SUÇ SOSYOLOJİSİ

A ve C seçeneği sözel şiddet, B ve D seçeneği ise ekonomik şiddet olarak gruplandırılabilir. E seçeneği cinsel şiddet kategorisinde olup bu grupların dışında kalmaktadır.

A ve B seçeneği duygusal şiddet, D ve E seçeneği ise cinsel şiddet olarak sınıflandırılabilir. C seçeneği ise sözel şiddet kategorisindedir.

A ve C seçenekleri ekonomik faktörler arasında sayılırken, D ve E seçenekleri ise politik faktörler arasındadır. B seçeneği ise hukuki faktörler arasında yer almaktadır.

Türkiye’de ailelerde yaşayan bireylerin şiddet eğilimlerinin; ailelerdeki gelir düzeyine, aile büyüklüklerine, ailelerin yaşadıkları konutun tipine, bireylerin eğitim düzeyine, çocuklukta ebeveynden şiddet görüp görmemeye, yetişilen aile ortamına ve alkol kullanımına bağlı olarak farklılaştığını göstermiştir. Buna göre, aşağıda belirtilen özelliklere sahip olan birey veya ailelerde nispeten daha yüksek düzeyde şiddete başvurma eğilimi saptanmıştır:

Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) 1981 yılında 20 ülke tarafından onaylanarak uluslararası bir sözleşme hâline gelmiştir. Kadınlara yönelik cinsiyet ayrımcılığını ve kadına karşı şiddeti engellemeye yönelik olarak kadının insan haklarını gözeten bağlayıcı hükümleri içeren hukuksal bir sözleşmedir

Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanundaki Düzenlemeler 6284 sayılı 20 Mart 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

E seçeneği haricinde tüm seçenekler caydırıcı hizmetler arasında sayılırken E seçeneği koruyucu faaliyetler arasında değerlendirilmektedir.

1 Ocak 2002 yılında yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu özellikle aile içinde kadının statüsünü güçlendirerek eşler arasında eşitliği sağlamaya yönelik hükümler içermesi bağlamında kadına yönelik şiddete yönelikte karşı hükümler barındırmaktadır.

Müfredata  “iletişim”, “sorun çözme”, “öfke yönetimi” gibi içeriklerin eklenmesi  bilgilendirme ve bilinç yükseltmeye, öfke eğitimi ve faillerin en kısa sürede adalete teslim edilmesi  caydırıcı faaliyetlere, sığınma evlerinin kurulması ise koruyucu faaliyetlere örnektir. 

Destekleyici ve güçlendirici faaliyetler ise kadına yönelik şiddeti önlemede üçüncü düzey faaliyetler olarak nitelemek mümkündür. Bu alanda yapılacak faaliyetler esasen şiddete uğrama riski bulunan kadın gruplarına ve şiddete uğramış kadınlara sağlanan ekonomik, sosyal, kültürel ve psikolojik destekleyici ve güçlendirici faaliyetleri içermektedir. Sosyoekonomik anlamda yoksul ailelerin refahını arttırıcı önlemler geliştirilmesi ve sosyal politika uygulamalarıyla birlikte aileyi güçlendirmek bu kapsamdaki faaliyetlerin temelini oluşturur. Kamu kurum ve kuruluşlarının bütçeleri hazırlanırken toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeler oluşturulması da destekleyici ve güçlendirici faaliyetler kapsamında düşünülebilir. Sivil toplum kuruluşlarının kadına yönelik şiddetle mücadele önemli bir rolü vardır. Dolayısıyla sivil toplum kuruluşlarının taleplerinin karşılanması ve çalışmalarına destek verilmesi önemlidir. Kadınlara destek ve danışmanlık veren, şiddet konusunda mücadele etmek üzere faaliyet gösteren resmî ve sivil örgütlerin işbirliğini ve eşgüdümünü daha etkin bir şekilde hayata geçirilmesi önem arz etmektedir.

