SUÇ SOSYOLOJİSİ

Demokratik hak ve özgürlük savunucuları devletlerin interneti  yurttaşları gözetlemek, izlemek ve denetim altına alabilmek (web yeni “Büyük Birader” biçiminde tanımlanan) bir araç olarak kullanıldığını savunmaktalar. Büyük Birader ya da İngilizcedeki özgün adıyla Big Brother, George Orwell tarafından kaleme alınan Bin Dokuz Yüz Seksen Dört adlı romanda yer alan kurgusal karakterlerden biridir. Romana göre büyük birader; totaliter bir rejimle yönetilen, iktidar partisinin kendi çıkarları uğruna halkı üzerinde büyük baskı kurduğu Okyanusya Ülkesinin gizemli diktatörüdür.

Yaygın kabul edilen bir yaklaşım siber suçları, “bilgisayar-destekli suçlar” (computer-assisted crimes) ile “bilgisayar-odaklı suçlar” (computer-focused crimes) biçiminde ele almaktadır örneğin. Buna göre bilgisayar-destekli suçlar ki internet öncesinde de var olan fakat siber dünyada yeni bir yaşam alanı bulan dolandırıcılık, hırsızlık, kara para aklama, cinsel taciz, nefret söylemi, pornografi gibi suçlardır. Bilgisayar-odaklı suçlar ise internetin kuruluşu veya mevcudiyeti ile birlikte ortaya çıkan ve ondan bağımsız olamayacak hackleme, virüs saldırıları ve web sitesi tahrifatı gibi suçlardır.

Kriminoloji disiplini, tarihi boyunca hukuku ihlal eden davranışların arkasında yatan nedenleri ortaya çıkarmak için bir dizi girişimde bulunmuştur. Bu girişimler sonucu ortaya konulan suç teorileri, insanları toplumun kuralları ve yasaklarını çiğneyerek onları suça iten veya suça eğilimli kılan faktörleri açıklamaya çalışmıştır. Bu tür açıklamalar kaçınılmaz olarak “gerçek-dünya”nın koşulları içinde yer alan ve bunlarla bağlantılı verilere dayalı olarak suç olgusunu ele almıştır. Fakat internetin ortaya çıkması ile siber suç, “gerçek dünya” içinde var olan/işlenen suçlardan yapısal ve toplumsal nitelikleriyle farklılaştıkça, kriminolojinin geleneksel teori ve açıklama çerçeveleri mevcut olanı açıklamakta çeşitli zorluklarla yüz yüze kalmaktadır. Kriminolojideki mevcut teorilerin siber dünyada işlenen suçlarla ne denli uyumlu olduğu konusu açık değildir ancak kriminolojinin siber dünyada işlenen suçlar karşısında iki tür zorlukla yüz yüze olduğu konusunda bir uzlaşmadan söz edilebilir: İlki suçun “yeri-mekânı” ile diğeri ise suçu işleyenin “kim” olduğu ile ilgilidir

Erken aşamadaki hackerlık anlayışı ve sahip olduğu ahlaki çerçeve büyük ölçüde ihlal, gasp, hırsızlık ve sabotaj gibi faaliyetleri içeren onun hayli olumsuz karşı kutbunu temsil eden anlayış tarafından geçersiz kılınmıştır. “Eski tüfek” hackerlar öfkeli bir biçimde kendilerinin sahip olduğu tutum ve olumlu algıyı çürüten bu anlayışı tümüyle reddetmekteler ve onlardan kendilerini ayırt etmek için hacker yerine “kırıcı” (cracker) teriminin kullanılmasının daha uygun olacağını ifade etmekteler.

Truva Atı, kullanıcılar tarafından bilgisayarlarına yüklenen veya indirilen, iyi huylu ya da yararlı bir işlevi yerine getiriyormuş gibi görünen fakat aslında gizli ve yıkıcı niteliklere sahip bir yazılımdır.

Hackerlık faaliyetlerine gençlerin katılımını açıklayan toplumsal temelli alternatif iki farklı yaklaşımdan birini “alt kültürler” yaklaşımı diğerini ise “kademeli işbirliği” (differential association) perspektifi oluşturmaktadır. Alt kültür suç yaklaşımı suçluların ve suçluluğun bireyselci terimlerle tanımlanmasını reddeder. Bu tür yaklaşımların tersine, analistler suç ve suçluluğu sosyal grup üyeliği bağlamında ele alırlar; gruplara aidiyet duyan “suçlular” ayırt edici nitelikte bir takım ortaklaşa inançlar, tutumlar ve değerlere sahiptirler. Bu ayırt edici “alt kültür”, toplumdaki ana akım norm ve kurallardan farklı olmaları nedeniyle grup içinde yer alanlara hem yeterlilik sağlar hem de ödüller sunar.

