemal edebiyatımızda "Vatan Şairi" olarak bilinmektedir.

Metni aslına sadık kalarak tercüme etmeyi yeğleyen ve Türkçe ifadeden fedakârlık eden Şemsettin Sami’nin tercümeleri devrinde yadırganmış ve eleştirilmiştir.

Tanzimat Dönemi’nde çevrilecek metinlerin seçimi ve tercümeleri aşamasında değişim ve yenileşme ihtiyacına cevap verebilmeleri “bilgi aktarımı” ve toplumun yapısına ve geleneklerine uygunluğu, bir diğer ifade ile “kabul edilebilirlik” ilkesi temel ilkeler olarak saptanmaktadır. Yeni bir medeniyet ve dünya görüşü ile karşılaşma dönemi olan Tanzimat yılları ve edebiyatta yenileşmeyi hedefleyen Servet-i Fünun dönemlerinde tercümeler, Türk edebiyatına Batı kültürünün eserlerini, edebî türlerini ve imaj dünyasını tanıtan; okuru yeni hayat biçimleri ve kavramlarla tanıştıran kaynaklardır.

Batılı eserlerden Türkçeye yapılan ilk kitap şeklinde çeviri Yusuf Kâmil Paşa'nın Fénélon'dan tercüme ettiği Télémaque'tır. Fransa’da 1699’da yayımlanan Télémaque’ın yazarı olan Fénélon, din adamlığı ve eğitimci kimliği ile tanınır. Saraya mürebbi olarak alınan Fénélon, XV. Louis’nin oğlunu yetiştirir. Müstakbel krala öykü çerçevesinde hükûmet idaresi ile ilgili verilen bilgileri içeren ve XIV. Louis döneminin eleştirisini işleyen Télémaque’ın Yusuf Kâmil Paşa (1859) ve Ahmet Vefik Paşa (1879) gibi iki büyük devlet adamının dikkatini çekmesi ve onlar tarafından Türkçeye çevrilmesi anlamlıdır.

Ahmet Vefik Paşa, Molière’in ironik yaklaşımlarını ve ince üslubunu Türkçeye akıcı bir ifade ile yansıtarak tercüme tarihimiz için önemli bir başlangıç yaparken dilde komiği yakalama ve yaratma hususunda gösterdiği başarı ile tercümelerde ana dil hâkimiyetinin ne derece önemli olduğunu da kanıtlamaktadır. Uyarlamalarında (adaptasyon) orijinal metindeki komik unsurları Türk toplumundaki benzerleri ile eşleştirerek yer yer daha da güçlendirerek aktaran, Türkçede metni âdeta “yeniden inşa eden” Ahmet Vefik Paşa Türk edebiyatında ilk ve başarılı uyarlama örneklerini verir.

Bir dilden bir dile harfi harfine yapılan çevirideki güçlükten söz eden Ahmet Midhat “mealen tercüme”, kendi ifadesiyle “tadilen tercüme”den yanadır. Önemli olan muhtevayı okuyucuya yabancı gelmeyen bir sentaksa oturtarak aktarmaktır. Tercümede eserdeki maksadı anlamak ve o maksadı kendi dilinde ifade etmek yolunu seçen Ahmet Midhat’ın çevirileri bir nevi “adapte metin” özelliği taşımaktadırlar. Edebiyattan bir eğitim aracı olarak yararlanan, romanlarında Avrupa milletlerinin âdetleri ve sosyal hayatları hakkında bilgi veren Ahmet Midhat için tercümeler de aynı amaca hizmet etmektedir. Tercüme anlayışında iki temel husus dikkati çeker: 1- Başka kültürlere ait eserleri tercüme ederek okura yeni bir dünyayı tanıtmak ve onu eğitmek. 2- Bu eserlerden tema ve anlatım teknikleri bakımından yararlanmak ve telif eserleri beslemek.

Recaizâde Ekrem Tanzimat Dönemi ikinci kuşak çevirmenleri arasında yer almaktadır. Diğer seçeneklerdekiler birinci kuşak çevirmenlerdir.

Afife Anjelik aynı zamanda Recaizâde Ekrem’in ilk kitabıdır.

Dünya edebiyatında natüralist romanın en güzel örneği olarak nitelenen Thérèse Raquin’in tercümesi Türk edebiyatında roman türünün gelişme sürecinde önemli bir adımdır.

Tarihsel açıdan hem Fransız İhtilali’nin doğurduğu sonuçlar hem de Osmanlı Devleti’nin Karlofça Anlaşması’ndan sonra Batı medeniyeti ve kültürü karşısında gerileme sürecine girişi, etkileri açısından sadece 19. yüzyılı değil, bugünü bile etkileyen önemli tarihsel dönüm noktalarıdır. Doğru cevap A'dır

Barok: Batı sanatında dengeden çok devinime, düşünceden çok duyuma, biçimlerin serbestçe yaratılmasından duyulan coşkuya önem veren, abartmalı, etkileyici, çelişkiden çekinmeyen sanat akımıdır. Doğru cevap E' dir.

Türk şiirinin tarihsel gelişiminde Batı edebiyatlarının etkisinin başladığı dönem olarak kabul edilen 19. yüzyılın ikinci yarısı, Türk şiirinin daha sonra göstereceği gelişimin de kaynağıdır. Bu dönemde Türk şiirinde görülen değişimin ve yenileşmenin kökenlerini sadece Batı düşüncesinden ve sanatından gelen etkilerde aramak bütüncül bir yaklaşım değildir. Doğru cevap D'dir.

Osmanlı şiirinin diğer sanat türleri olan resim, müzik ve mimariyle beraber 18. yüzyılın başlarından itibaren “barok” dönemine girdiği, özellikle sebk-i hindî akımının klasik Osmanlı şiirinde kendini göstermesinin bu döneme işaret ettiği bilinmelidir. Doğru cevap A'dır.

İstanbul’un gerçek bir mekân, yaşanan bir şehir olarak şiire girmesi klasik şiirdeki en büyük değişim göstergelerinden biridir. Çünkü klasik şiir asırlar boyunca mekânı soyut ve idealize edilmiş bütün olarak ele almıştır. Mekân klasik şiirin bütün tematik unsurları gibi aşırı idealleştirmiş ve saflaşmış soyut içeriklerden oluşmuştur. Doğru cevap C'dir.