SUÇ ÖNLEME MODELLERİ

Viktimoloji

Mağdur

Mağdurun doğrudan şikayette bulunmadığı, ya da kimliğinin saptanamadığı durumlardır.

Şuç mağduru olma tehlikesi ile karşı karşıya kalabilme anlamına gelmektedir

Hepsi

Kişilerin güvenlik duygusunun olmayışı

Suç korkusu bireysel güvenliğe ilişkin bir duygu hali iken, suç mağduriyeti kaygısı suç mağduriyetine ilişkin bilişsel bir kaygı durumudur.

Suç ve ceza

Mağdurun, faili taciz ve tahrik etmiş olması gerekmektedir

Mağdur edebiyatı

Viktimoloji mağdurların demografik özellikleriyle (yaş, ırk, cinsiyet, yerleşim durumu
ve diğer durumsal faktörler gibi) ilgilenerek, bazı insanların diğerlerine nazaran neden
daha çok mağdur olduklarını ve neden mağdur olmaktan korktuklarını da araştırmaktadır.

Öğretide geniş anlamda mağduriyetin meydana gelebilmesi için dört unsurun bulunması gerektiği ifade edilmiştir:
1. Olağan dışı bir olayın meydana gelmesi (suç, kaza ve doğal afet gibi),
2. Meydana gelen olay sonucunda bir zararın oluşması,
3. Zarar ile birlikte hak kaybına uğrayan insanların bulunması
4. Ortaya çıkan zararın kişiler üzerinde (mağdur) belli bir süre etkili olması.

Mağduriyet riski, suç mağduru olma tehlikesi ile karşı karşıya kalabilme anlamına gelmektedir. Bazı insanların veya nesnelerin diğerlerine nazaran daha çok suça maruz kaldığı kriminologlar tarafından genel kabul görmüş bir olgudur.

Mağduriyete götürücü risk faktörleri üç ana grupta toplanmaktadır:

Bu anketlerin ana hedefi, suç korkusunun düzeyi, polisin olaylara müdahalesi konusunda duyulan memnuniyet seviyesi, olayları polise bildirmeme nedenleri ve mağduriyetin sonuçları gibi farklı alanları keşfetmektir.

Mağdur anketleri sadece mağdurların sayısını ve çeşidini vermekle kalmayıp, süreç hakkında bilgi vererek farklı ceza adalet sistemleri içerisinde bir mağdurun diğeri ile karşılaştırılmasını ve belirli bir nüfusun belirli bir dönem içeresindeki mağduriyet oranlarının ölçülmesini de sağlamaktadır.

Ceza hukukuna göre her suçta bu suçla korunması amaçlanan en az bir hukuki yarar bulunduğundan bu hukuki yararın bir de sahibi bulunmalıdır. Diğer bir söyleyişle her suçun mutlaka bir mağdurunun bulunması gerektiği kabul edilir. Ancak, viktimoloji alanında bazı suçların doğrudan bir gerçek kişi mağdurunun bulunmayabileceği kabul edilmektedir. Bazı durumlarda da mağdurla fail aynı kişidir. Bu tür suçlar literatürde mağdursuz suç (victimless crime) olarak tanımlanmaktadır. Mağdur kimi zaman belirli bir kişi değil, belirli olmayan çok sayıda kişiler, geniş yığınlardır. Bazı durumlarda da ortada, bilinen ve açıkça tanımlanan bir mağdurun olmaması nedeniyle soruşturma yapılamamaktadır. Bu
yüzden mağdursuz suçların yoğunluğu ve kapsamı hakkında net bilgiler ortaya koymak oldukça zor, bir anlamda da imkânsızdır. Özellikle kamuya karşı işlenen suçlar, takibi şikayete bağlı suçlar ve karşılıklı rıza ile gerçekleştirilen suçlar bu sınıflandırma içerisine girer. Örneğin, karşılıklı rıza ile işlenen fuhuş, uyuşturucu alım satımı gibi suçlara genel olarak bakıldığında bu suçların mağdurları vardır ama hemen hiç kimse kendisini mağdur olarak kabul etmez, bu konuyu yetkililere söylemez ve itirafta bulunmaz.

Viktimologlara göre fail ve mağdurun aynı kişi olduğu durumlarda da mağdursuz
suçlardan söz etmek mümkündür. Örneğin, on haftayı aşan gebeliğin sonlandırılmasını isteyen gebe kadının çocuk düşürtme suçunda olduğu gibi. Bu fiillerin işlenmesinde, ortada herhangi bir şikâyetçi veya kendini mağdur olarak gören bir kişi olmasa dahi, aslında fiilleri işleyenlerin kendisi aynı zamanda yapmış oldukları hareketten zarar görenlerdir, yani mağdurlardır. Bu tür suçlarda mağdurun anlamını, meydana gelen mağduriyetin yapısını ve boyutunu ve kimlerin mağdur olarak tanımlanabileceğini belirlemek için sadece hukuki değil aynı zamanda toplumsal ve psikolojik açılardan da incelemek gerekir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Mağdur ve fail arasındaki etkileşim, onları bir araya getiren koşulların anlaşılması yoluyla açıklanabilir. Mağduriyet teorileri ile ilgili tarihsel temele bakıldığında mağdur fail arasındaki etkileşim için, “Mağdur Fail Sorunu”, “Suçun İki Yönü”, “Suçlu Çift”, “Yapan ve Acı Çeken İlişkisi”, “Mağdur Fail İlişkisi” gibi tanımlamalar yapıldığı görülmektedir.

Farklı mağduriyet risklerini açıklayan, ilk ve en önemli sistemli suç mağduriyeti teorilerinden bir tanesi Hindelang, Gottfredson ve Garofalo’nun geliştirdiği Hayat Tarzı Teorisidir. Bu teori esasında farklı sosyal grupların arasındaki şiddet suçları açısından mağduriyet riskini hesaplamak için ortaya atılmış, fakat daha sonra, mala karşı suçlar da eklenip genişletilerek, hedef seçme süreçleri ile ilgili daha detaylı teorilere temel oluşturmuştur.

Rutin Aktivite Teorisi doğrudan en az bir saldırganın, en az bir kişiye veya saldırganın almak veya zarar vermek istediği bir nesneye yapılan doğrudan fiziki müdahalesini kapsayan adi suçlara odaklanır. Bu teoriye göre, rutin aktivitelerdeki yapısal değişiklikler, adi sokak suçlarının oluşması için bulunması gereken motive olmuş suçlu, uygun hedef, koruyucuların yokluğu şeklindeki asgari unsurların belirli bir yer ve bir zamanda bir araya gelmesiyle, suç oranlarına etki eder.

Suça yakınlık, suçun potansiyel hedeflerinin yaşadığı yerler ile çoğunlukla potansiyel saldırganların yoğun olarak bulunduğu alanlar arasındaki fiziksel mesafe olarak ifade edilmektedir. Bu ilişki üzerine literatürde yapılan deneysel çalışmalar, değişkenler arasında pozitif bir ilişkisi olduğunu göstermektedir. Yakınlık suç oranlarını veya mağduriyet risklerini tahmin etmek için kullanılabilecek en önemli faktörlerden biridir.