SUÇ ÖNLEME MODELLERİ - Deneme Sınavı - 13

Durumsal suç önlemeye getirilen eleştirileri ‘etik’ ve ‘ideolojik’ olmak üzere iki temelde toplayabiliriz.

Stockholm sendromu temel teorik yaklaşımlardan biri değildir.

Viktimoloji alanında yapılan en önemli betimleyici araştırma türü mağduriyet anketileridir.

Avrupalı kriminologlardan oluşan Uluslararası Suç Mağdurları Anketi Hollanda Adalet Bakanlığının desteğiyle 1987 yılında başlatılmış ve ilk alan çalışması 1989 yılında yapılmıştır.

Ülkemizde yaşanan terör ya da benzeri güncel bir takım hadiseleri kullanarak kendilerini devlet görevlisi gibi tanıtarak insanları dolandıran ve bu yolla önemli miktarda paraları kendi hesaplarına geçirtebilen kişilerin durumu Fırsat Teorisi'ne bir örnektir.

Rasyonel tercih teorisi, suç işleyen saldırganın bu eyleminin getiri ve götürülerini bilinçli bir şekilde hesap ettiğini ve elde edeceği yarar göze aldığı riskin üzerindeyse harekete geçtiğini ileri sürer.

Halk gözetimi durumsal suç önleme tekniklerinden biri değildir.

Türkiye İstatistik Kurumu, 2003 yılından itibaren yalnızca yaşam memnuniyeti araştırmaları kapsamında son bir yılda yaşanan asayiş ve ilgili mağduriyet bildirimlerini kaydetmektedir.

Hayat Tarzı Teorisini geliştirenler, Hindelang, Gottfredson ve Garofalo'dur.

Suçun konusu, suçun üzerinde işlendiği kişi veya şeydir.

Rutin Aktivite teorisine göre, en az bir saldırganın, en az bir kişiye doğrudan fiziki müdahale etmesi gerekir.

Kuytu köşelerin iyi aydınlatılması, okul çocuklarının forma giymesi ya da okullarına dair bir işaret taşımaları, özel güvenlik görevlileri ya da kullanılacak her türlü alarm sistemlerinin özellikle görünür bir yerde durması durumsal suç önleme tekniklerinden riskin arttırılmasına örnek olarak verilebilir.

Alkollü araç kullanımı öldürür’ yerine ‘alkollü araç kullanımı hayatlara mal olur’ gibi aynı mesajı taşıyan ama nispeten yumuşatılmış ifadelerin kullanılması  Provokasyonların azaltılması durumsal suç önleme tekniğine örnek olarak verilebilir.

Hedef düşmanlığı, gençlerin mağduriyetine ilişkin risk faktörlerinden biridir.

Güvensizlik kaygısının, suç eyleminin algılanma ölçüsüne dayalı olarak ortaya çıkıp geliştiğini ileri süren teori hassasiyet teorisidir.

Öğretide geniş anlamda mağduriyetin meydana gelebilmesi için dört unsurun bulunması gerektiği ifade edilmiştir:

Birincil mağdur, suçun maddî unsurunun doğrudan etkilediği kişi, ikincil mağdur ise suçtan dolaylı olarak etkilenen kişidir.

Mağdur, genel olarak, “işlenen fiil nedeniyle haksızlığa uğramış kişi”, “kendisine suç işlenen kimse” şeklinde nitelendirilse de teknik ceza hukuku kavramı olarak suçun konusunun ait olduğu kişiyi veya kişileri ifade eder. Örneğin yağma suçunun mağduru, tehdit veya cebir yoluyla alınan eşyanın sahibi veya zilyedidir. Hakaret suçunun mağduru, şerefine, onuruna ve saygınlığına saldırıda bulunulan kişidir. Fail gibi mağdur da ancak gerçek kişi olabilir. Bu kişi, suç teşkil eden fiilin işlendiği sırada hayatta olan kişidir. İnsan dışında, aile, devlet, tüzel kişi, kişi toplulukları, devletler topluluğu gibi kurum ve organlar, “suçtan zarar gören” olabilirse de suçun mağduru olamazlar.

Mağduriyete götürücü risk faktörleri üç ana grupta toplanmaktadır: Kişisel Faktörler: Kazanılan fiziki, psikolojik ve sosyal özellikler mağdur olma riskini etkilemektedir. Yaş, cinsiyet, akıl ve beden sağlığı gibi biyolojik faktörler de bu grupta değerlendirilmektedir. Kişisel faktörlerin etkili olduğu durumlarda mağdurlar, bir bakıma mağduriyete teslim olmuş ve kendini savunma isteği de azalmış kişilerdir. Bu faktörler göz önüne alınarak mağdur olmaya yatkınlık araştırılmaktadır. Davranış Faktörleri: Mağdur olma riskini artıran hayat tarzı gibi davranış faktörleri arasında potansiyel mağdurun bilinçli veya bilinçsiz olarak güvenlik tedbirlerini ihmal etmesi ve kendini devamlı olarak mağduriyete neden olacak riskli durumlara sokması yer almaktadır. Mekân ve Sosyal Faktörler: Bu faktörler, konunun fırsat yönünü vurgulamaktadır. Bu bağlamda, çevre-mekan ve mimarı yapı ile insan tecrübesi (mağdur olma, suç korkusu) arasındaki etkileşim incelenmektedir. Kuşkusuz, insan davranışı ile çevre şekillenmekte; arazi ve yapılar etkilenmekte; bunların oluşturduğu ortamdan da insan davranışı etkilenmekte ve değişmektedir.

Üç özelliğin mağduriyet potansiyelini artırdığını tespit etmişlerdir: 1.  Hedef savunmasızlığı: Mağdurların fiziksel zayıflığı veya psikolojik bunalımları, suça karşı koyma ve suçluyu vazgeçirme konusunda onları yetersiz bırakmakta ve kolay hedef yapmaktadır. 2.  Hedef cazipliği: Bazı mağdurların sahip olduğu malların değeri ya da saldırganın elde etmek, kullanmak ve değerlendirmek isteyeceği meziyetleri, yetenekleri, özellikleri bulunmaktadır. Hedefin ele geçirilmesinden duyulacak memnuniyet, haz, değerli bir şeye sahip olma isteği, bir kadına sahip olma arzusu gibi durumlar kişiyi şiddet mağduriyetine maruz bırakabilmektedir. 3.  Hedef düşmanlığı: Kişilerin bazı özellikleri potansiyel saldırganlarda kızgınlık, kıskançlık veya zararlı dürtülerin doğmasına neden olmakta ve bunun sonucunda da mağduriyet riskini artırmaktadır. Örneğin; eşcinsel veya kadınsı olmak sokakta istenmeyen saldırılara, tartışmacı bir yapının olması ve alkollü olmak barda bir saldırıya maruz kalınmasına neden olabilmektedir.