SUÇ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 3

Vekalet savaşları karşıt iki aktörün birbirine doğrudan saldırmak yerine üçüncü bir tarafın vasıtasıyla mücadele ettiği bir savaş türüdür. Vekâlet savaşlarında iki büyük güç doğrudan birbiriyle çatışmazlar, ancak Yunan iç savaşı (1946–1949) ya da Vietnam savaşı (1956–1975) örneğinde olduğu gibi birbiriyle savaşan karşıt güçleri doğrudan ya da dolaylı yollardan destekleyerek uluslararası siyasetteki etkinliklerini artırmaya çalışırlar. Doğru cevap B'dir.

Ordunun siyasi olarak oynadığı rol kimi durumlarda rutinleşip kurumsallaşabilir. Bir diğer deyişle ordular kendi çıkarları ve fikirleri doğrultusunda siyaseti etkileme rollerini kurumlarda elde ettikleri ayrıcalıklar üzerinden olağan siyasetin bir parçası haline getirebilirler. Bu tarz bir ordu yapısı genellikle bir toplumsal ve siyasal aktör olarak ordunun sosyopolitik yapıda sivillere nazaran hâkim unsur olduğu pretoryen yapıları doğurur. 'Pretoryanizm' günümüzde ordunun kendini devletin ve rejimin bekçisi olarak gördüğü siyasal yapıları anlatmak için kullanılır. Doğru cevap E'dir.

Topyekûn savaş, üç temel unsura dayanır: kitlesel imha (düşmana en fazla zararı verme), kitlesel mobilizasyon (en fazla nüfusu cephe önünde ve arkasında hareket geçirebilme) ve kitlesel üretim (en fazla oranda askeri teç- hizat üretebilme). Doğru cevap C'dir.

Polis devleti kavramı polis güçlerinin yasal yapının dışında işlediği ve ne kamuoyu ne de hukuk önünde hesap verdikleri duruma göndermede bulunur. Polis devletinde polis gücü iktidarı askeri darbelerde orduların ele aldığı gibi kendi ellerine almaz. Doğru cevap A'dır.

Bir diğer önemli kurumsallaşmış şiddet biçimi terördür. Terör kavramı ilk kez 1789 Fransız Devrimi sırasında gündeme gelmiştir. Fransız devrimi sırasında Jakobenler tarafından kullanılan “terör” kavramı Fransız devriminin en radikal evresine gönderme yapmaktadır. Devrimin önderlerinden Robespierre şöyle demektedir: “Ya cumhuriyetin içeride ve dışarıdaki düşmanlarını boğacağız ya da cumhuriyetle birlikte yok olup gidece- ğiz. Bu durumda politikamızın ilk kaidesi, halkı akıl, düşmanları da terör yoluyla yönetmek olmalıdır…Terör, tetikte duran, sert, yumuşama bilmez bir adaletten başka bir şey değildir.” Doğru cevap B'dir.

İspanya 2001’de zorunlu askerliği kaldırırken, zorunlu askerliğin anavatanı Fransa’da bu uygulamaya 2002 yılında son verildi. Fransa ve İspanya’yı Avrupa’nın diğer ülkeleri izledi. Çek Cumhuriyeti (2004), Macaristan (2004), İtalya (2005), Slovakya (2005), Bulgaristan (2008), İsveç (2010) zorunlu askerliği kaldırırdı. Doğru cevap E'dir.

Zorunlu askerliğin yaygın bir model olmaktan çıkmaya başlamasıyla kadınların orduya katılımı artmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Ancak siyasal şiddet, bireyler arasında vuku bulan ve suç olarak tanımladığımız şiddetten farklı bir kavramdır. Bu şiddeti gündelik şiddetten ayıran en temel özelliği uygulayanların kolektif kimliği ve şiddeti siyasal ya da ekonomik hedefe ulaşmak konusunda bir araç olarak kullanıyor olmalarıdır. Bir diğer deyişle, siyasal şiddet şiddetin bir kurum, grup ya da örgüt tarafından sistematik bir biçimde ve siyasal ya iktisadi hedefler gözetilerek gerçekleştirilmesidir. Bu anlamda da bireysel şiddetten ayrılır. Siyasal şiddet modern devletin ortaya çıkması ile birlikte tekelleşmiş, devlet siyasal şiddetin tüm meşru aygıtlarını elinde toplamıştır. O yüzden siyasal şiddet ve modern devlet arasında çok ciddi bir bağ vardır.

Karl Marx (1970) kapitalist toplumsal ilişkilerin kuruluşunun özgür iradeye değil, zora ve çıplak şiddete dayanan ve üreticilerin mülksüzleştirilmesiyle sonuçlanan bir ilksel birikim süreci ile gelişebildiğini ifade etmiştir.

Meşru şiddet tekeli: Max Weber (1864-1920) en yaygın olarak kullanılan devlet tanımını yapmıştır. Weber’e göre devlet belirli bir toprakta meşru fiziki güç kullanma tekelini elinde tuttuğunu (başarıyla) iddia eden insan topluluğudur. Bu tanıma göre devleti devlet yapan ana unsur şiddet tekelidir ve devlet
şiddeti meşru olma iddiasına sahiptir.

