Problem Odaklı ve Toplum Destekli Suç Önleme

Problem odaklı polislik anlayışı problemin tüm mahiyetini dikkate alarak ve tüm paydaşlarını önleme faaliyetinin içinde kabul ederek, ceza-adalet sistemine gerek kalmaksızın problemleri bertaraf etmeyi yahut azaltmayı amaçlayan anlayıştır.

Toplum destekli polislik anlayışı problem odaklı polislik anlayışını da kapsayıcı şekilde gelişme gösteren ve suçun önlenmesinde toplum desteğini daha öne çıkaran bir uygulamadır. Madem suç ve asayişsizlik toplumun içinde meydana geliyor, problemi en iyi bilen ve en iyi çözüm önerilerini getirecek olan da toplumun kendisidir.

Problem odaklı suç önleme anlayışı, bir toplumda sıklıkla görülen her bir suçun nedenlerine
ve suçların ortak yönlerine odaklanarak önlenmesi amacını taşır. Burada amaç, suçlara genel olarak ve aynı taktiklerle yaklaşmak yerine, her bir suç için suçu oluşturan faktörleri dikkate alarak, her bir suç için ayrı bir önleme stratejisi geliştirmektir. Nitekim her bir suçun nedeni, işleniş biçimi, fail ve mağdur profili birbirinden farklıdır.

Öncelikle problem, olay veya suçtan farklı bir şeydir. Problem, kamu ya da polise ilişkin bir şeydir. Problem, polisin sorumluluğuna giren, her türlü davranış ve durumları kapsar. Bir problem, bir şekliyle veya çok yönlü olarak birbirine benzeyen, çoklu ve mükerrer olay veya suçları kapsar. Problem aynı zamanda polisin özel bir müdahalesi olmaksızın çözülme ihtimali olmayan bir şeydir.

Problem odaklı suç önleme anlayışına göre polisin asıl görevleri;

1. Cana ve mala karşı her türlü tehlikeyi kontrol altına almak ve önlemek,
2. Suç mağdurlarına yardım etmek ve tehlikedeki bireyleri korumak,
3. Anayasal hak ve özgürlükleri korumak,
4. İnsan ve taşıt hareketlerini kolaylaştırmak,
5. Acizlere yardım etmek,
6. Bireyler ve gruplar arasındaki veya birey ile devlet arasındaki çatışmaları çözmek,
7. Problemleri tanımlamak,
8. Toplumda güvenlik hissini yaratmak ve bu hissin devamını sağlamaktır. 

Problem Odaklı Polislik (POP), tepkisel (bastırıcı) kolluk faaliyetleri yerine, her bir problem için detaylı bir araştırma ve inceleme süreci sonrasında, bu problemlerin ortadan kaldırılabilmesi için yeni ve etkili stratejiler geliştirebilme işidir. Asıl mesele, “sivrisinekleri öldürmek değil, bataklığı kurutmaktır.”

Problem odaklı polislik şu varsayımlara dayanır:
1. Polisin vazifesi sadece kanunların uygulanmasından çok daha ötedir. Elbette ki kanunların
uygulanması da polisin amaçlarına ulaşmasında bir araçtır, ancak amacın kendisi bu değildir.
2. Polislik, bitmez tükenmez, rutin olaylar veya suçlar zincirini değil, toplumun esenliğini ve güvenliğini tehdit eden çok geniş bir dizi problemleri kapsar.
3. Polis teşkilatında karar mekanizmasında olanlar, problemlerin sebepleri, mahiyeti ve nasıl mücadele edileceği konusunda tecrübelidirler ve problemlere yönelik taktikleri geliştirirken mutlaka ilgililere danışırlar.
4. Polisin problemlere yönelik taktik geliştirmesinde, sadece hangi eylemlerin kanun dışı olduğu bilmesi yetmez, aynı zamanda problemin ele anışında çok farklı çıkarları da dikkate alan bir anlayış gerektirir.
5. Polisin problemlere nasıl karşılık vereceği önemli bir mesleki tecrübe gerektirir.
6. Polisin olaylara yaklaşımında en doğru kararlar, açık bir fikir alışverişi ve problemin çok titiz bir analizi sonucu ve son derece dikkatli bir şekilde verilebilir.

