Uluslararası Alanda Suçun Önlenmesi

Küreselleşme ve teknolojinin ilerlemesi pek çok açıdan hayatı kolaylaştırırken, yeni ve baş edilmesi güç bir olguyu da yaratmıştır; sınıraşan suçlar. Bunlar; insan/göçmen kaçakçılığı, insan ticareti, uyuşturucu kaçakçılığı, silah kaçakçılığı, deniz haydutluğu (korsanlık), terörizm ve siber suçlardır. Bu suçlarla doğrudan ilişkili olarak karapara aklama ile uluslararasılık niteliği bulunan yolsuzluk ve rüşvet aynı grupta kabul edilir.

Küreselleşme, uluslararası dünya ekonomisinde temelde finans ve üretim sektörlerinde, farklı seviyelerde niteliksel ve niceliksel uluslararası bütünleşmeyi ve ekonomik anlamda sınırların ortadan kalkmasını ifade eder.

Örgütlü suç grubu, Birleşmiş Milletler Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Sözleşmesi’nin (SASMUS) yaptığı tanıma göre şöyledir:
“Örgütlü suç grubu” doğrudan veya dolaylı olarak mali veya diğer bir maddi çıkar elde etmek amacıyla belli bir süreden beri var olan ve bu Sözleşmede belirtilen bir veya daha fazla ağır suç veya yasadışı eylemi gerçekleştirmek amacıyla birlikte hareket eden, üç veya daha fazla kişiden oluşan yapılanmış bir grup anlamına gelir.”

Bir örgütlü suç grubu şu özelliklere sahip olmalıdır;

• En az üç kişiden oluşur.
• Tesadüfi oluşmamıştır.
• Üyelerinin rolleri şeklen belirlenmiş olmayabilir.
• Maddi çıkar elde etmeyi amaçlamış olmalıdır.
• Suç işleme kastıyla oluşmuş olmalıdır.
• Üyelik devamlı olmayabilir.
• Gelişmiş bir yapısı olmayabilir.

SASMUS’a göre, aşağıdaki durumlarda yapılandırılmış örgütlü suç grubu sınıraşan örgütlü suç gurubu niteliği kazanmaktadır:
• Suç birden fazla devlette işlenmişse,
• Suç tek bir devlette işlenmiş ancak, hazırlanma, planlama, idare veya kontrolünün önemli bir kısmı başka bir devlette gerçekleşmişse,
• Suç tek bir devlette işlenmiş ancak, birden fazla devlette suç teşkil eden faaliyetlerde
bulunan örgütlü bir suç grubu suça karışmışsa, ya da
• Suç tek bir devlette işlenmiş, ancak başka bir devlette önemli etkileri olmuşsa.

Sınıraşan örgütlü suç grupları, en az iki ülkede kurdukları yapı ile insanlar, uyuşturucu maddeleri, silahları bir yerden bir yere aktarmaktadırlar. Bunu yaparken elde ettikleri mali gelirleri kullanmak istedikleri ya da daha rahat oldukları ülkelere yönlendirmek arzusunda olacaklardır. Böylece sınıraşan suçların başlıca ilgi alanı içine insan transferinin iki başlığı insan ticareti ve göçmen kaçakçılığı ve buna ek olarak uyuşturucu ve silah ticareti ile hukuk dışı yollardan elde edilmiş paranın temizlenmesi yani kara para aklama girmektedir. Bir de örgütü, insanı, silahı ve parayı bir araya getiren terörizm vardır.

Birleşmiş Milletlerin SASMUS’un eki olarak hazırladığı, İnsan Ticaretinin, Özellikle
Kadın ve Çocuk Ticaretinin Önlenmesine, Durdurulmasına ve Cezalandırılmasına İlişkin
Protokol’de (SASMUS İnsan Ticaretine İlişkin Protokol) yapılan tanıma göre:
“İnsan ticareti”, kuvvet kullanarak veya kuvvet kullanma tehdidi ile veya diğer bir biçimde
zorlama, kaçırma, hile, aldatma, nüfuzu kötüye kullanma, kişinin çaresizliğinden yararlanma veya başkası üzerinde denetim yetkisi olan kişilerin rızasını kazanmak için o kişiye veya başkalarına kazanç veya çıkar sağlama yoluyla kişilerin istismar amaçlı temini, bir yerden bir yere taşınması, nakledilmesi, barındırılması veya teslim alınması anlamına gelir. İstismar terimi, asgari olarak, başkalarının fuhşunun istismar edilmesini veya cinsel istismarın başka biçimlerini, zorla çalıştırmayı veya hizmet ettirmeyi, esareti veya esaret benzeri uygulamaları, kulluğu veya organların alınmasını içerecektir.”

