Turizm Politika ve Planlamasında Sürdürülebilir Turizm ve Başarı Koşulları

Sürdürülebilir turizm terimi, bir hedef alanın çevresel kaynaklarının -doğal, yapay ve kültürel özellikler dâhil olacak şekilde- gelecek nesiller için korunmasını sağlayan ve turizm gelişiminin yolunu çizen bir dizi ilkeyi, politikayı ve yönetim şeklini temsil etmektedir (Lane, 1994). 

Plan, bir işin, bir eserin gerçekleştirilmesi için uyulması tasarlanan düzendir (TDK, 2020).

Ulaşılmak istenen amaca dönük 5N1K olarak ifade edilen “ne, ne zaman, nerede, nasıl, neden, kim?” sorularının sorularak ilerlenmesi planın daha düzgün bir şekilde ortaya
çıkmasına zemin hazırlamaktadır (Tosun, 1987).

Plan ile planlama kavramları arasındaki temel fark, planlamanın bir süreci tanımlamasına karşın, planın bu sürecin sonucunu ifade etmesidir.

Yönetim fonksiyonu işlevi vardır. Entelektüel birikim gerektirir. Karar verme ve seçim yapma yeteneği gerektirir.Geleceği tahminleme sürecidir.Amaç odaklıdır.Süreklilik arz eder.İşletmenin tüm departmanlarında görülür.

Yönetim fonksiyonları, yönetme işini yerine getirecek kişinin bir işletmede yerine getirmesi gereken faaliyetleri tanımlamaktadır ve beş aşamadan oluşmaktadır (Arıkboğa, 2020, s. 12-13). Bunlar sırasıyla; planlama, örgütleme, yöneltme, koordinasyon ve denetim şeklindedir. 

Amaçların belirlenmesi ve tanımlanması, araştırma yapılması, alternatif planların belirlenmesi, alternatif planların değerlendirilmesi ve karşılaştırılması, en iyi alternatifin seçilmesi, ) planın uygulanması, planın takip edilmesi.

Turizm planlaması, belirli bir dönem içerisinde turizm sektöründe ulusal veya bölgesel düzeyde ulaşılmak istenen amaçları ve bu amaçlara ulaşabilmek adına yararlanılabilecek kaynakları, olanakları, araçları, işleri, bireyleri ve zaman çizelgelerini
gösteren, disiplinli ve bilinçli bir düşünsel süreç sonucu ortaya çıkan bir düzendir.

Planlama süreci, turizm sektörünün aktörleri olan hükûmetin, turizm işletmeleri yetkilileri ile çalışanlarının ve yerel halkın iş birliği ile yürütülmelidir.

Turizm planlaması sürecine başlarken planlamanın hangi düzeyde yürütüldüğüne göre ülkenin veya bölgenin turizm sektörüne ilişkin amaçlarını detaylı bir şekilde ortaya koymak ve turizm sektörünün ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkilerini hem olumlu hem de olumsuz anlamda objektif bir şekilde etüt etmek gerekmektedir.

Bir ülkenin ekonomik ve sosyokültürel gelişimi için turizmin lokomotif sektör hâline gelmesini sağlamak,
•
Turizm talebinin sürekli değişen istek, beklenti ve ihtiyaçlarına göre turizm arzını düzenlemek; turizm arzı ve talebi arasındaki dengeyi sağlamak,
•
İlgili dönem sonunda ulaşılması öngörülen uluslararası (ve ulusal) turist sayısını ve turizm geliri miktarını tahmin etmek,
•
Turizm yatırımlarının gerek dış gerekse iç turizmin niceliğine ve niteliğine uygun bir şekilde tasarlanmasına ortam hazırlamak,
•
Turizm yatırımlarının kısıtlı sayıda destinasyonda yoğunlaşması yerine, ülkenin turizm potansiyeli yüksek olan tüm destinasyonlarında gelişmesini sağlamak,
•
Turizme dair üstyapı ve altyapı yatırımlarında zaman-mekân ilişkisini ve öncelikli konuları doğru bir şekilde belirlemek,
•
Kamu kesiminin faaliyet alanı ile özel kesimi faaliyet alanı arasındaki ayrımı saptamak,
•
Turizm sektöründe salt kâr hedefine ve kişisel çıkara dayalı faaliyetleri minimize etmek,
•
Toplumda turizm bilincini oluşturmak,
•
Turizmin mevsimsellik sorunu ile başa çıkmak,

Turizm sektöründen elde edilen geliri artırarak turizm sektörünün gayri safi yurt içi hasılaya, istihdama, ödemeler dengesine,bölgesel kalkınmaya olan ekonomik katkılarını artırmak,
•
Turizmin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini minimize etmek,
•
Tarihî, kültürel ve doğal miras değerlerinin sürdürülebilirliğini sağlamak,
•
Ekonomik, sosyal ve politik ilişkileri analiz ederek ülke turizminin ilgili dönem sonunda varabileceği noktayı tahmin etmek ve gerekli görülmesi durumunda çeşitli kriz yönetimi senaryoları yaratmak,
•
Çarpan etkisi sayesinde birçok farklı sektöre katkı sağlayan turizm sektöründeki faaliyetlerin diğer sektörlere olası etkilerine ilişkin öngörülerde bulunmak

Kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak,
•
Ziyaretçi memnuniyetini artırmak,
•
Yerel toplum ile destinasyonun entegrasyonunu geliştirmek,
•
Gelişmiş bir ekonomi ve iş başarısı elde etmek

Bu modelin ilk dört yaklaşımı Getz (1987) tarafından geliştirilmiş; beşinci ve son yaklaşımı ise Hall (2000) tarafından eklenmiştir. 