Problem odaklı polisliğin 10 temel unsuru özetle şöyledir:
1. Polisin uğraştığı işleri birbirinden ayırarak, ortak özellik taşıyan olayları birlikte ele almak.
2. Problemi detaylı incelenmek.
3. Problemle başa çıkmak için yeni bir taktik geliştirmek.
4. Önlenebilir problemlere yönelmek.
5. Sadece ceza-adalet sistemiyle bağlı kalmamak.
6. Problemin azaltılmasına katkı sağlayacak diğer kamu kuruluşları, özel sektör ve toplumla irtibata geçmek.
7. Problemlere yönelik yeni stratejiler geliştirmek.
8. Uygulanan taktiğin etkili olup olmadığını titizlikle değerlendirmek.
9. Başka polis birimlerine yardımcı olacak şekilde sonuçları raporlamak.
10. Polislik mesleğini geliştirecek bir bilgi birikimi oluşturmak.

Suç önleme söz konusu olduğunda en çok karşılaşacağımız kelime proaktif (proactive) olacaktır. Pro, ön anlamına gelen bir önektir; aktif ise etkin demektir. Bu Türkçe’ye “ileriye yönelik etki” diye de çevrilebilir. Bunun zıt anlamlısı ise retroaktiftir. Retro, geçmiş anlamındadır. Bu Türkçe’ye
“geçmişe yönelik etki” diye de çevrilebilir. Bu iki kelimenin suç önleme konusuna ilgisi şudur. Suç önleme bir olay meydana gelmeden önce, olacağa/olması beklenene karşı hareket etmektir. Bastırıcı kolluk faaliyetleri ise, geçmişte olmuş bir olay ile ilgilidir ve ona yönelik tedbirleri içerir. Bu bakımdan suç önleme proaktiftir ve geleceğe yönelik bir takım çalışma ve hareket tarzı belirlemeyi gerektirir.

SARA, İngilizce “Scanning-Analysis-Response-Assessment” kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Türkçe’ye TAMÜD (Tarama- Analiz-Müdahale-Değerlendirme) olarak çevrilmiştir. Problem çözümü, etkin bir müdahale yönetimi geliştirmek amacıyla ileriye yönelik olan (proaktif) ve sistematik bir inceleme ve değerlendirme sürecidir. Karar alma mekanizmasındakilerin problem çözümünü belli bir biçim ve disiplin içinde yapmalarını sağlayacak, genel kabul gören bir araç SARA problem çözüm modeli olarak adlandırılmaktadır.

Tarama bir problemin tanımlanması ve öncelik verilmesidir. Bu sürecin amacı problemin tanımlanması, mahiyeti ve ciddiyetinin boyutlarının belirlenmesi ve buna karşı alınacak tedbirlerin ana hattının çizilmesidir. Bu süreçte, problemin tüm paydaşlarının geniş bir listesi yapılır. Problem ise, yukarıda belirtildiği gibi, polisi veya toplumu ilgilendiren ve bir veya daha çok açıdan birbirine benzeyen iki veya daha fazla olaydır. Polis burada toplumdan aldığı geri dönütlere bağlı olarak problemi tanımlayacak ve öncelikleri belirleyecektir.

Analiz problem hakkında bilinenleri araştırmaktır. Bu aşama problem çözümü sürecinin en can alıcı kısmıdır. Bu süreç problemin dinamikleri hakkında bir anlayış geliştirmeyi, probleme karşı mevcut müdahalelerin ne olduğunu anlamayı, bir bağıntı kurmayı ve sebep-sonuç ilişkisini anlamayı içerir. Bu sürecin bir parçası olarak, konunun tüm yönlerini ortaya çıkarmak için mağdur/fail/suç yeri ile ilgili 5N 1K sorularının sorulması gerekir.

