SUÇ SOSYOLOJİSİ

Hepimizin “yeni bir endüstriyel devrim”in ortasında olduğu, bu sürecin bizleri yeni tür bir topluma doğru yönelttiği
bir “enformasyon çağı”nda yaşadığımız dile getirilmektedir (Webster, 2003).

Bilgisayarlaştırılmış bir etkileşim ve değiş-tokuş alanı olan “siber dünya” (cyber-space),
suç ve sapkın faaliyetler için yeni ve geniş bir “fırsatlar yelpazesi” de sunmaktadır. Popüler
bilinç ve alanda ilk ortaya çıkışı ve yaygınlık kazanmasından bu yana geçen zaman aralığında internet, aynı zamanda onun “karanlık” ve suça yönelik boyutlarına dair korkuları
da beslemektedir.

Büyük Birader ya da İngilizcedeki özgün adıyla Big Brother, George Orwell tarafından
kaleme alınan Bin Dokuz Yüz Seksen Dört adlı romanda yer alan kurgusal karakterlerden biridir. Romana göre büyük birader; totaliter bir rejimle yönetilen,
iktidar partisinin kendi çıkarları uğruna halkı üzerinde büyük baskı kurduğu Okyanusya Ülkesinin gizemli diktatörüdür.

Suçbilimciler için, yeni sayılabilecek bir olgu olarak internet aracılığıyla işlenen siber suçlar, bütün toplumlar için önemli bir meydan okumadır ve siber suçları ortaya çıkaran
sosyolojik dinamikleri dengeli ve ölçülü bir biçimde anlayabilmek çok önemli ve acil görünmektedir. Nitekim, çok sayıda bilim insanı zaten bu yönde önemli adımlar atmıştır; teorik analiz ve ampirik verileri bir arada kullanarak acil bir dizi soru ve sorunu ele almak
için çalışmaktadırlar (McQuade, 2009), bu sorulardan bazıları şunlardır:
• Siber suç tam olarak nedir ve ne anlama gelmektedir?
• Bu tür suçların gerçek kapsamı ve ölçeği nedir?
• İnternet aracılığıyla işlenen siber suçlar, daha iyi bilinen “gerçek dünyada” gerçekleşen suç ve suç türlerinden nasıl ayrışmaktadır? Aralarındaki fark ve benzerlikler
nelerdir, iç içe geçişler söz konusu mudur?
• “Siber suçlular” kimlerdir?
• Suç işlemelerinin ardındaki nedenler ve motivasyonlar nelerdir?

Siber suç, bir bilişim sisteminin güvenliğini
ve/veya buna bağlı verileri ve/veya kullanıcısını hedef alan ve bilişim sistemi kullanılarak işlenen suçlardır. Siber suçu diğer suçlardan ayıran özelliği bir bilişim sistemi olmadan işlenememesidir.

SENİSEVİYORUM (ILOVEYOU)
veya Aşk Mektubu (Love Letter)
isimleriyle de anılan ve 2000
yılında milyonlarca bilgisayara
zarar veren bilgisayar solucanı
(computer worm) olarak
tanımlanan zararlı bir yazılımdır.

Siber suçu anlamlandırabilmek için, başlangıç olarak “bilgisayar aracılı (computer-mediated) yasadışı faaliyetler” gibi bir başlık altında hareket etmek, siber suçları daha ayrıntılı yönelimleri ile anlamak için yararlı olabilir. Yaygın kabul edilen bir yaklaşım siber suçları, “bilgisayar-destekli suçlar” (computer-assisted crimes) ile “bilgisayar-odaklı suçlar”

Bilgisayar destekli suçlar:
internet öncesinde de var olan
fakat siber dünyada yeni bir
yaşam alanı bulan dolandırıcılık,
hırsızlık, kara para aklama, cinsel
taciz, nefret söylemi, pornografi
gibi suçlardır.

siber suçları daha somut göstergeler etrafında bir başka sınıflandırmaya tabi tutmak da yararlı olabilir:
• Siber ihlal-tecavüz: Hackleme, virus yollama vb. araçlarla insanların sınırlarını
ihlal ederek onların mülkiyetlerine tecavüz etmek ve/veya zarar vermek.
• Siber aldatma ve hırsızlık: para çalma, kredi kartı dolandırıcılığı, “korsanlık” yoluyla fikrî mülkiyet hakkı ihlalleri.
• Siber-pornografi: mahremiyetin ve genel ahlakla ilgili yasaların ihlali.
• Siber-şiddet: Bireylerin korunmasına yönelik yasaları ihlal ederek insanlara psikolojik zarar vermek veya onları, nefret söylemi kullanarak başkalarınca fiziksel
yönden zarar vermek üzere hedef hâline getirmek (McQuade, 2009).

İngilizcedeki özgün adıyla Big Brother, George Orwell tarafından kaleme alınan Bin Dokuz Yüz Seksen Dört adlı romanda yer alan kurgusal karakterlerden biridir. Romana göre büyük birader; totaliter bir rejimle yönetilen, iktidar partisinin kendi çıkarları uğruna halkı üzerinde büyük baskı kurduğu Okyanusya Ülkesinin gizemli diktatörüdür. Demokratik hak ve özgürlük savunucuları ise devletlerin internet aracılığıyla yurttaşları gözetlemek, izlemek ve denetim altına alabilmek (web yeni “Büyük Birader” biçiminde tanımlanarak) için bir araç olarak kullanıldığını savunmaktalar.