SASMUS İnsan Ticaretine İlişkin Protokole göre devletler, insan ticareti mağdurlarının fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden iyileşmelerini sağlamak için aşağıdaki önlemleri almak ve uygulamak durumundadırlar:

• Uygun barınma olanağı,
• İnsan ticareti mağdurlarının anlayabilecekleri bir dilde özellikle yasal haklarına ilişkin danışmanlık hizmeti ve bilgi verilmesi,
• Tıbbi, psikolojik ve maddi yardım,
• Çalışma, öğrenim ve eğitim olanakları.

SASMUS’a Ek Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçaklığına Karşı Protokol, göçmen
kaçakçılığını “doğrudan veya dolaylı olarak, mali veya diğer bir maddi çıkar elde etmek
için, bir kişinin vatandaşlığını taşımadığı veya daimi ikametgah sahibi olmadığı bir Taraf
Devlete yasadışı girişinin temini” olarak tanımlar.

İnsan ticareti ile göçmen kaçakçılığı bir süre aynı bağlamda değerlendirilmiştir. Ancak bu ikisi arasındaki önemli farklılıklar, ayrı sorunlar olarak ele alınmayı zorunlu kılmıştır. İnsan ticaretinde ticarete konu olan kişilerin söz konusu eylemlere rızası yoktur. Buna karşın göçmen kaçakçılığında eyleme konu olan kişiler kendi ödedikleri bir ücret karşılığında taşınırlar. İnsan ticaretinde eylemlerin amacı ticarete konu olan kişilerin istismarıdır. Göçmen kaçakçılığında da göçmenler çoğu zaman kötü koşullarda seyahat etme ve ikamet etme durumunda kalıyorlarsa da, asıl amaç bu değildir. Nihayet, göçmen kaçakçılığında göçmenlerin kaçakçılarla ilişkisi hedef ülkeye ulaştıklarında kesilirken, insan ticaretinde bu ilişki uzun süre devam etmektedir.

• Bir Taraf Devlet, kendi bayrağını taşıyan veya kendisinde kayıtlı olduğunu öne süren tabiiyetsiz veya yabancı bir bayrak taşıyan veya herhangi bir bayrak taşımayıp da gerçekte o Taraf Devletin tabiiyetinde olan bir geminin deniz yoluyla göçmen kaçakçılığına karıştığından şüphelenmek için makul nedenler varsa, geminin bu amaçla kullanılmasını durdurmak için diğer Taraf Devletlerden yardım talep edebilir. Talepte bulunulan Taraf Devletler, imkanları ölçüsünde her türlü yardımda bulunacaklardır.
• Bir Taraf Devlet, uluslararası hukuk uyarınca seyrüsefer özgürlüğünü kullanan, başka bir Taraf Devletin bayrağını taşıyan veya başka bir Taraf Devlette kayıtlı olduğuna dair işaretler taşıyan bir geminin, deniz yoluyla göçmen kaçakçılığına karıştığından şüphelenmek için makul nedenleri varsa, Bayrak Devleti’ne bu durumu bildirebilir, Bayrak Devleti’nden geminin kaydının teyidini isteyebilir ve teyidi halinde, Bayrak Devleti’nden o gemiye ilişkin gerekli önlemleri almak için yetki talep edebilir. Bayrak Devleti, talepte bulunan devleti, aşağıdaki veya diğer hususlarda yetkilendirebilir:
   • Gemiye çıkmak,
   • Gemiyi aramak ve
   • Eğer, geminin deniz yoluyla göçmen kaçakçılığında kullanıldığına dair kanıt bulunursa,         Bayrak Devleti’nce verilen yetki dahilinde, gemiye ve gemideki kişilere ve yüke ilişkin         önlemler almak.
• Bir Taraf Devlet, kendisinde kayıtlı olduğunu öne süren veya kendi bayrağını taşıyan bir geminin buna hakkı olup olmadığını belirlemek için başka bir Taraf Devletten gelen bir talebi ve yetki talebini vakit geçirmeksizin yanıtlayacaktır.
• Bir Taraf Devlet, geminin deniz yoluyla göçmen kaçakçılığında kullanıldığından
ve tabiiyetsiz olduğundan veya tabiiyetsiz bir gemiye benzetilmiş olabileceğinden şüphelenmek için makul nedenleri varsa, gemiye çıkabilir ve gemiyi arayabilir. Eğer bu şüpheyi doğrulayan bir kanıt bulunursa, o Taraf Devlet, ilgili iç ve uluslararası hukuk uyarınca uygun önlemleri alacaktır.