5N 1K bir gazetecilik terimidir ve haberin öğelerini ortaya çıkarmak amacıyla sorulan ve “N” harfiyle
başlayan “ne, ne zaman, nerede, neden (niçin), nasıl” ile “K” harfi ile başlayan “kim” sorularının
sorulmasını ifade eder. Elbette ki, sorular bununla sınırlı kalmaz. Probleme göre, “nereden”, “ne kadar”… ve “kiminle”…, “hangi”… ile başlayan soru cümleleri kurmak mümkündür.

Müdahale problemin azaltılması, problemlerin kapsamının daraltılması ve bunu sürdürülebilir hale getirilmesi amacıyla çözümler geliştirmektir. SARA modelinin bu aşaması, bir problemi tanımlayarak, kapsamlı ve hukuka uygun bir taktik geliştirme ve uygulamayı içermektedir. Müdahale aşaması haliyle analiz sürecini takiben elde edilen bilgi birikiminin öznel (spesifik) probleme uygun hale getirilmesi sürecidir. Müdahalenin amaçları, problemi tamamen ortadan kaldırmaktan, büyük ölçüde azaltılmasına, meydana getirdiği zararın azaltılmasından toplumsal uyum sağlamaya kadar çok farklı düzeylerde olabilir.

Değerlendirme müdahalenin sonuçlarını değerlendirmek, bu konuda kanı geliştirmektir.                  Değerlendirme bir anlamda, geliştirilen müdahale taktiklerinin, problemin azaltılmasını sağlayıp sağlamadığı veya en azından buna bir katkısının olup olmadığını anlamaktır. Bu sadece mevcut probleme değil, sağlayacağı bilgi birikimi ile gelecek durumlar için de katkı sağlayacaktır. Uygulanan taktikler etkisizse, analiz aşamasında elde edilen bilgiler tekrar gözden geçirilmelidir. Ayrıca yeni stratejiler geliştirmeden önce mutlaka yeni bilgiler toplanmalı ve yeniden test edilmelidir.                                                                

Suç (Analiz) Üçgeni (Crime Triangle), problemin iyi anlaşılabilmesi için mağdur-fail- suç yeri bağıntısını net bir biçimde ortaya koymak amacıyla kullanılan bir görseldir. Bu bağıntıların net ortaya konması, suçun ögeleriyle ilgili olanlar üzerinde etkili olabilir. Problem/suçun ögelerinin net bir biçimde açıklanması örneğin, mağdurları gözetmekle görevli (güvenlik görevlileri, öğretmen, komşu vs.) olanlara yardımcı olacaktır. Aynı şekilde faillerin denetmenleri (ebeveyn, arkadaş grubu, denetimli serbestlik memurları vs.) ve kimi yerlerin yetkilileri (park görevlileri, resepsiyon görevlileri vs.) için bu bağıntının görünmesi yararlı olacaktır

Problem odaklı polisliğin başarıyla uygulanamamasında şu tespitler yapılmıştır:

1. Acil ve rutin olaylara müdahale zorunluluğu, polisliğin problem odaklı yaklaşıma uyma ihtiyacının önüne geçmektedir,
2. Problemleri önleyici çalışmalar yerine bastırıcı müdahalelerle yaklaşmak, 

3. Polis yetkililerinin problem çözme meselesinde yeterince önayak olmaması ve örgütsel destek vermemesi,
4. Polis teşkilatında karar verme konumundakilerin problem odaklı polisliğe daha mesafeli yaklaşması, reformcu anlayışa karşı müstehzi (alaycı) olmaları,
5. Karar verme konumundakilerin problem odaklı polisliğin gerçek polis işini oluşturduğunu
kavrayamamaları veya bunu kabullenmemeleri,
6. Problem çözme sorumluluğunun yeterli yetkiye sahip olmaması ve idareden destek görmemesi,
7. Polis, kendi teşkilatı dışındakilerle verimli bir şekilde çalışabileceği anlayışından yoksundur.
8. Polis üzerindeki dışarından siyasi baskılar, ister istemez sağlıklı bir POP geliştirmesinin önüne geçer.