Kadına yönelik şiddetin toplum bilimciler tarafından çalışılması ve bu şiddet türüne karşı mücadele edilmeye başlanması görece yeni bir olgudur. 1970’li yıllara değin kadın- erkek eşitliği yönünde önemli mesafe aldığı düşünülen Batı ülkelerinde bile bu tür olayların az sayıda ve sınırlı bir kadın kitlesini etkilediği düşünülmekteydi. Kadına yönelik şiddet daha ziyade kişilik faktörleri gibi psikolojik açıklamalarla ve olayı yaşayan kişilere özgü bir durum gibi ele alınmaktaydı. 1970’li yıllardan başlayarak ise kadına yönelik şiddet, kadın hareketlerinin, akademisyenlerin çabaları ve medyanın kamuoyu oluşturmasıyla birlikte önemli bir toplumsal sorun olarak görülmeye başlanmıştır.

Türkiye 1985 yılında CEDAW sözleşmesini onaylamış ve sözleşme 19 Ocak 1986 yılında yürürlüğe girmiştir.

Duygusal şiddet: Duyguların ve duygusal gereksinimlerin, karşı tarafa baskı uygulayabilmek için tutarlı bir şekilde istismar edilmesi, bir yaptırım ve tehdit aracı olarak kullanılmasıdır.

Duygusal şiddete ilişkin bazı davranışlar şunlardır;

Sevgi, şefkat, ilgi, onay, destek gibi duygu ve duygusal ihtiyaçların göz ardı edilmesi, küçümsenmesi,

Kadının dinine, ırkına, diline, kültürel grubuna veya geçmişine ait değer verilen inançlarının aşağılanması veya onlara aykırı davranmaya zorlanması,

Kadının maddi ve manevi destek alabileceği kurum ve kişilerden soyutlanmasına yönelik olarak arkadaş ve aile bireylerinin sürekli aşağılanması, görüşmenin denetlenmesi ve engellenmesi, eve hapsedilmesi.

Kadının evden kovulma veya evden ayrılma zorunda bırakılmakla tehdit edilmesi,

Kadının başkalarının yanında söz ya da davranışla küçük düşürülmesi.

Kadına yönelik şiddet farklı sosyo-kültürel bağlamlarda farklı şekillerde ortaya çıkan bir olgudur. Bu olgunun sosyolojik nedenlerini incelemek için tek bir nedenden ziyade birbiriyle bağlantılı şekilde etki oluşturan çok sayıda unsuru bütünsel bir şekilde değerlendirmek gerekir. Bu bağlamda, şiddete zemin hazırlayan ve sorunun ‘kök nedenini’ oluşturan en temeldeki unsurun erkekler ve kadınlar arasındaki eşitsiz güç ve iktidar ilişkileri olduğu söylenebilir. Bu eşitsiz ilişki biçimi erkeklerin doğal (fıtri) olarak sahip oldukları kabul edilen bazı özelliklerinden dolayı kadınlardan farklı ve daha üstün oldukları şeklindeki zihinsel kabule dayanmaktadır. Bu bağlamda erkeklerin doğaları gereği “güçlü, mantıklı, iradeli ve cesur” olma niteliklerine sahip oldukları kabul edilir. Kadınların cinsiyetlerine özgü olduğu düşünü- len yatkınlık, davranış ve nitelikler arasında ise “zayıf, aptal, meraklı, pek güvenilir olamayan, geveze, kıskanç, aklı havada, mantıksız, histerik” olma veya olumsuz olmayan nitelemelerden “kırılgan, yumuşak, fedakâr, saf ve utangaç” olma yer almaktadır.

Ataerkil değerler sistemi çerçevesinde şekillenen toplumsal normlar, kadınları bağımsız bireyler olarak görmekten ziyade bir ailenin ferdi, bir erkeğin eşi ve çocukların annesi olarak tanımlar. Bu geleneksel tanımlamalara uygun rol ve davranışlar sergileyen kadınların şiddete uğraması toplumca kabul edilmez. Keza kadınlar da bu sistem içinde statü kazanmak ve kendilerine yönelen baskıyı üzerlerinden atmak için rıza gösteren ve uzlaşan bir yaklaşım sergileyebilirler. Böylelikle erkek egemen sistemin “koruyucu” özelliklerden faydalanmak isteyebilirler. Bu sistemin kendilerine sağladığı özerk alanlarda kendi güç ve iktidarlarını oluşturma yoluna giderler. Kadınların beklentileri nedeniyle esasen kendilerini baskı altına alan ve sınırlayan sistemle uyumları kimi zaman erkek- lerden daha ileri boyutlara bile ulaşabilir. Deniz Kandiyoti ataerkil sistemlerde yaşayan kadınların bu tutumlarını “ataerkil pazarlık” olarak tanımlamaktadır