Uyuşturucu maddelerin uluslararası dolaşımı ile ilgili çok sayıda uluslararası düzenleme,
sözleşme ve örgüt bulunmaktadır. Bunun nedeni, uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadelenin
tarihinin diğer sınıraşan suç örgütleriyle mücadeleden çok daha önceye dayanmasıdır. Bu
alandaki mücadelede görülen en büyük değişim, sentetik uyuşturucularla birlikte, bağımlılık
yapan maddelerin sayı ve türünde ortaya çıkan artış olmuştur. Bu nedenle yirminci yüzyılın başlarında görülmesi mümkün olan uluslararası sözleşmelere ilaveten her yeni madde için yeni sözleşmeler yapmak gerekmiştir.
Birleşmiş Milletler çerçevesinde yapılan sözleşmeler şöyledir:
• 1961 tarihli, o güne kadar yapılmış uluslararası sözleşmelerin gözden geçirilmesini ve tek metin halinde toplanmasını amaçlayan Uyuşturucu Maddeler Hakkında Tek Sözleşme (1972 tarihli Protokol ile değiştirilmiştir)
• 1971 tarihli Psikotrop Maddeler Sözleşmesi
• 1988 tarihli Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Dair Birleşmiş Milletler
Sözleşmesi

Silah kaçakçılığıyla mücadele kapsamında Birleşmiş Milletler bünyesinde, SASMUS’a ek
olarak Ateşli Silahlar, Parçaları ve Aksamları ile Mühimmatının Yasadışı Üretimine
ve Kaçakçılığına Dair Protokol de kabul edilmiştir.

Uluslararası alanda küresel ve bölgesel düzeylerde pek çok terörizmin bastırılmasına, terör eylemlerinin cezalandırılmasına ve terörist grupların mali kaynaklarının kesilmesine yönelik sözleşmeler bulunmaktadır. Bunlardan öne çıkan ve yakın tarihli olanların bazıları şöyledir:

• 15 Aralık 1997 tarihli, 23 Mayıs 2001’de yürürlüğe giren Terörist Bombalamaların
  Önlenmesine İlişkin Uluslararası Sözleşme
• 9 Aralık 1999 tarihli, 10 Nisan 2002’de yürürlüğe giren Terörizmin Finansmanının Önlenmesine İlişkin Uluslararası Sözleşme
• 13 Nisan 2005 tarihli, 7 Temmuz 2007’de yürürlüğe giren Nükleer Terörizm Eylemlerinin Önlenmesi İle İlişkili Uluslararası Sözleşme
• 16 Mayıs 2005 tarihli, 1 Haziran 2007’de yürürlüğe giren Avrupa Konseyi Terörizmin
  Önlenmesi Sözleşmesi

Karapara, başka bir ifadeyle “suçtan kaynaklanan malvarlığı”, SASMUS’ta şöyle tanımlanır:
“Suç teşkil eden yasadışı bir eylemden kaynaklanan veya doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen herhangi bir mal”. Karaparanın aklanması ise suçtan kaynaklanan malvarlığının dikkat çekmeyecek hale getirilerek yasallaştırılmasıdır. Sınıraşan suç örgütleri, suçtan elde ettikleri geliri aklayarak olağan mali ve ekonomik sisteme dahil etmektedirler.

