SUÇU ÖNLEYİCİ KOLLUK FAALİYETLERİ

Genel kolluğu, polis ve polis teşkilatı olmayan
yerlerde görev yapan jandarma oluşturur (PVSK m.25). 

Özel kolluk özel yasalara göre kurulan ve belli alanlarda hizmet yapan, gümrük kolluğu, orman kolluğu, liman kolluğu gibi kuvvetlerdir (ETK m.3). 

Devlet ülke içerisinde güvenliği kolluk kuvvetleri aracılığı ile sağlar. Resmi kolluk, genel ve özel kolluk olmak üzere ikiye ayrılır. Genel kolluğu, polis ve polis teşkilatı olmayan
yerlerde görev yapan jandarma oluşturur (PVSK m.25). Özel kolluk ise özel yasalara göre
kurulan ve belli alanlarda hizmet yapan, gümrük kolluğu, orman kolluğu, liman kolluğu
gibi kuvvetlerdir (ETK m.3). Bununla birlikte, terim benzerliği nedeniyle özel kollukla
özel sektör kolluğunu da birbirine karıştırmamak gerekir.

Ülkede yaşayan bireylerin sosyal ortamda güven içerisinde yaşama ve varlığını sürdürme hakları bulunmaktadır. Kolluğun görevlerinden birisi de, bireylerin bu haklarının
gereği olan ortamı oluşturmak ve korumaktır. Buna göre, kolluğun önleyici (idari) ve bastırıcı (adli) olmak üzere, çifte işlevi bulunmaktadır. Bir suçun işlenmesinin önlenmesine
yönelik faaliyetler, kolluğun önleyici görevlerinden sayılır.

Kolluğun önleyici (idari) görevinin temelinde, bir tehlikeyi önleme ve asayişi sağlama düşüncesi yatar

Ülkede kamu düzenini korumak, İçişleri Bakanlığının görevidir. Bu görev, il sınırları içinde vali, ilçe
sınırları içinde ise kaymakam eliyle yürütülür. Bu bağlamda kolluğun il merkezlerindeki
idari amiri vali iken; ilçelerdeki idari amiri kaymakamdır.

Kolluğun bastırıcı görevi ise suç işlenmesinden sonra ortaya çıkar. Suç işlendikten
sonra fiilin ve failin ortaya çıkarılmasını sağlamak için yapılan işlemler, bastırıcı (adli) işlemlerdir. Bu işlemlerle uğraşan kolluğa da, adli kolluk denilmektedir.

Ülkemizdeki kolluk teşkilatında, adli kolluk görevini, adli işlerle uğraşmak üzere Genel Müdürlükçe kadrodan ayrılan kolluk görevlileri yerine getirmektedir (ETK m.9). Kolluğun adli işlemleri esnasındaki amiri Cumhuriyet savcısıdır (m.161, m.164/2).

Kolluğun idari nitelikteki önleme göreviyle adli nitelikteki görevinin birbirinden ayrılması gerekir. Çünkü kolluğun, idari görevi esnasında bağlı olacağı amirle (vali ya da
kaymakam), adli görevi esnasında bağlı olacağı amir (Cumhuriyet savcısı) birbirinden
farklıdır. Bu nedenle, somut olayda, kimin emir vermeye yetkili olduğunu tespit etmek
açısından, idari görevle adli görevin birbirinden ayrılması önem taşımaktadır. Ayrıca, kolluk görevlisi hakkında, adli görevi esnasında, bu görevine ilişkin işlediği suçlardan dolayı
Cumhuriyet savcısı tarafından genel muhakeme usulüne göre re’sen soruşturma yapılır
(m.161/5). Buna karşın, idari görevi esnasında ve bu görevine ilişkin suç işleyen kolluk
görevlisi hakkında, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması
Hakkındaki Yasaya göre soruşturma yapılmalıdır.

Kolluk, hizmet branşı olarak adli, idari ve siyasi kolluk diye sınıflara ayrılmıştır.

görevli bulunduğu mülki sınırlar içinde, bir suçla karşılaşan her kolluk memuru, hizmet
branşı, yeri ve zamanına bakmaksızın, suça el koymak, önlemek, şüphelileri ve suç delillerini tespit etmek ve korumakla görevlidir (PVSK ek m.4, ETK m.12/2, JTK m.7). Bu görev
geçici niteliktedir. Yetkili kolluk gelince, işin ona devredilmesi gerekir. Halk arasında da
dillendirilen “Polis 24 saat görev başındadır.” sözünün temelinde bu hüküm yer almaktadır. Gerçekten de söz konusu hüküm gereğince görevli olduğu mülki sınırlar içerisinde
mesaisi bittikten sonra eve giderken bir suçla karşılaşan kolluk görevlisi de suça müdahale
etme yükümlülüğü altındadır. Nitekim düzenlemeye göre suçla karşılaştığı zamanın önemi yoktur.

