SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE HALKLA İLİŞKİLER

Sürdürülebilir kalkınmanın anayasal metinlerinden biri olarak kabul edilen 1992 Rio Zirvesi’nin teme­lini ekolojik, sosyal ve ekonomik amaçlar oluşturmaktadır. 27 ilkeden oluşan deklarasyon, özellikle çevre vurgusu yapmakta (deklarasyonun 7 maddesi doğrudan çevreyle ilgilidir), kalkınmanın sürekli ve dengeli olması gerektiğini ifade etmekte (8. ve 9. madde), kadın­lara ve gençlere çevre duyarlılığı konusunda sorumluluk atfetmekte (20. ve 21. madde) ve çevreyle uyumlu bir kalkınmanın gerçekleşmesi adına uluslararası işbirliğinin (14.madde) önemine dikkat çekmektedir. Zirve, ortaya koyduğu ilkeler itibarıyla etkinliğini ve güncelliğini hâlâ korumaktadır. Ayrıca, “Rio+20” olarak da adlan­dırılan 2012 Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı’nda, 1992 tarihli Rio Zirvesinde alınan kararlar bir kez daha teyit edilmiştir. Sonuç olarak, 1992 Rio Zirvesi, sürdürülebilir kalkınmayı, özellikle çevre hassasiyetini vurgulayarak bir işbirliği çerçeve­sinde değerlendirmektedir.

Sürdürülebilirlik kavramı tek boyutlu olarak düşünülmemesi gereken bir kavramdır. Pek çok alanda ve sektörel bazda sürdürülebilirlik hakkında önemli bir farkındalık yaratıl­mış olup yapılan tüm çalışmalar bu görüşü destekler niteliktedir. Kısacası, sürdürülebilirli­ğin çevresel, sosyal ve ekonomik boyutları vardır. Çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürüle­bilirlik bir bütün olarak sağlandığı takdirde sürdürülebilir gelişme gerçekleşebilmektedir. Sürdürülebilirliği tüm boyutları ile bir bütün olarak algılamadığımız sürece sürdürülebi­lir gelişme pek mümkün olamayacaktır.

Sürdürülebilirlik konusunda oldukça önem­li sayılacak faaliyetler;

İşletmeler açısından sürdürülebilirlik denince çevre (doğa), sosyal (insan), yönetişim, etik ve finansal performansın yönetimi anlaşılmaktadır.

Sürdürülebilirliğin işletmelere katkıları ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Günümüzde şirketleri sürdürülebilirlik esasında çalışmaya iten dört temel güç olduğunu söylemek mümkündür. Bunların başında yasal uygunluk faktörü gelmektedir. Son yıllar­da yerel ya da küresel düzeyde geçerli olan yasalar, şirketleri sorumlu olmaya yönlendir­mektedir.

İkinci faktör ise kamuoyu güvenidir. Burada işletmeler, faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için özellikle operasyonlarını yürüttükleri çevrede yaşayan topluluklardan yazılı olmayan bir onay veya güvenoyu almak zorundadırlar. Bu olmadığı takdirde şirke­tin halktan tepki alması kaçınılmaz bir durumdur.

Müşteri talepleri de diğer önemli bir yönlendirici unsurdur. Günümüz bilgi çağında toplumsal bilincin yükselmesi ile birlikte daha çevreci araç ya da daha az yağlı besinler gibi tüketicinin değişen ihtiyaçları da şirket­leri sorumlu ürün ve hizmet üretmeye zorlamaktadır. Temiz, yeşil ve /veya sürdürülebilir üretim yaklaşımları her geçen gün daha da fazla önem kazanmaktadır.

Sürdürülebilirliği yönlendiren son faktör ise yatırımcı talepleridir. Bu noktada sorumlu davranan işletmele­rin gün geçtikçe finansmana erişimi daha kolaylaşmaktadır.