SASMUS, taraf devletlerin aşağıdaki eylemleri suç olarak kabul etmesini ister:
• Suç geliri olduğu bilinen malvarlığının yasadışı kaynağını gizlemek veya olduğundan
değişik göstermek veya öncül suçun işlenmesine karışmış olan herhangi bir kişiye işlediği suçun yasal sonuçlarından kaçınmasına yardım etmek amacıyla dönüştürülmesi veya devredilmesi.
• Bir malvarlığının suç geliri olduğunu bilerek; gerçek niteliğinin, kaynağının, yerinin,
kullanımının, hareketlerinin veya mülkiyetinin veya malvarlığına ilişkin hakların gizlenmesi veya olduğundan değişik gösterilmesi.
• Teslim alma anında bu tür bir malın suç geliri olduğunu bilerek; malın edinilmesi,
bulundurulması veya kullanılması.
• Belirtilen bu suçlardan herhangi birini işlemeye veya teşebbüse örgütlü olarak veya
suç işleme konusunda anlaşarak yardım, yataklık, kolaylaştırmak ve yol göstermek
suretiyle katılmak.

SASMUS’un taraf devletlerden almalarını istediği önlemler ise şöyledir:
• Karapara aklamanın her biçimini önlemek ve tespit etmek için, kendi yetkisi dahilinde,
bankalar ve bankalar dışındaki mali kuruluşlar ve gerektiğinde, özellikle karapara aklamaya müsait diğer kurumlar için kapsamlı bir iç düzenleyici ve denetleyici sistem oluşturulması; bu sistemin kimlik tespiti, kayıt tutulması ve şüpheli işlemlerin bildirilmesi ihtiyaçlarına cevap verebilmesi.
• Karapara aklamayla mücadeleye hasredilmiş, idari, düzenleyici, kanun uygulayıcı makamların yanısıra diğer makamların, kendi iç hukuklarınca öngörülen koşullar çerçevesinde, ulusal ve uluslararası düzeyde işbirliği yapmak ve bilgi değişiminde bulunmak imkan ve yetkisine sahip olmalarının sağlanması ve bu amaçla, muhtemel karapara aklamaya ilişkin bilginin toplanması, analizi ve iletilmesi için ulusal bir merkez olarak hizmet verecek bir mali istihbarat biriminin kurulması.
• Yasal sermayenin dolaşımını herhangi bir şekilde engellemeksizin, bilginin yerinde kullanımını temin etmek kaydıyla, nakdin ve parasal değeri haiz her türlü evrakın sınırları içindeki dolaşımının denetlenmesi ve izlenmesi için makul önlemlerin uygulanması (bu tür önlemler kişi ve kuruluşların önemli miktarda nakdin ve parasal değeri haiz her türlü evrakın sınır ötesi nakline ilişkin bildirimde bulunmaları zorunluluğunu içerebilir).

Uluslararası toplumun tümünü ilgilendiren ve çoğunca devletlerin kendi iç hukuklarında
yargılanma imkânı olmayan büyük suçların cezalandırılması, uluslararası ceza yargısının
konusunu oluşturur. Soykırım, insanlığa karşı suçlar, saldırganlık ve savaş suçlarını yargılamak üzere 17 Temmuz 1998’de kabul edilen Roma Statüsü ile kurulan Uluslararası
Ceza Mahkemesi (UCM) ile insanlık tarihindeki geçmiş karanlık sayfaların tekrarlanmaması, tekrarlandığı takdirde sorumluların cezalandırılabilmesi amaçlanmıştır.

Fiilen kurulması çok yakın bir tarihte gerçekleşmiş olmasına rağmen, uluslararası bir ceza
mahkemesinin oluşturulması düşüncesi çok yeni değildir. 1872 yılında, 1864 Cenevre
Sözleşmesi’ni ihlâl edenlerin yargılanması için bir mahkeme kurulması teklif edilmiş, ancak,
bu düşünce uygulamaya geçirilememiştir. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından, daimi bir nitelik taşımasa da, Müttefik Kuvvetlerin savaş ve insanlık hukukunu ihlâl eden vatandaşlarının yargılanmasını öngören –ki bu yönüyle daha sonra kurulacak ad hoc mahkemelerden ayrılan- ad hoc bir mahkemenin kurulması düşünülmüştür. Ancak, 1919 Versay Andlaşması, uluslararası ahlaka ve andlaşmalara ağır muhalefetinden dolayı sadece Alman İmparatoru’nun yargılanmasını öngörmüş, ne var ki, İmparator’un Hollanda’ya kaçması nedeniyle bu yargılama gerçekleştirilememiştir. Daha sonra sırasıyla Nüremberg Uluslararası Askeri Mahkemesi, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi de uluslararası bir ceza mahkemesi kurulmasına öncülük eden mahkemelerdir.