Suçbilimciler için, yeni sayılabilecek bir olgu olarak internet aracılığıyla işlenen siber suçlar, bütün toplumlar için önemli bir meydan okumadır ve siber suçları ortaya çıkaran sosyolojik dinamikleri dengeli ve ölçülü bir biçimde anlayabilmek çok önemli ve acil görünmektedir.

Teorik analiz ve ampirik verileri bir arada kullanarak sorulan sorulardan bazıları şunlardır:
• Siber suç tam olarak nedir ve ne anlama gelmektedir?
• Bu tür suçların gerçek kapsamı ve ölçeği nedir?
• İnternet aracılığıyla işlenen siber suçlar, daha iyi bilinen “gerçek dünyada” gerçekleşen suç ve suç türlerinden nasıl ayrışmaktadır? Aralarındaki fark ve benzerlikler
nelerdir, iç içe geçişler söz konusu mudur?
• “Siber suçlular” kimlerdir?
• Suç işlemelerinin ardındaki nedenler ve motivasyonlar nelerdir?
• Siber suçların kurbanlarının deneyimleri nelerdir?
• Hukuksal ve adli yönden bu suçlara dair ayırt edici önlem veya yaptırımlar var
mıdır, bunlar nelerdir?
• Siber suç konusunda siyasetçiler, yasama, polis, mahkemeler, ticari ve sivil toplum
kuruluşları nasıl bir tutuma sahipler?
• Kamuoyu bilgisayar bağlantılı suç ve suçlular hakkında nasıl bir algıya sahiptir?
• Siber suçun ve internetin kendisinin gelecekte alacağı biçimlenişler neler olabilir?

Siber suçun ne olduğunun araştırılması ve anlaşılması internet ile bağlantılı olarak ele alınmalıdır; eğer internet olmasaydı siber suçun var olması da mümkün olamayacağı için bu böyle olmak durumundadır. İnternet siber suçun mümkün olabilmesine zemin sağlayan en temel ve biricik elektronik ortamdır.

İnternet bilgisayarlar arası ağların özünü oluşturur veya başka bir ifadeyle “ağların ağı”dır. Bir ağ (network), bilgisayarları birbirlerine bağlayan şeydir; böylelikle bilgisayarlar birbirleriyle iletişim ve bilgi alış verişini mümkün kılabilmektedir.

ARPANET’e paralel olarak örneğin İngiltere’de JANET ve ABD’de NSFNET gibi başka ağlar da kuruldu. Ortak iletişim protokolleri kullanarak, bu ağlar birbirleriyle bağlantı kurabiliyorlardı; aslında interneti, ağların ağı hâline getirerek biçimlendiriyorlardı. İnternetin ortaya çıkması için büyük itici güç, 1990’da ABD yetkililerinin ARPANET’i ABD Ulusal Bilim Vakfı himayesinde sivillere bırakması olmuştur. Aynı yıl İsviçre’de CERN fizik laboratuvarında araştırmacılar tarafından bir web tarayıcısının (temelde bir bilgi paylaşımı uygulaması) gelişimi söz konusu oldu.

İnternet giderek siyasi amaçlarla bir dizi aktörün harekete geçirilmesi için de kullanılmaktadır. İnternetin etkin bir diğer kullanımının ise boş zaman, eğlence ve kültür tüketimi alanları olduğu söylenmelidir. Artan sayıda insanın müzik ve filmlere erişmekten, ünlüler hakkında dedikodulara, çevrimiçi video oyun ve servislerine erişmek için internete yöneldikleri görülmektedir.

Siber ihlal-tecavüz: Hackleme, virus yollama vb. araçlarla insanların sınırlarını ihlal ederek onların mülkiyetlerine tecavüz etmek ve/veya zarar vermek.
• Siber aldatma ve hırsızlık: para çalma, kredi kartı dolandırıcılığı, “korsanlık” yoluyla fikrî mülkiyet hakkı ihlalleri.
• Siber-pornografi: mahremiyetin ve genel ahlakla ilgili yasaların ihlali.
• Siber-şiddet: Bireylerin korunmasına yönelik yasaları ihlal ederek insanlara psikolojik zarar vermek veya onları, nefret söylemi kullanarak başkalarınca fiziksel yönden zarar vermek üzere hedef hâline getirmek (McQuade).

Hackerlık popüler medyada, siyasette ve ceza hukuku uzmanlarınca bir “bilgisayarı ele geçirme” olarak tanımlanması ve bunların faillerinin de “ele geçirme sanatçıları”, “davetsiz misafirler” ve/veya “gaspçılar” olarak adlandırılması yaygındır.

Bir bilgisayar sistemine erişim sağlandıktan sonra, hackerlar suç sayılan bir dizi eylemi gerçekleştirebilmeleri mümkün hâle gelmektedir. Bunlardan öne çıkanları aşağıdakileri içermektedir:
• Veri Kaynakları Hırsızlığı
• Özel veya Gizli Bilgi Hırsızlığı
• Sistem Sabotajı, Sistem Değiştirme ve Sistem Yıkımı

Siber suç, bir bilişim sisteminin güvenliğini ve/veya buna bağlı verileri ve/veya kullanıcısını hedef alan ve bilişim sistemi kullanılarak işlenen suçlardır.