Korsanlık, telif hakkının herhangi bir biçimde ihlali anlamına gelmektedir. Güncel anlamda telif hakkı çiğnenerek yapılan en yaygın “korsanlık” biçimini izinsiz kopyalama ve dağıtım teşkil etmektedir.

Nefret söylemi sadece gerçek dünyaya özgü olmayıp internet ortamında da  var olan bir söylem biçimidir.  İnternet aracılığıyla nefret söyleminin dolaşıma sokulmasının bir biçimi  e-postalar aracılığıyla yapılmaktadır. ABD’de ve dünyanın başka yerlerinde bunu örnekleyen çok sayıda vaka söz konusudur. Kaliforniya Üniversitesi’nden bir öğrenci “Asyalılardan nefret eden” imzasına sahip, 59 Asyalı öğrenciye gönderdiği e-postasında şunları söylemiştir: “Kişisel kariyerimi sizlerin peşine takılmaya, bulmaya ve sizin gibileri tek tek öldürmeye adadım. TAMAM MI?????? Bu e-posta bu konuda nasıl bir kararlılığa sahip olduğumun işaretidir”. E-postasının devamında bu kişi e-posta gönderdiklerine, eğer öldürülmek istemiyorlarsa üniversiteyi bırakmaları gerektiğini söylüyor. Bir diğer vakada 22 yaşındaki bir başka üniversite öğrencisi okuduğu üniversitesinde, şirketlerde ve hükümette çalışan Latin Amerika kökenlilere tehditler dolu yüzlerce e-posta göndermiştir. E-postasına Latinlerin üniversiteye girebilmek veya bir meslek edinebilmek için “çok aptal” olduklarını, “pozitif ayrımcılık” gibi bir uygulama olmasaydı hiçbirinin ne üniversiteye girebileceğini ne de meslek sahibi olabileceklerini belirterek başlıyor ve devamında niyetinin “hepsini öldürmek” olduğunu belirtiyor. İngiltere’de yine bir üniversite öğrencisi ise okuduğu üniversitenin LGBT kulübüne ait foruma şu ifadelerin yer aldığı bir e-posta gönderiyor: “Umarım cehennemde çığlıklar atarak ölürsünüz…bunu geri çekilip keyifle izlemek istiyorum…hepinizi kafanızın arkasından vurarak öldürmek istiyor ve bu esnada çığlıklar atmanızı ve sonsuza kadar cehennemde yanmanızı diliyorum…Gay, lezbiyen ve biseksüellerden nefret ediyorum.” Verilen bu örneklerde nefret söylemini dile getiren faillerin tümü hedef göstererek açık şiddet uygulamak ve tehdit suçlarından yargılanarak mahkûm edildiler.

Polisin veya güvenlik kurumlarının internet üzerinden gerçekleştirilen suçları önleme veya kontrol etme girişimleri bazı ikilemler yaşanmasına ve tehlikelere işaret etmektedir. Buradaki temel gerilim, bir yandan çevrimiçi (yasadışı) faaliyetlerin gözetlenmesi ve izlenmesinin zorunluluğu ile diğer yandan internet kullanıcılarının mahremiyeti ve gizliliğinin korunması gerekliliği arasındadır. İlgili kolluk kuvvetleri suçluları tespit etmek ve çevrimiçi suçların kanıtlarını toplamak zorundadırlar. Ancak suçlular da anonimliğe sığınıp onu istismar ederek faaliyetlerini gizlemek için sürekli kimlik ve kılık değiştirerek “meraklı gözlerden” uzak durmaya ve böylelikle de suç işlemeye devam etmeye çalışmaktadırlar. Sonuç olarak adalet ve güvenlik sisteminin aktörleri internetin potansiyel kötüye kullanımını en aza indirgemek zorundadırlar. Bu ise giderek artan ölçüde insanın faaliyetlerinin gözetlenmesi ve izlenmesini gerektirmekte ve kaçınılmaz olarak çevrimiçi iletişimin mahremiyet ve gizliliğinin ihlal edilmesine neden olmaktadırlar.