TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI I - Deneme Sınavı - 10

Osmanlı’nın ilk resmî gazetesi Takvim-i Vekayi’dir. 1 Kasım 1831’de İstanbul’da ilk sayısı çıkarılarak yayın hayatına girer ve haftalık olarak çıkarılır.

Osmanlı Devleti farklı etnik gruplardan oluştuğu için Takvim-i Vekayi Arapça, Farsça, Ermenice ve Rumca olarak da yayımlanır. Ayrıca gazetenin Blacque yönetiminde 5 Kasım 1831’den itibaren Avrupa kamuoyuna seslenmek amacıyla Fransızca olarak Le Moniteur Ottoman adıyla bir benzeri çıkartılır.

Victor Hugo’nun Sefiller romanı, Türkçeye ilk defa Münif Paşa tarafından özet hâlinde, Mağdurin Hikâyesi adıyla çevrilerek Ceride-i Havadis’te yayımlanmıştır.

Tercüman-ı Ahval, edebî eser yayıncılığı bakımından da önem taşır. İbrahim Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı komedisi tefrika edilir. Arkasından Kostaki Efendi’nin Heyet-i Sabıka-i Kostantaniye adlı eseri bu gazetede yayımlanır. 1860 yılı Aralık ayında Tercüman-ı Ahval’de basın tarihinde ilk defa bir tartışma yaşanmıştır. Bu tartışma, aynı yılın Ekim ayından beri gazetede bölüm bölüm çıkmakta olan Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı tiyatro oyununa ilişkindi.

Türk edebiyatı alanında ilk edebî tartışma Tasvir-i Efkâr’da yaşanır. “Mebhuse-tü Anha” tartışması olarak bilinen dil/edebiyat münakaşası Arapça bazı terkiplerin nasıl yazılacağı konusundaki anlaşmazlıktan doğar.

Midhat Efendi’nin yönetimine geçen gazete, Namık Kemal ve arkadaşlarının da desteği ile haftada beş sayı olarak yayımlanır. Bu dönemde İbret’in başyazarı Namık Kemal’dir.

Türk basın hayatında ilk dergi bir tıp dergisi olan Vaka-i Tıbbıye’dir. 1849-1851 yılları arasında yirmi sekiz sayı yayımlanır. Derginin ayrıca bir de Fransızca nüshası çıkarılır. Basın yayın tarihimizdeki ilk dergilerin bilimsel ağırlıklı olmasını, Osmanlı’nın Avrupa’da gelişen bilim çalışmalarını yakından takip etme eğilimiyle açıklamak mümkündür.

Edebî metinlerin çevirisi diğer metinlere kıyasla özel bir yetenek ve donanım gerektiren bir alandır. Edebî bir metnin çevirisinde en önemli mesele metnin dilinde örtük bir biçimde var olan dünya görüşünün kavranmasıdır. Akşit Göktürk’e göre çeviri; anlama, başka bir ifadeyle bir yorum etkinliğidir (Göktürk, 1989, s. 149).

Çeviriler, kültürel değişmeleri yönlendirme güçleri, edebî eserlere tema ve dil açısından tesirleri ile kültür ve edebiyat tarihini besleyen, zenginleştiren kaynaklardır.

Bu medeniyet, sanat anlayışı ve kültürünü Yunan-Latin edebiyatlarından; dünya görüşü, felsefe ve ahlak anlayışını ise Hristiyanlıktan almaktadır. Dinî, siyasi, toplumsal ve kültürel özellikleri bakımından karşıt değerler bütünü oluşturan Doğu ve Batı arasındaki ilişkiler uzun yıllar önyargılar üzerine kurulmuştur. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Batı modelinden yararlanma, bilimsel ve teknik alanlarda yapılan çeviriler ağırlıklı olarak Fransızcadan yapılmıştır. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Metni aslına sadık kalarak tercüme etmeyi yeğleyen ve Türkçe ifadeden fedakârlık eden Şemsettin Sami’nin tercümeleri devrinde yadırganmış ve eleştirilmiştir.

Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye’nin en önemli başarısı ilk bilimsel süreli yayın olan Mecmua-i Fünun’u yayımlamak olur. Doğru cevap A'dır.

Batılı eserlerden Türkçeye yapılan ilk -kitap şeklinde- çeviri Yusuf Kâmil Paşa’nın Fénélon’dan tercüme ettiği Télémaque’tır (1859). Doğru cevap A'dır.

Birçok dile çevrilen Robinson hikâyesinin (Robinson Crusoe) Türkçeye tercüme edilmemiş olmasının önemli bir eksiklik olduğu düşünülerek Vakanüvis Ahmet Lütfi tarafından Arapçadan Türkçeye Hikâye-i Robinson adıyla aktarılması (1864) bir “ikinci el tercüme” örneği olması nedeniyle önem taşır. Doğru cevap A'dır.

Tanzimat sonrasındaki edebiyatın üç ana eğilimde sürdüğü fark edilir: XVIII. asırdan devralınan mutedil bir değişim isteği ile hareket eden “mutavassıtlar”, Avrupai edebiyat kültürü ile doğrudan ilişki kurmayı başarmış ve roman, tiyatro gibi formlar yanında, şiirin yeni konu ve söyleyişlerini de nakletmeyi deneyen “mücedditler”, son olarak da mücedditlerin tercüme ve adapteler yoluyla şiire yeni bir mecra açma gayretini fazlasıyla “cezrî” bularak bunda edebî kültür adına bir tehdit sezen ve sanatını daha şarklı bir noktaya çekerek emniyete almaya çalışan “gelenekçiler”

Buna göre, sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

XVIII. asrın sonundan itibaren Osmanlı’nın Batılılaşma adına askerlik, maarif, teknoloji, basın, kıyafet gibi pek çok hususta yaşadığı yeniliğin ilk örneği Mısır topraklarında verilmiş ve ardından payitahtta da denenmiştir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Yenişehirli Avni Bey dışındaki isimler hayatlarını Kahire'de geçiren ve  İstanbul’a döndükten sonra, alıştıkları muhiti kendi konaklarında diriltmek ve geleneği reddetmeden yenileşmeye sıcak bakan isimleri etraflarında toplamak niyetiyle hareket eden dönemin ileri gelenleridir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Gelenekli encümen-i şuarâların tamamen subjektif esaslara dayalı eleme ve eleştirileri, şiir sanatının gelişimine çoklukla bir katkıda bulunamamıştır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

1861 yılının mayıs veya haziran aylarından itibaren, Hersekli Ârif Hikmet Bey’in Lâleli Çukurçeşme’deki evinde bir grup şair buluşmaya başlarlar. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.