Roma Statüsü uyarınca uluslararası ceza mahkemesi, dört suçtan dolayı kovuşturma yetkisine sahiptir. Bunlar:
• Soykırım
• İnsanlığa karşı suçlar
• Savaş suçları
• Saldırganlık suçu’dur.

Soykırım suçu aşağıdaki eylemlerden her hangi birisinin, milli, etnik, ırki veya dini bir
grubu tamamen veya kısmen yok etmek amacıyla işlenmesi anlamına gelir:
• Grubun üyelerini öldürmek.
• Grubun üyelerine önemli bedensel veya zihinsel zarar vermek.
• Grubu fiziksel olarak kısmen veya tamamen yok edeceği hesaplanan yaşam şartlarına
grubu kasten maruz bırakmak.
• Grup içinde doğumu önlemeyi amaçlayan önlemleri zorla uygulamak.
• Grubun çocuklarını zorla bir başka gruba taşımak.

İnsanlığa karşı suçlar aşağıdaki eylemlerin her hangi bir sivil nüfusa yönelmiş yaygın veya sistematik bir saldırının parçası olarak, böyle bir saldırı olduğunun bilinciyle işlenmesi anlamına gelir:
• Adam öldürme.
• Toptan imha.
• Köleleştirme.
• Nüfusun sürgün edilmesi veya zorla taşınması.
• Uluslararası hukukun temel kurallarını ihlâl ederek, hapis veya başka bir şekilde ağır fiziksel özgürlükten yoksun bırakma.
• İşkence.
• Tecavüz, cinsel kölelik, zorla fuhuş yaptırma, zorla hamile bırakma, zorla kısırlaştırma veya benzer ağırlıkta başka bir şekildeki cinsel şiddet uygulama.
• Zulüm.
• Kişileri zorla kaybetme.
• Irk ayrımcılığı suçu.
• Kasıtlı olarak büyük acıya ya da bedende veya zihinsel veya fiziki sağlıkta önemli zarara neden olan benzer karakterde insanlık dışı eylemlerde bulunma.

Savaş suçlarının tanımı için Roma Statüsünde uzun bir liste oluşturulmuştur. Listede yer alan suçlar dört başlık altında toplanmıştır. Bunlar:
• 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Sözleşmesinin çok ciddi ihlâlleri;
• Uluslararası hukukun yerleşmiş çerçevesi içinde, Uluslararası silahlı çatışmalardaki
uygulanabilir kuralların ciddi bir şekilde ihlâli;
• Uluslararası nitelikte olmayan silahlı çatışma durumunda, 12 Ağustos 1949 tarihli 4 Cenevre Sözleşmesinin ortak 3. maddesinin ciddi ihlâlleri, yani, silahlarını bırakmış silahlı kuvvetler üyeleri de dahil, çatışmalarda aktif olarak yer almayan ve hastalık, yaralanma, tutsaklık veya diğer nedenlerle savaş dışı kalmış kimselere karşı işlenen eylemler;
• Yerleşmiş Uluslararası hukuk çerçevesi içinde Uluslararası karakterde olmayan silahlı
çatışmalarda uygulanabilir hukukun ve teamüllerin diğer ciddi ihlâlleri’dir.

Saldırganlık suçu bir Devletin siyasi veya askeri eylemlerini etkili biçimde kontrol edebilme veya yönetebilme konumunda bulunan bir kimse tarafından, karakteri, ağırlığı ve boyutu itibariyle Birleşmiş Milletler Şartı’nı açıkça ihlal eden bir saldırı fiilinin planlanması, hazırlanması, başlatılması veya icrası olarak tanımlanmıştır.

Saldırı fiili bir Devlet tarafından, bir başka Devletin egemenliğine, toprak bütünlüğüne veya bağımsızlığına karşı veya Birleşmiş Milletler Şartı’na aykırı başka şekillerde silahlı kuvvet kullanılması’dır.