Suçların önlenmesinin salt polisiye tedbirlerle olmayacağı ve eğer toplumdaki diğer ilgililer de suç önleme sürecine katılırlarsa, bunun daha kolay olacağı açıktır. ABD’de 1980’lerden itibaren etkili olan problem odaklı suç önleme anlayışıyla bunu takiben gelişen anlayış, toplum destekli suç önleme modelidir. Modelin adından da anlaşılacağı üzere, suçların yahut asayişsizliğin önlenebilmesi için toplumun katılımıyla sorunların çözülmesi yolu, toplum destekli suç önlemenin temelini oluşturur. Öncelikle bu modelin bir anlayış, problem çözümüne farklı bir bakış olduğu bilinmelidir. Bu anlayış, problem çözmeye dayanırken, problemin temel olarak toplumla çözülebileceğini ve toplum olmaksızın başarı sağlanamayacağını kabul eder. Bu sebeple temel eksen olarak toplum ve toplum ile kolluğun işbirliğini ele alır.

Toplum destekli suç önleme modelinin polis teşkilatlarınca hayata geçirilmesiyle birlikte, toplum destekli polislik (community policing) anlayışı ortaya çıkmıştır.

Toplum destekli polislik ABD Toplum Destekli Polislik Merkezi tarafından, “suç, asayişsizlik ve suç korkusu gibi kamu esenliği sorunlarına neden olan durumların önlenmesi amacıyla toplumdaki ilgililerle işbirliği halinde ve problem çözme teknikleri kullanarak yeni taktikler geliştirmeyi amaçlayan bir anlayıştır” şeklinde tanımlanmıştır.

Toplum destekli polislik, suç meydana geldikten sonra müdahale etmek yerine, sistematik ve rutin bir şekilde, ileriye dönük (proaktif) problem çözme üzerinde durur. Toplum destekli polislik kamunun esenliği ilgili sorunlara katkı getirebilecek her türlü birimin katkı sağlayabilmesi için onlara ulaşır ve onlardan destek ister. Problemin çözümünde her türlü karar alma ve operasyon sürecinde göz önünde bulundurulmalıdır. Birimlerin olaylara karşı müdahalede geniş bir potansiyel yelpazesi içinde en uygununu bulmak üzere yenilikçi düşünmeleri beklenir.

Toplum destekli polislik anlayışının üç temel bileşeni vardır. Bunlar, toplum ile işbirliği, örgütsel dönüşüm, ve problem çözümüdür.

Suç korkusu toplumda güvensizlik duygusunun artmasına ve genel anlamda medyada yer alan olumsuz haberlere bağlı olarak kişilerin suçluluğu gerçekte olduğu düzeyden daha farklı algılamalarını, işlenen suçların toplumda yaratmış olduğu güvensizlik duygusunu ve kişilerin bir suçun mağduru olmaktan duyduğu korkudur.

Suç analizi suçların önlenmesi ve aydınlatılması amacıyla suç, şüpheli şahıs ve suçun oluşumuna etki eden etkenleri içeren veriler üzerinde sistematik ve analitik değerlendirmeler yapılmasını, suç eğilimlerinin ve suç örüntülerinin zamansal anlamlandırma yoluyla tanımlanmasıdır.

Türkiye’de polislik anlayışı dünyadaki gelişmelere paralel olarak gelişim göstermektedir. AB üyelik sürecinde uyum yasaları ile demokrasi ve insan haklarındaki gelişmeler bir taraftan polislik anlayışına da yansımıştır. Toplum destekli polislik anlayışının Türkiye’de tanınması ve benimsenmesi 2000’li yıllardan sonraya rastlamaktadır. Türkiye AB uyum sürecinde birçok Avrupa ülkesiyle işbirliğine gitmiştir. 2003 yılında AB-Türkiye mali işbirliği çerçevesinde Emniyet Genel Müdürlüğü ile İspanya Polis Teşkilatı arasında yürütülen “Türk Polis Teşkilatının Sorumluluğunun, Verimliliğinin ve Etkinliğinin Güçlendirilmesi Twinning (Eşleştirme) Projesi” kapsamındaki konulardan biri de toplum destekli polisliktir.