Halkla ilişkiler açısından alayazında pek çok kabul gören tanım bulunmaktadır. Ulus­lararası Halkla İlişkiler Derneğinin yaptığı tanıma göre halkla ilişkiler: “Bir girişimin kamu ya da özel sektörde faaliyet gösteren bir kuruluşun temasta bulunduğu ya da bu­lunabileceği kesimlerin anlayış, sempati ve desteğini elde etmek ve devam ettirmek için yaptığı sürekli ve örgütlü bir yönetim görevidir.”

Kurumsal sosyal sorumluluk anlayışı işletmeler açısından bir takım avantaj ve dezavantaj­ları beraberinde getirmektedir. İşletmeler açısından sağladığı avantajları şu şekilde özet­lemek mümkündür:

Sosyal sorumluluğun başlıca dezavantajları ise şunlardır:

Kurumsal sür­dürülebilirlik, şirketlerin doğru şeyleri yaparak, çevreye ve topluma değer katması, bunla­rı yaparken de kârlı bir şekilde büyümesi anlamına gelmektedir.

Sürdürülebilirlik kavramının genel hatları, Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonunun 1987’de yayınladığı Our Common Future-Ortak Geleceğimiz isimli Brundtland Raporu’nda çizilmiştir.

Sürdürülebilirlik kelime anlamı olarak; çeşitlilik ve üretkenliğin devamlılığı sağlanırken daimi olabilme yeteneğini korumak olarak tanımlanır. Ekoloji bilimindeki anlamı, biyolojik sistemlerin çeşitliliğinin ve üretkenliğinin devamlılığının sağlanması şeklindedir. Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Komisyonu ise 1987 yılında “İnsanlık, gelecek kuşakların gereksinimlerine cevap verme yeteneğini tehlikeye atmadan, günlük ihtiyaçlarını temin ederek, kalkınmayı sürdürülebilir kılma yeteneğine sahiptir.” tanımını yapmıştır.

Sürdürülebilir kalkınmanın önemi Türkiye’de yeni yeni kavranmaya başlanmasına rağmen, uluslararası bazı lider işletmelerin bu alanda çok önemli çabaları bulunmaktadır. Yapı Kredi, Vodafone, Turkcell, Zorlu Enerji, TAV, Yaşar Holding, Akbank, Bilim İlaç, Eczacıbaşı gibi Türkiye’nin önemli şirketleri sürdürülebilirlik konusunda oldukça önemli faaliyetler yürütmektedirler. Her yıl bu faaliyetler enerji verimliliğinin sağlanması, orman kayıplarının önüne geçilmesi, düşük emisyon teknolojilerinin artması, yenilenebilir yakıt ve enerji depolama altyapılarının geliştirilmesi, yüksek karbonlu yakıtların yerine düşük karbonlu yakıtların tercih edilmesi, karbon tutma ve depolama, biyolojik çeşitliliğin korunması, su ve geri dönüşüm modelleri ve teknolojileri olarak özetlenebilir.

İşletmeler açısından sürdürülebilirlik denince çevre (doğa), sosyal (insan), yönetişim, etik ve finansal performansın yönetimi anlaşılmaktadır.

Sürdürülebilirliğin işletmelere katkıları ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Yükselen marka değeri,
• Artan kurumsal itibar,
• İşletme giderlerinde orta ve uzun vadede tasarruf,
• Nitelikli iş gücü çekme,
• Yeni iş fırsatları,
• Yatırımcılara ve kreditörlere (kısacası sermayeye) kolay ulaşım,
• Yenilikçi ürün ve hizmet gelişimi,
• İşletme ömrünün uzaması.

Sürdürülebilirlikte kilometre taşları olarak değerlendirilebilecek gelişmeler Şekil 1.1’de belirtilmiştir.