Devriye kelimesi ortaçağda, Fransa’da, “çamur veya kirli su içinde yürümek,
gezinmek veya kürek çekmek” anlamında kullanılan bir kavramdan türetilmiştir (Beşe
ve Geleri, 2013: 61).

“Polis Disiplin Yönetmeliği” olarak ifade edilebilecek olan “Polisin
Disiplinine, Merasim ve Topluluklardaki Rolüne ve Polis Karakolları Teşkilatı ile Vazifelerine Dair Talimatname’nin 155 vd. maddelerinde, devriye ve görevlerine ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Söz konusu düzenlemeye göre devriye; umumi emniyeti korumak,
suçları olmadan evvel önlemek veya yapıldıktan sonra takip etmek ve lüzumunda halka
yardımda bulunmak üzere karakol mıntıkasına çıkarılan ve dolaşarak vazife gören memurlardır (Polis Disiplin Y. m.155). Devriye memurları iş yerleri, fabrikalar, sinemalar vesaire
gibi bir anda halkla dolup boşalan yerlere geliş gidişin korunması maksadı ile çıkarılabileceği gibi çarşı, pazar, panayır, park, mesire ve benzeri yerlerdeki faaliyetin emniyet altında
cereyanını temin etmek üzere de çıkarılırlar. Ve mekteplerde talebenin çıkış zamanlarında
bulundurulurlar (Polis Disiplin Y. m.156).

Devriye hizmetlerinin gerekliliği, son dönemde her ne kadar sorgulanıyor olsa da, gelişmiş devletlerde polisin en fazla istihdam edildiği alan olarak karşımıza çıkmaktadır.
Amerikan polisinin %65’i devriye ile görevlendirilmektedir. Bunu sırasıyla %64 ile Kanada, %56 ile İngiltere, %54 ile Avustralya ve %40 ile Japonya takip etmektedir Türkiye’de ise
bu oran yaklaşık %30’dur (Yavaş, 2015: 26).

yaygın olarak kullanılan devriye çeşitleri; yaya devriyesi,
otomobil devriyesi, hava devriyesi, motosikletli devriye, sahil devriyesi, atlı devriye, köpekli devriye, bisikletli devriye olarak sıralanabilir. 

Üniformalı devriye hizmetlerinde birinci öncelik caydıcılıktır.

Sivil kıyafetle gerçekleştirilen devriye hizmetlerinin önceliği suç sonrası müdahale ile şüphelilerin olay sonrası derhal yakalanmasıdır.

Önleyici devriyede kolluk biriminin görünür olması önem arz eder. Çünkü kolluk devleti ve onun otoritesini temsil etmektedir. İnsanların belirli aralıklarla devleti temsil eden
kolluk kuvvetleri ile karşılaşmaları, sürekli otoritenin varlığını hatırlatacak, bu da suç işleme kararının verilmesinde caydırıcı bir rol oynayacaktır.

Önleyici devriye hizmetlerinin asayişin tehlikeye düştüğü zamanlarda
arttırılması makulken, kamusal düzenin normal seyrinde olduğu zamanlarda gevşetilmesi
yerinde olacaktır. Nitekim sürekli polisle yüz yüze gelen, devlet otoritesini sürekli olarak
ensesinde hisseden bireylerin sağlıklı bir ruh haline sahip olması söz konusu olmaz. Bu
bireylerden oluşan toplumun da sağlıklı gelişmesi mümkün olamayacaktır. Bu bağlamda
önleyici devriye faaliyetlerinin toplumsal düzenin somut olarak tehlikeye düştüğü zamanlarda arttırılması, bunun dışındaki zamanlarda ise minimum düzeyde tutulmasının sağlıklı bir toplum oluşturmak bakımından daha uygun olacağı kanaatindeyiz

Önleme araması, suç işlenmesinin veya toplumsal bir tehlikenin önlenmesi amacıyla
kişilerin üzerlerinde, eşyalarında ve mekânlarda gerçekleştirilen araştırmaları ifade etmektedir (Centel ve Zafer, 2011: 384).