Toplum Destekli Polislik çalışmalarının öncelikle Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Adana, Kayseri, Trabzon, Erzurum, Diyarbakır ve Antalya illerinde pilot uygulaması yapılmıştır. Pilot uygulamanın toplumda büyük ilgi uyandırmasıyla kademeli olarak yaygınlaştırılmıştır.        1 Nisan 2009 tarihinden itibaren tüm ülke genelinde uygulanmaya başlanmıştır.

Emniyet Genel Müdürlüğü Asayiş Dairesi Başkanlığı Toplum Destekli Polislik Şube Müdürlüğü tarafından, toplum destekli polisliğin kuruluş amacı ve işleyiş yöntemi şu şekilde sayılmıştır:

1. Toplumun öncelikli güvenlik beklentileri ve önerilerinin tespitine yönelik güvenlik memnuniyet ölçümleri yapılarak, müşteri odaklı hizmet anlayışı geliştirmek,
2. Toplum temsilcileri ile periyodik olarak güvenlik sorunlarını paylaşım toplantıları düzenleyerek, toplumun güvenli yaşama katılımını ve katkısını sağlamak,
3. Toplumda suçtan mağdur olmuş şahıslara Toplum Destekli Polis temsilcileri tarafından psikolojik ve moral destek sağlamak,
4. Eğitim çağında ki çocukların ve gençlerin suçlara ve kötü alışkanlıklara karşı korunmasına yönelik etkin çalışmalar yürütmek,
5. Suçların oluşumuna etki eden olumsuz faktörlerin belirlenmesi ve giderilmesine yönelik ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla işbirliği sağlanarak çalışmalar yürütmek,
6. Halkın suçlara karşı kendini koruma arzusu ve güvenli yaşamın sağlanmasına yönelik toplumsal bilinçlendirme etkinlikleri yapmak,
7. Toplumu sosyal ve kültürel etkinliklerine katılmasını sağlayarak polis - halk ilişkisini geliştirmek,
8. Toplumda oluşan güvenlik kaygısı ve suç korkusunu azaltarak kentlerdeki yaşam kalitesinin yükselmesine katkıda bulunmak, toplumda güvenlik bilincini ve duyarlılığını
artırmak,
9. Önleyici güvenlik hizmetleri kapsamında programlar ve kampanyalar düzenlemek,
10. Güvenlikte toplumsal sorumluluk bilincinin geliştirilmesi kapsamında panel, konferans,
seminer, sempozyum ve benzeri etkinlikler düzenlemek,
11. Güvenlik konusundaki toplumsal gereksinimlere ve taleplere cevap verebilmek için hizmetlere uygun nitelikte uygulama projeleri ve modelleri geliştirmek,
12. Güvenlik hizmetlerinin yürütülmesinde geliştirilen yeni TDP felsefesi ve anlayışının bütün personele yaygınlaştırılmasını sağlamaktır.

Toplum Destekli Polislik hizmetlerinin genel çerçevesi Toplum Destekli Polislik Hizmetleri
Yönetmeliği’nde belirlenmiştir. Burada belirlenen kimi faaliyetler Türkiye genelinde
standart olarak uygulanmaktadır. Bu faaliyetler şöyle sıralanabilir; 

• Sorumluluk Alanı Huzur Toplantıları (SAHT)
• Bilgilendirme toplantıları ve bilgilendirme çalışmaları
• Okul Aile Birliği Toplantıları
• Bireysel ve kurumsal ziyaretler
• Sosyal etkinlikler ve sosyal yardımlaşma
• Bireysel irtibat çalışmaları

Riskli alanlar bir şeyin zarara uğrama tehlikesinin, herhangi bir zararın oluşmasına sebebiyet verebilecek belirgin veya zamanı belli olmayan bir olayın olma olasılığının yüksek olduğu; daha önce olay veya suç meydana gelen ya da birçok kez suç işlenen yerlerdir.