SUÇ ÖNLEME MODELLERİ

Maslow’un ihtiyaçlar listesi en alttan üstte doğru şu şekildedir (Morris, 1996: 431).
1. Fiziksel ihtiyaçlar;
2. Güvenlik ihtiyacı;
3. Aidiyet ihtiyacı;
4. Saygı ihtiyacı;
5. Kendini gerçekleştirebilme ihtiyacı.

Demokratik toplumlarda kolluğun temel görevleri: “yasaları yürütmek ve desteklemek”, “suçları araştırmak ve suçluları yakalamak”, “suçları önlemek”, ”toplumun huzur ve güvenliğini sağlamak” ve “içinde bulunulan topluma ihtiyaç duyulan yasaların yürütülmesiyle ilgili hizmetleri sağlamak” olarak sayılabilir.

Devlet ülke içerisinde güvenliği kolluk kuvvetleri aracılığı ile sağlar. Resmi kolluk, genel ve özel kolluk olmak üzere ikiye ayrılır. Genel kolluğu, polis ve polis teşkilatı olmayan yerlerde görev yapan jandarma oluşturur.

Kolluğun idari nitelikteki önleme göreviyle adli nitelikteki görevinin birbirinden ayrılması gerekir. Çünkü kolluğun, idari görevi esnasında bağlı olacağı amirle (vali ya da kaymakam), adli görevi esnasında bağlı olacağı amir (Cumhuriyet savcısı) birbirinden farklıdır.

KGYS ile amaçlanan hususlar temel olarak şu şekilde başlıklandırılabilir (KGYS):
• Güvenlik hizmetlerinin verimliliğini arttırmak,
• Algılanması zor güvenlik tehditlerini algılamak,
• Adli soruşturmada ihtiyaç duyulabilecek kanuni deliller üretmek,
• Kişilik hak ve hürriyetlerine dokunulmadan genel asayiş ve huzuru temin edebilmek.
• Elektronik olarak trafiği denetlemek ve düzenlemek.

Polis Vazife ve Salahiyeti Kanununun (PVSK’nın) 4/A maddesinde polisin bu yetkisi düzenleme altına alınmıştır. Buna göre; “polis, kişileri ve araçları; a) Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek, b) Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek, c) Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek, ç) Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla durdurabilir.

Özel güvenlik görevlilerinin önleme amaçlı yetkileri şunlardır (Özel G. K. m.7):
1. Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
2. Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
3. Yangın, deprem gibi tabii afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.
4. Havameydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
5. Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
6. Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.
7. Olay yerini ve delilleri koruma, bu amaçla Ceza Muhakemesi Kanununun 168 inci maddesine göre yakalama.

Konutta, yerleşim yerinde ve kamuya açık olmayan işyerlerinde ve eklentilerinde önleme araması yapılamaz (PVSK m.9)

Bu tedbire başvurma yetkisi üç kurum bakımından söz konusudur. Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu’nun ek 7. maddesiyle polise; Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yasasının ek 5. maddesiyle jandarmaya; Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Yasasının 6. maddesiyle de Milli İstihbarat Teşkilatına (MİT’e) telekomünikasyon yoluyla iletişimi önleme amaçlı olarak denetleme yetkisi verilmiştir.

Devriye hizmetlerinin gerekliliği, son dönemde her ne kadar sorgulanıyor olsa da, gelişmiş devletlerde polisin en fazla istihdam edildiği alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Amerikan polisinin %65’i devriye ile görevlendirilmektedir. Bunu sırasıyla %64 ile Kanada, %56 ile İngiltere, %54 ile Avustralya ve %40 ile Japonya takip etmektedir Türkiye’de ise bu oran yaklaşık %30’dur.

Maslow’un ihtiyaçlar listesi en alttan üstte doğru şu şekildedir:
1. Fiziksel ihtiyaçlar
2. Güvenlik ihtiyacı
3. Aidiyet ihtiyacı
4. Saygı ihtiyacı
5. Kendini gerçekleştirebilme ihtiyacı

Doğru yanıt B'dir.

Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı genel kolluk kuvvetlerindendir.  Özel kolluk ise gümrük kolluğu, orman kolluğu, liman kolluğu vb. dir. Doğru yanıt D'dir.

Ülkede kamu düzenini korumak, İçişleri Bakanlığının görevidir. Bu görev, il sınırları içinde vali, ilçe sınırları içinde ise kaymakam eliyle yürütülür. Bu bağlamda kolluğun il merkezlerindeki
idari amiri vali iken; ilçelerdeki idari amiri kaymakamdır. Doğru yanıt C'dir.

Suç işlendikten sonra fiilin ve failin ortaya çıkarılmasını sağlamak için yapılan işlemler, bastırıcı (adli) işlemlerdir.  Kolluğun, idari görevi esnasında bağlı olacağı amirle (vali ya da
kaymakam), adli görevi esnasında bağlı olacağı amir (Cumhuriyet savcısı) birbirinden farklıdır. Bu nedenle, somut olayda, kimin emir vermeye yetkili olduğunu tespit etmek
açısından, idari görevle adli görevin birbirinden ayrılması önem taşımaktadır.

İçişleri Bakanlığının ülke genelinde uygulanmasını benimsediği “kent güvenliği yönetim sistemi (KGYS) ile amaçlanan hususlar temel olarak şu şekilde başlıklandırılabilir:

• Güvenlik hizmetlerinin verimliliğini arttırmak,
• Algılanması zor güvenlik tehditlerini algılamak,
• Adli soruşturmada ihtiyaç duyulabilecek kanuni deliller üretmek,
• Kişilik hak ve hürriyetlerine dokunulmadan genel asayiş ve huzuru temin edebilmek.
• Elektronik olarak trafiği denetlemek ve düzenlemek.

Kişilere ve araçlara ilişkin kimlik kontrollerini sağlamak, kolluğun suç önleme görevlerinden biridir. Doğru yanıt E'dir.

Maslow’un ihtiyaçlar listesi en alttan üstte doğru şu şekildedir (Morris, 1996: 431).

Doğru cevap B seçeneğidir.

Genel kolluk, Polis ve jandarmadan oluşur; özel kolluk ise gümrük kolluğu, orman kolluğu, liman kolluğu vb. dir. Özel sektör kolluğunun devletle bir istihdam ilişkisi yoktur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ülkemizdeki kolluk teşkilatında, adli kolluk görevini, adli işlerle uğraşmak üzere Genel Müdürlükçe kadrodan ayrılan kolluk görevlileri yerine getirmektedir (ETK m.9). Kolluğun adli işlemleri esnasındaki amiri Cumhuriyet savcısıdır (m.161, m.164/2). Doğru cevap C seçeneğidir.

Kolluk, hizmet branşı olarak adli, idari ve siyasi kolluk diye sınıflara ayrılmıştır. Ancak, görevli bulunduğu mülki sınırlar içinde, bir suçla karşılaşan her kolluk memuru, hizmet branşı, yeri ve zamanına bakmaksızın, suça el koymak, önlemek, şüphelileri ve suç delillerini tespit etmek ve korumakla görevlidir (PVSK ek m.4, ETK m.12/2, JTK m.7). Bu görev geçici niteliktedir. Yetkili kolluk gelince, işin ona devredilmesi gerekir. Halk arasında da dillendirilen “Polis 24 saat görev başındadır.” sözünün temelinde bu hüküm yer almaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Devriye; umumi emniyeti korumak, suçları olmadan evvel önlemek veya yapıldıktan sonra takip etmek ve lüzumunda halka yardımda bulunmak üzere karakol mıntıkasına çıkarılan ve dolaşarak vazife gören memurlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.