Bunlar sırasıyla; savunucu yaklaşım, ekonomik yaklaşım, fiziksel-mekânsal yaklaşım, toplumsal yaklaşım ve sürdürülebilir turizm yaklaşımıdır.

Kaç turist çekilebilir ve konaklatılabilir?
Engellerin üstesinden nasıl gelinebilir?

Turizm bir ekonomik büyüme aracı olarak kullanılabilir mi?

Destinasyonun taşıma kapasitesi nedir?
Ziyaretçi yönetimi nasıl daha etkin yürütülebilir? Destinasyon ile ziyaretçi sayısı nasıl daha uyumlu hâle getirilebilir?
Çevresel alanlar nasıl daha iyi korunabilir?

Topluluk kontrolü nasıl teşvik edilebilir?

Turizmin sürdürülebilirliği nasıl sağlanabilir?

Üretkenliğin ve çeşitliliğin devamlılığı sağlanırken daimi olabilme yeteneğinin korunabilmesidir.

Sürdürülebilir kalkınmanın kavramsal çerçevesinin oluşması, 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonunun yayımladığı “Ortak Geleceğimiz” adlı rapor sayesinde gerçekleşmiştir.

Cater (1993) tarafından belirlenen üç adet sürdürülebilir turizm hedefi bulunmaktadır (aktaran Liu, 2003: 460). Bunlar;
• Ev sahibi halkın iyileştirilmiş yaşam standartları açısından ihtiyaçlarının hem kısa
hem de uzun vadede karşılanması,
• Geliş sayısı artan turistlerin taleplerinin karşılanması,
• Önceki amaçların her ikisine de ulaşabilmek için doğal çevrenin korunması, şeklinde sıralanmaktadır.

Taşıma kapasitesi: Fiziksel çevrede ve turist deneyimlerinin kalitesinde kabul edilemez bir bozulma olmaksızın bir yeri
veya bölgeyi kullanabilecek maksimum insan sayısıdır (Algan ve Bayraktar, 2018).

• Ekonomik süreklilik: Turizm destinasyonlarının ve işletmelerinin uzun vadeli canlılığını ve rekabet edebilirliğini sağlamaktır.
• Yerel refah: Turizmin, ev sahibi halkın ekonomik ve sosyal refahına olan katkısını en yüksek düzeye
ulaştırmaktır.
• İstihdam kalitesi: Cinsiyet, ırk, engel durumu ve benzeri ayrımlar gözetmeksizin herkes için ücret
seviyesini, hizmet koşullarını ve erişilebilirliği düzenlemek; turizm tarafından yaratılan ve desteklenen yerel işlerin niteliğini ve niceliğini güçlendirmektir.
• Sosyal eşitlik: Turizmden sağlanan ekonomik ve sosyal faydaların, ev sahibi halka adil bir şekilde
dağıtılmasını sağlamaktır.
• Ziyaretçi memnuniyeti: Cinsiyet, ırk, engel durumu ve benzeri ayrımlar gözetmeksizin tüm ziyaretçiler için güvenli, tatmin edici ve erişilebilir bir deneyim sağlamaktır.
• Yerel kontrol: Yerel toplulukları, diğer paydaşlarla istişare içinde, kendi destinasyonlarındaki turizmin yönetimine ve gelecekteki gelişimine dair planlama ve karar alma süreçlerine dâhil etmek ve
güçlendirmektir.
• Toplumsal iyi oluş: Ev sahibi halkın yaşam kalitesini korumak ve güçlendirmek, her türlü sosyal
bozulma (sosyal değerlerde bozulma, toplumun ortak değer sisteminde zayıflama, suç oranlarında
artış gibi) veya sömürüden kaçınmaktır.
• Kültürel zenginlik: Ev sahibi halkın tarihî mirasına, otantik kültürüne, geleneklerine ve farklılığına saygı duymak ve bunları geliştirmektir.
• Fiziki bütünlük: Kentsel ve kırsal peyzajların kalitesini korumak ve geliştirmek, çevrenin fiziki ve
görsel açıdan bozulmasını önlemektir.
• Biyolojik çeşitlilik: Doğal alanların, habitatların ve vahşi yaşamın korunmasını desteklemek ve
bunlara verilen zararı en aza indirmektir.
• Kaynak verimliliği: Turizm tesislerinin ve hizmetlerinin geliştirilmesi ve işletilmesinde, kıt ve yenilenemeyen kaynakların kullanımını en aza indirmektir.
• Çevresel saflık: Turizm paydaşları tarafından hava, su ve toprak kirliliklerinin ve atık oluşumunun
en aza indirilmesidir

Çevresel sürdürülebilirlik göstergesinin alt maddeleri ise
aşağıdaki gibidir (TÜSİAD, 2012: 38):
• Çevresel düzenlemelerin sıklığı,
• Çevresel düzenlemelerin uygulanması,
• Karbondioksit emisyonu miktarı,
• Partikül madde kirliliği,
• Tehdit altındaki türlerin sayısı,
• Turizm ve seyahat sektöründe gelişimin sürdürülebilirliği,
• Uluslararası çevre anlaşmalarının kabulü