Sürdürülebilirlikte Kilometre Taşları

1972 • Stocholm Konferansı
1987 • Brundtland Raporu “Bizim Ortak Geleceğimiz”
1992 • Rio Zirvesi
1997 • Kyoto Protokolü
1997 • Küresel Raporlama Girişimi (Global Reporting Initiative, GRI)
2000 • BM Küresel İlkeler Sözleşmesi (UN Global Compact, UNGC)
2005 • BM Sorumlu Yatırım Prensipleri Girişimi
2009 • Sürdürülebilir Borsalar Girişimi
2012 • Rio+20 Zirvesi
2013 • Uluslararası Entegre Raporlama/ER) Çerçevesi

Sosyal sürdürülebilirlik: Yiyecek, içecek ve barınma gibi temel insan ihtiyaçlarının ve daha ileri derecede güvenlik, özgürlük, iş ve eğlence faaliyetleri gibi sosyal ve kültürel ihtiyaçların sürekli olarak karşılanmasıdır. Sosyal sürdürülebilirlik daha çok bireylerin ihtiyaçları üzerine yoğunlaşmıştır. Sosyal olarak sürdürülebilir bir sistem, eşitlik dağılımını; sağlık ve eğitim, cinsiyet eşitliği, politik sorumluluk ile katılımı içeren sosyal hizmetlerin yeterli düzeyde gerçekleştirilmesini sağlamalıdır.

Kyoto Protokolü, sera etkisi yaratan gazların salımlarını (emisyon) kısmak üzere sanayileşmiş ülkelere çeşitli hedefler belirleyen uluslararası bir anlaşmadır. Sera etkisi yaratan gazlar, kısmi de olsa, küresel ısınmanın, yani küresel ısının yeryüzündeki hayatı tehdit edecek derecede artmasının nedenleri arasında gösteriliyor. 1997 yılında oluşturulan protokol, 1992’de imzalanan bir çerçeve anlaşmada belirlenen ilkelere dayanmaktadır.

Kalkınmanın vazgeçilmez gereği olan enerjinin temininde, ülkeler politikalarını belirlerken; sürdürülebilir kalkınmayla uyumlu olması gereken bir takım unsurları dikkate almaktadırlar. Söz konusu uyum kriterleri çevresel uyumluluk, kuşaklararası uyumluluk, talepte uyumluluk, sosyopolitik uyumluluk, jeopolitik uyumluluk ve ekonomik uyumluluk olarak sayılabilir.

Jeopolitik: Azalmakta olan zengin petrol ve gaz kaynaklarının yarattığı uluslararası uyuşmazlıklar, yakıt üretimi ve taşımacılığı yapan ekonomilerin gerilemesi.

Kurumsal sosyal sorumluluk anlayışı işletmeler açısından bir takım avantaj ve dezavantajları beraberinde getirmektedir. İşletmeler açısından sağladığı avantajları şu şekilde özetlemek mümkündür:
• Kurumsal itibar gelişimine ve firma tanıtımına katkı,
• Daha iyi risk yönetimi,
• Çalışan bağlılığının gelişimine katkı,
• Daha iyi pazar pozisyonu ve rekabet gücü ile birlikte müşteri sadakatinde artış,
• Maliyetlerde düşüş,
• Daha güçlü tedarik zinciri,
• Toplumla, yerel ve merkezi devlet organları ile daha güçlü ilişkiler,
• Paydaşlarla daha güçlü ilişkiler (Takım çalışmasının etkinliği, organizasyonel performansın ve genel motivasyonun yükselmesi),
• Yeni kaynak bulmada kolaylık/ daha geniş finansman kaynaklarına ulaşma.
Sosyal sorumluluğun başlıca dezavantajları ise şunlardır:
• Sosyal faaliyetlerin, ürün maliyetlerine yansıtılmasıyla fiyatlar artar, bu da pazar
kaybına neden olabilir,
• Sosyal faaliyetler için yeni insan kaynağına ihtiyaç duyulabilir,
• İşletme sahip, ortak veya yöneticilerinin sosyal konulara fazla duyarlı davranmaları, örgütsel amaçlardan uzaklaşılmasına neden olabilir.