SUÇ ÖNLEME MODELLERİ - Deneme Sınavı - 10

Sapma sosyolojik bir kavramdır ve toplumsal normlardan kabul edilebilirlik sınırlarının ötesindeki ayrılmayı ifade eder.

Yaptırımlar ise, “bir birey ya da grubun davranışına, bu birey ya da grubun belirli bir norma uyum göstermesini sağlayacak biçimde gösterilen herhangi bir tepkidir” (Giddens, 2000: 184).

Modern anlamda ceza hukukunun en belirgin izlerini Aydınlanma döneminde görmek mümkündür. Feodal toplum düzeninin ve bu düzenin asli unsurlarından birini oluşturan Kilise öğretisinin baskısından kurtulma çabası içerisinde, devlet ve birey arasındaki ilişkinin en önemli yansımalarından biri olan cezalandırma da Aydınlanma düşünürleri tarafından tartışma konusu yapılmıştır.

Klasik okulun temel varsayımı, suçluların, eylemlerinin sonuçlarını hesapladıktan sonra suç işlemeyi seçtikleridir. Klasiklere göre, bireyler, istedikleri şeyi elde etmek için yasal veya yasal olmayan araçları seçme konusunda özgür bir iradeye sahiptirler. Ceza korkusu suça karşı caydırıcı olabilir ve toplum suçtan elde edilecek olanın vereceği mut- luluktan (hazdan) daha fazla acıyı ceza yoluyla vererek suçlu davranışını kontrol altında tutabilir.

Cesare Bonesana Marchese di Beccaria (1738-1794), 1764’te yazdığı Dei delitti e delle pene (Suçlar ve Cezalar Üzerine) adlı kitapla tanınmıştır. Bu kitap onu aynı zamanda onu mo- dern kriminolojinin babası da yapmıştır.

Bentham’ın tasarladığı ve Panopticon (Yunanca ‘her şeyi gören’) ismini verdiği hapishane de aynı amaçları gözetir. Panopticon’un amacı, ıslah olmazı ıslah etmek, akıl hastasını gözaltında tutmak, huysuzu düzeltmek, şüphelileri kuşatmak, aylaklara iş vermek, yardıma muhtaçlara yardım etmek, hastaları iyileştirmek ve her tür sanayi ve eğitim kolunda eğitim vermektir. Dolayısıyla Panopticon sadece bir hapishane değil, aynı zamanda bir işlek, fabrika, akıl hastanesi, hastane ve okuldur. Ve elbette suçlar da ortadan kaldırılacaktır. Hatırlamamız gereken bir nokta, on sekizinci yüzyıldaki hapishanelerin insafsız yapısıdır. Panopticon, ortasında bir gözetleme kulesi bulunan ve bu kuleye bakan demir parmaklıklı hücrelerden oluşan dairesel bir binadır. Binanın tasarımı, her hücredeki kişiyi gözetleme kulesindeki nöbetçi için görünür kılmaktadır. Kulede bir nöbetçi olsa da olmasa da Panopticon’un sağladığı bu sürekli kontrol olanağı, çok kuvvetli bir denetim mekanizmasıdır.

Auguste Comte (1788-1857), fizik bilimlerinin modern yöntemlerini toplum bilimlerinde uygulayan ilk isim olmuştur.

Cesare Lombroso (1835-1909), Comte’un pozitivizmini ve Darwin’in evrimci kuramını suç araştırmaları alanına uygulamıştır. 1876 yılında yayınlanan Suçlu İnsan isimli kitabıyla, kriminoloji, yasama yoluyla suçlu kontrolünün soyut felsefesinden, olayların araştırılmasının modern bilimi biçimine dönüşmüştür. Lombroso, özgür irade kavramı yerine determinizmi koymuştur. Amacı, suçlu davranışının bilimsel gözlem ve araştırmayla açıklanmasıdır.

Lombroso’nun teorisi genel olarak, suçluların, suçlu olmayanlardan, atavistik veya de- jeneratif kaynağa sahip pek çok fiziksel anomali ile ayrıldığını savunur. Atavizm (Latince ata anlamındaki atavus ve büyükbaba anlamındaki avus’tan), insana benzer maymun fo- sillerinde ve bir dereceye kadar günümüz yabanlarında görülen, maymunları ve daha alt primatları hatırlatan, morfolojik özelliklerle fiziksel olarak karakterize edilen, ilkel veya alt-insan tipine özgü özelliklerin günümüz insanlarında ortaya çıkışı anlamına gelir.

Yüceltme: Doğrudan ve doğal biçimde doyurulmasını toplumun onaylamadığı, fizyolojik ve psikolojik dürtülerin toplumca onaylanan bir sosyal alana kaydırılarak yani biçim değiştirilerek doyurulmasıdır.

Sapma ve suç: Sapma sosyolojik bir kavramdır ve toplumsal normlardan kabul edilebilirlik sınırlarının ötesindeki ayrılmayı ifade eder. Suç ise, hukuki olmadığı durumlarda, toplumun şiddetli tepki gösterdiği ve bir tür cezanın uygulandığı eylemlere karşılık gelir.

Yirmi yıl

Beş gün

Islah

Aydınlanma

Lombrosso

Durkheim

Tehlikelilik hali

Ortamdaki herkesin suçlu olması

Bentham

En az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir (TCK m.52).