2014 yılında gerçekleştirilen araştırmanın genel bulgularına göre  duygusal şiddet/istismar ülkemizde kadınların maruz kaldıkları en yaygın şiddet türüdür.

Dünya genelinde kadın sorunlarının ulusötesi bir konu hâline gelmesi, 20’nci yüzyılın ilk yarısı biterken kurulan Birleşmiş Milletler (BM) kapsamında yürütülen çalışmalarla başlamıştır. BM’in henüz yeni kurulduğu dönemde organizasyonun asli organlarından olan “Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC)” altında bir “Kadının Statüsü Komisyonu (CSW)” kurulmuştur. Benzer şekilde, Genel Kurul’a bağlı olarak “İnsan Hakları Konseyi (HRC)” çerçevesinde “İnsan Hakları Sözleşmeleri” hazırlanmaya başlamıştır. Bu konsey kapsamındaki çalışmalar zaman içinde kadın haklarının uluslararası anayasası olarak ka- bul edilen ‘Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) metni- nin ve “Kadına Yönelik Şiddet Raportörlüğü” gibi kadına yönelik şiddet konusunda özel prosedürlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Kadına Karşı Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi Sözleşmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi (İstanbul) Sözleşmesi 11 Mayıs 2011 tarihinde Avrupa Konseyi Bakanlar Kurulu tarafından onaylanmıştır. Sözleşme, kadınların ve kız çocuklarının çoğunlukla aile içi şiddet, cinsel taciz, tecavüz, zorla evlendirilme, “namus” adı altında işlenen cinayetler ve kadın sünneti gibi insan haklarını ihlal eden eylemlere dikkati çeker. Bu şiddet eylemlerini toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama hedefi önünde en önemli engeller arasında görür. Bu sözleşmeyi imzalayan devletlerin kadına yönelik şiddeti önleme ve şiddet mağdurlarını koruma yükümlülükleri bulunmaktadır. Sözleşme taraf devletlerin toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin konuları eğitim müfredatına eklemelerini zorunlu kılmaktadır.

Kadına yönelik şiddeti önlemede caydırmaya yönelik faaliyetlerde öncelikle şiddet mağduru kadının korunma altına alınması ve failin ya da faillerin zamanında adalete teslim edilmesi ile başlar. Özellikle aile içinde gerçekleşen kadına yönelik şiddet türleriyle mücadele uzun soluklu, sistemli ve tavizsiz olarak gündemde yer almalıdır. Bu bağlamda ev içinde şiddete maruz kalma riski yüksek olan kadın grupların erken devrede saptanması ve müdahale edilmesi sağ- lanmalıdır. Kadına yönelik şiddet uygulayan erkeklerin bu eylemlerinden cezalandırılmaları tek başına yeterli olmamaktadır. Bunun yanı sıra, bu kişilere yönelik öfke kontrolü eğitimi ve danışmanlığı verilmesi gibi rehabilite edici faaliyetler de gereklidir. Şiddet uygulayan kişinin bu davranışları ile yüzleşmesi ve şiddete neden başvurduğunu anlaması şiddetin bir sorun çözme aracı olmadığını anlaması bakımından önemlidir.

Kadına yönelik şiddetle mücadeleye yönelik faaliyetleri stratejik bir yaklaşım çerçevesinde üç aşamaya yönelik şekilde sınıflandırmak mümkündür. İlk olarak kadına yönelik şiddeti önlemeye ve caydırmaya yönelik faaliyetler öncü ve temel aşamayı oluşturmaktadır. Önleyici tedbirlerin başında konu hakkında farkındalık oluşturma yönelik çalışmalar gelmektedir.