SUÇ ÖNLEME MODELLERİ

Klasik Okul, 1789 Fransız Devrimi öncesindeki insanlık dışı bir hukuk, cezalandırma ve
adalet sistemine tepki olarak doğmuştur.

Cesare Bonesana Marchese di Beccaria (1738-1794), 1764’te yazdığı Dei delitti e delle pene (Suçlar ve Cezalar Üzerine) adlı kitapla tanınmıştır. Jeremy Bentham’ın (1748-1832) cezalandırmaya ilişkin düşüncelerinin ana hatlarını Ahlâk ve Yasama İlkelerine Giriş (1780) isimli kitabında bulmak mümkündür. Cesare Lombroso (1835-1909), 1876 yılında yayınlanan Suçlu İnsan isimli kitabıyla, kriminoloji, yasama yoluyla suçlu kontrolünün soyut felsefesinden, olayların araştırılmasının modern bilimi biçimine dönüşmüştür.

Lombroso’ya göre, evrimi durduran, hastalıklı kalıtsal unsurların bir  sonucu olarak dejenerasyon yani bozulma oluşudur; bu da atavizmin nedenlerindendir. sonucudur; çünkü hastalıklı bireyler ilkel insanlara has gelişmemiş fiziksel ve zihinsel özellikler sergilemektedirler.

Enrico Ferri (1856-1921), mevcut ceza kanununda gizli bulunan irade özgürlüğü kavramının bir kurmaca olduğunu ve varolduğu farzedilen suçlunun ahlâkî sorumluluğunun, bu kurmacanın toplumsal yahut hukukî sorumluluk anlayışını doğuracağı düşüncesine dayandığını göstermeye çalışır.

Etiketleme teorisi, bireyin suçlu olarak tanımlanması ile suç işlemesi arasında yakın ilişki olduğunu iddia etmektedir. Diğer bir ifade ile suçlu olarak tanımlama ya da teoriye adını veren kavram ile suçlu olarak etiketleme, suç işlenmesinde kendi kendini üreten bir mekanizma ya da kehanet gibi işlemektedir

Garofolo’nun yaptığı suç tanımı, kendi deyimi ile ‘sosyolojik’tir ve suçun, salt yasa koyucunun yaptığı tanımla belirlenmesine açık bir şekilde karşı çıkar. Ona göre, yasa koyucunun yaptığı, toplumda belirmiş suç düşüncesini kelimelere dökerek yasa haline getirmekten ibarettir. Buna doğal suç adı veren Garofolo’ya göre doğal suç, iki temel ahlâkî duyguyu ihlal eden davranışları içerir. Bu duygular merhamet ve dürüstlüktür. Merhamet, başkalarının acı çekmesini istememek, doğruluk/dürüstlük ise başkalarının sahip olduklarına saygı göstermektir

Geleneksel Ahlaksallık: Yetke içselleştirilir fakat sorgulanmaz ve akıl yürütme kişinin ait olduğu grubun normları üzerine kurulur. Kişi yetkeye (otoriteye) itaat eder ve isteklerine uyar; toplumsal olarak kabul edilebilir standartlar önemlidir. Ahlaklı davranış yetkeye uyan davranıştır.

Yüceltme: Doğrudan ve doğal biçimde doyurulmasını toplumun onaylamadığı, fizyolojik ve psikolojik dürtülerin toplumca onaylanan bir sosyal alana kaydırılarak yani biçim değiştirilerek doyurulmasıdır

Suçun önlenmesi için proaktif, önleyici, tepkisel ve onarıcı stratejilerden bahsedilebilir (Geleri, 2009: 15-23). Proaktif strateji, suç işlemeye müsait olanakları ortadan kaldırmayı, suç işleme niyetinde olanların düşüncesini değiştirmeyi, onları suç işlemekten vazgeçirmeyi amaçlar. Önleyici strateji, suç işleme ihtimali olan kişilerin izlenmesini ve suç işlemeyi kolaylaştıran fiziksel durumları düzenler. Tepkisel strateji, suçun işlenmesini takiben suçluların yakalanması veya yeni suç işlemelerinin engellenmesiyle ilgilidir. Detektiflik, olay yeri inceleme, kriminalistik çalışmalar bu stratejiyle ilgilidir. Nihayet onarıcı strateji suçluların ıslahıyla ilgilidir. Islah, cezaevinde olabileceği gibi, hapis cezasına alternatif cezalar yoluyla veya cezaevi sonrasında suçluların toplumsal yaşama dahil olmasının sağlanmasıyla gerçekleştirilebilir.

Suçun önlenmesi için proaktif, önleyici, tepkisel ve onarıcı stratejilerden bahsedilebilir (Geleri, 2009: 15-23). Proaktif strateji, suç işlemeye müsait olanakları ortadan kaldırmayı, suç işleme niyetinde olanların düşüncesini değiştirmeyi, onları suç işlemekten vazgeçirmeyi amaçlar. Önleyici strateji, suç işleme ihtimali olan kişilerin izlenmesini ve suç işlemeyi kolaylaştıran fiziksel durumları düzenler. Tepkisel strateji, suçun işlenmesini takiben suçluların yakalanması veya yeni suç işlemelerinin engellenmesiyle ilgilidir. Detektiflik, olay yeri inceleme, kriminalistik çalışmalar bu stratejiyle ilgilidir. Nihayet onarıcı strateji suçluların ıslahıyla ilgilidir. Islah, cezaevinde olabileceği gibi, hapis cezasına alternatif cezalar yoluyla veya cezaevi sonrasında suçluların toplumsal yaşama dahil olmasının sağlanmasıyla gerçekleştirilebilir.