Fiziksel şiddetin sadece egemen devletler tarafından örgütlenmesinin bir diğer sonucu savaş ve savaş yapma süreçleri ile ilgilidir. Devletler tarafından şiddetin meşru tekelinin ele geçirilmesiyle birlikte yerel şiddet dramatik bir biçimde azalır ve bağımsız askerî güçler zemin kaybederler. Savaş daha fazla oranda askeri gücü merkezîleştirmiş devletler arasında olmaya başlar. Savaş biçiminin bu şekilde dönüşüme uğraması, devletlerin hem finansal hem de insan gücü anlamında daha da fazla kaynağı seferber edebilme kapasitesini gerekli kılacaktır. Bunun yolu da topyekûn seferberlik durumunun sadece savaş zamanı ile sınırlı tutulmamasından ve “barış” dönemlerinde de savunma ilkesi üzerinden sürekli bir savaş hazırlığı içerisinde olmaktan geçmektedir.

Savaş; şiddetin en organize, en yıkıcı biçimidir.

İki Dünya savaşı sonrası kurulan uluslararası düzenin en önemli dönüşümü ise nükleer silahlardır. Bu dönemden sonra (bazı) devletler kullanımları halinde bütün dünyanın yok edilebilmesine neden olacak nükleer silahları da ellerinde tutmaya başlayacaklardır. Nükleer tehdit, devlet yöneticilerinin hem kendi vatandaşları hem de başka devletler üzerinde kullanabileceği şiddeti ve bu şiddetinin yaratacağı felaketin boyutlarını olağanüstü arttırmıştır.

Vekalet savaşları karşıt iki aktörün birbirine doğrudan saldırmak yerine üçüncü bir tarafın vasıtasıyla mücadele ettiği bir savaş türüdür.

Savaş sırasında öldürmenin sıradan insanlar tarafından bu şekilde rasyonalize edilebiliyor olmasında barış dönemlerinde de geçerli olan militarizm önemli bir yer tutmaktadır. Dolayısıyla, savaşta öldürme savaşı önceleyen toplumun, yani barış dönemlerinin, genel yapısından bağımsız olarak düşünülemez. Savaş sanatı ve edebiyatı, savaş oyunları, savaşı yücelten ve düşmanları aşağılayan bir dilin toplumsal kültüre egemen olması ölümü sıradanlaşmaktadır. Ölmeyi ve öldürmeyi sıradan bir insan eylemi olarak sunan militarist müfredat tüm ulus-devletlerin genel eğilimidir. Devletler savaşabilecek bir toplum yaratabilmek amacıyla, toplumların sürekli tehdit altında olduğu hissini her zaman güçlü bir biçimde ayakta tutarlar.

Savaş hukuku 19. yüzyılın ortalarına kadar varlığını gelenek, genel ilkeler, askeri kılavuzlar ve ulusal kanunlar, hatta dini öğretiler olarak sürdürmüştür. 19. yüzyıldan sonra savaşın devletlerarası bir biçim almasıyla savaş uluslararası normlar yoluyla düzenlenmeye başlanmıştır.

Max Weber (1864-1920) en yaygın olarak kullanılan devlet tanımını yapmıştır. Weber’e göre devlet belirli bir toprakta meşru fiziki güç kullanma tekelini elinde tuttuğunu (başarıyla) iddia eden insan topluluğudur. Bu tanıma göre devleti devlet yapan ana unsur şiddet tekelidir ve devlet şiddeti meşru olma iddiasına sahiptir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Johan Galtung (1990) şiddeti fiziki şiddet, yapısal şiddet ve kültürel şiddet olarak üçe ayırır. Fiziki şiddet doğrudandır; fiziksel zarar vermeye yönelik eylemlerdir. Yapısal şiddet, şiddetin gözle görülmeyen formudur ve doğrudan fiziksel zarar vermeyi hedeflemez ancak etkileri itibariyle doğrudan şiddetten çok daha yıkıcı olabilir. Örneğin bölgeler arası gelir dağılımlarındaki eşitsizlikler yapısal şiddetin unsurlarıdır. Kültürel şiddet ise insanın var oluşunu ve toplumsal kimliğini oluştururken kullandığı sembollerle ilgilidir. Din, dil, popüler kültür ve sanat kültürel şiddetin unsurları olabilir. Bu anlamda şiddet her zaman çok boyutlu olarak ele alınmalıdır; devletin fiziki şiddet araçlarının tekelini ele geçirmesi, devletin yapısal ve kültürel şiddet ilişkilerinde de ayırıcı bir rol oynamasına imkân sağlamıştır.

Doğru eşleştirme 1-L, 2-K, 3-M olmalıdır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Topyekûn savaş, üç temel unsura dayanır: kitlesel imha (düşmana en fazla zararı verme), kitlesel mobilizasyon (en fazla nüfusu cephe önünde ve arkasında hareket geçirebilme) ve kitlesel üretim (en fazla oranda askeri teçhizat üretebilme).

Doğru cevap I, II ve III numaralı maddeleri içeren C seçeneğidir.

Dehşet dengesi kavramı nükleer silahların yarattığı tehlike ve yaratabileceği yıkımın büyüklüğü nedeniyle, hiçbir büyük gücün nükleer silahları kullanmaya cesaret edememesini vurgular.

Doğru cevap C seçeneğidir.