Suç, hukuki olmadığı durumlarda, toplumun şiddetli tepki gösterdiği ve bir tür cezanın uygulandığı eylemlere karşılık gelir.

Sapma sosyolojik bir kavramdır ve toplumsal normlardan kabul edilebilirlik sınırlarının ötesindeki ayrılmayı ifade eder.

Yaptırımlar ise, “bir birey ya da grubun davranışına, bu birey ya da grubun belirli bir norma uyum göstermesini sağlayacak biçimde gösterilen herhangi bir tepkidir” (Giddens, 2000: 184).

Modern anlamda ceza hukukunun en belirgin izlerini Aydınlanma döneminde görmek mümkündür. Feodal toplum düzeninin ve bu düzenin asli unsurlarından birini oluşturan Kilise öğretisinin baskısından kurtulma çabası içerisinde, devlet ve birey arasındaki ilişkinin en önemli yansımalarından biri olan cezalandırma da Aydınlanma düşünürleri tarafından tartışma konusu yapılmıştır.

Klasik okulun temel varsayımı, suçluların, eylemlerinin sonuçlarını hesapladıktan sonra suç işlemeyi seçtikleridir. Klasiklere göre, bireyler, istedikleri şeyi elde etmek için yasal veya yasal olmayan araçları seçme konusunda özgür bir iradeye sahiptirler. Ceza korkusu suça karşı caydırıcı olabilir ve toplum suçtan elde edilecek olanın vereceği mut- luluktan (hazdan) daha fazla acıyı ceza yoluyla vererek suçlu davranışını kontrol altında tutabilir.

Cesare Bonesana Marchese di Beccaria (1738-1794), 1764’te yazdığı Dei delitti e delle pene (Suçlar ve Cezalar Üzerine) adlı kitapla tanınmıştır. Bu kitap onu aynı zamanda onu mo- dern kriminolojinin babası da yapmıştır.

Bentham’ın tasarladığı ve Panopticon (Yunanca ‘her şeyi gören’) ismini verdiği hapishane de aynı amaçları gözetir. Panopticon’un amacı, ıslah olmazı ıslah etmek, akıl hastasını gözaltında tutmak, huysuzu düzeltmek, şüphelileri kuşatmak, aylaklara iş vermek, yardıma muhtaçlara yardım etmek, hastaları iyileştirmek ve her tür sanayi ve eğitim kolunda eğitim vermektir. Dolayısıyla Panopticon sadece bir hapishane değil, aynı zamanda bir işlek, fabrika, akıl hastanesi, hastane ve okuldur. Ve elbette suçlar da ortadan kaldırılacaktır. Hatırlamamız gereken bir nokta, on sekizinci yüzyıldaki hapishanelerin insafsız yapısıdır. Panopticon, ortasında bir gözetleme kulesi bulunan ve bu kuleye bakan demir parmaklıklı hücrelerden oluşan dairesel bir binadır. Binanın tasarımı, her hücredeki kişiyi gözetleme kulesindeki nöbetçi için görünür kılmaktadır. Kulede bir nöbetçi olsa da olmasa da Panopticon’un sağladığı bu sürekli kontrol olanağı, çok kuvvetli bir denetim mekanizmasıdır.

Auguste Comte (1788-1857), fizik bilimlerinin modern yöntemlerini toplum bilimlerinde uygulayan ilk isim olmuştur.

Cesare Lombroso (1835-1909), Comte’un pozitivizmini ve Darwin’in evrimci kuramını suç araştırmaları alanına uygulamıştır. 1876 yılında yayınlanan Suçlu İnsan isimli kitabıyla, kriminoloji, yasama yoluyla suçlu kontrolünün soyut felsefesinden, olayların araştırılmasının modern bilimi biçimine dönüşmüştür. Lombroso, özgür irade kavramı yerine determinizmi koymuştur. Amacı, suçlu davranışının bilimsel gözlem ve araştırmayla açıklanmasıdır.

Lombroso’nun teorisi genel olarak, suçluların, suçlu olmayanlardan, atavistik veya de- jeneratif kaynağa sahip pek çok fiziksel anomali ile ayrıldığını savunur. Atavizm (Latince ata anlamındaki atavus ve büyükbaba anlamındaki avus’tan), insana benzer maymun fo- sillerinde ve bir dereceye kadar günümüz yabanlarında görülen, maymunları ve daha alt primatları hatırlatan, morfolojik özelliklerle fiziksel olarak karakterize edilen, ilkel veya alt-insan tipine özgü özelliklerin günümüz insanlarında ortaya çıkışı anlamına gelir.

Yüceltme: Doğrudan ve doğal biçimde doyurulmasını toplumun onaylamadığı, fizyolojik ve psikolojik dürtülerin toplumca onaylanan bir sosyal alana kaydırılarak yani biçim değiştirilerek doyurulmasıdır.