STRATEJİK YÖNETİM II

yöneticiler risk almaktan kaçınarak yönetim faaliyetini yerine getiremezler. Yerine göre risk almayı da göze alabilmelidirler.

Yatırımcı haklarının korunmayarak rekabete açık tutulması şıkkı yanlıştır. Çünkü kurumsal yönetişim herhangi bir paydaşın haklarını korumamak gibi bir amaç edinemez.

İkili kurumsal yönetişim modelinde hem pay sahiplerinin hem de çalışanların çıkarları tatmin edilmeye çalışılır. Yani iki taraf vardır. Bu nedenle bu modelin adı İkili kurumsal yönetişim modelidir.

İşletmelerde kurumsal yönetişim işlevi kurumsal yönetişim mekanizmaları aracılığıyla yürütülmektedir.

Vekâlet teorisi (agency theory), vekillerin (işletme yöneticileri) asillerin (işletme sahipleri) amaç ve çıkarları doğrultusunda hareket etmelerinin sağlanabilmesi sorununa ilişkin olarak ortaya atılmış bir teoridir.

İşletmenin amaçlarına ulaşmasında işletmenin faaliyetlerinden etkilenen veya bu faaliyetleri etkileyebilen tüm birey veya bireyler paydaş olarak adlandırılmaktadır.

İşletmenin stratejik yönetimi ve yönlendirmesi ile sorumlu üst yönetimin (söz sahipleri-vekiller), bu görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirirken, işletme üzerinde kendilerini belirli nedenlere “hak sahibi (asiller)” olarak gören; pay sahipleri (hissedarlar), çalışanlar, tedarikçiler, müşteriler ve diğer toplumsal kurumlarla olan ilişkileri kapsayan kavram kurumsal yönetişimdir.

Ülkeler arasındaki karşılıklı bağımlılıkların gelişimi ve derinleşmesi olarak küreselleşme olarak ifade edilmektedir.

Kurumsal yönetişimin temel amaçları; üst yönetimin sahip olduğu güç ve yetkinin keyfi, kötü niyetli ve kişisel çıkarlar elde etme amacıyla kullanımının önlenmesi, yatırımcı haklarının korunması, hissedarlara adil ve eşit bir şekilde davranılmasının sağlanması, işletmenin tüm paydaşlarının haklarının korunması ve güvence altına alınması, işletme faaliyetleri ve finansal durumu ile ilgili olarak kamuoyunun aydınlatılması ve şeffaflığın sağlanması, yönetim kurulunun sorumluluklarının açık bir şekilde belirlenmesi, üst yönetiminin karar ve eylemlerinde paydaşlara karşı hesap verme sorumluluğunun tesis edilmesi, vekâlet maliyetlerinin düşürülmesi, işletme kazancının tüm hissedarlara ve paydaşlara adil bir şekilde geri dönüşünün sağlanması, büyük hissedarların azınlık hisselerine el koyma tehlikesinin önüne geçilmesi, uzun vadeli yatırım yapan kurumsal yatırımcIlar açısından güven ortamının yaratılması, sermaye maliyetlerinin düşürülmesi, işletmelerinin hisse senedi ihracı yoluyla finansman kaynaklarına erişiminin kolaylaşması, yatırım yaparak risk alan sermayedar ile karar veren profesyonel yöneticilerin çıkar çelişkisinin belli kurallar aracılığıyla denetim altında tutulması şeklinde belirtilmektedir.

Geleneksel yönetimdeki "insider Sistemi" işletme sahibinin aynı zamanda yönetim ve denetim işini yürütmesi ile işletme genelinde güçler birliği ilkesi geçerli olduğu yönetim felsefesidir.

İşletme yönetiminde kuralların hakim olduğu sistem kurumsal yönetişim felsefesi olarak anılır.

Kurumsal yönetişim her işletme için önemi giderek artan bir kavram olsa da daha çok halka açık şirketler açısından incelenen bir konudur. İşletmelerde stratejik yönetim temel olarak kurumsal seviye, işletme seviyesi ve işlevsel seviye olarak adlandırılmaktadır. İşlevsel seviye stratejileri işletme içerisindeki pazarlama, insan kaynakları, finans, muhasebe, üretim vb. çeşitli fonksiyonel bölümler tarafından alınan kararlardan oluşmaktadır. Bu seviyede alınan kararlar genelde verimliliği artırma odaklı taktiksel kararlardır. İşletme seviyedeki stratejiler ise işletmenin örgüt yapısına bağlı olarak, belli bir sektör/ürün/bölge bazında nasıl rekabet edileceğini belirlemektedir. Kaynak dağılımı, karşılıklı üstünlükler ve sinerji bu seviyede özellikle üzerinde durulan konulardır. Üst yönetim stratejiler farklı işletme birimlerine sahip işletmelerin stratejik yönetimi ile ilgilidir. Ülkemizdeki holdingler bu tür bir stratejik yönetim seviyesinde faaliyet göstermektedirler. Üst yönetim stratejiler işletmenin tümünü kapsamakta ve etkilemektedir. Kurumsal yönetişim daha çok işletmelerde kurumsal seviyedeki faaliyetler ve kararlarla ilgili bir kavramdır. Bir başka ifadeyle kurumsal yönetişim işletmelerin üst düzey yönetiminin stratejik yönetimi ile ilgili bir konudur.

Kurumsal yönetişim, işletmenin stratejik yönetimi ve yönlendirmesi ile sorumlu üst yönetimin (söz sahipleri-vekiller), bu görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirirken, işletme üzerinde kendilerini belirli nedenlere “hak sahibi (asiller)” olarak gören; pay sahipleri (hissedarlar), çalışanlar, tedarikçiler, müşteriler ve diğer toplumsal kurumlarla olan ilişkileri kapsayan bir kavramdır.

Kurumsal yönetişim kavramına ilişkin tanımlar bütüncül bir şekilde değerlendirildiğinde tanımlarda daha çok; • İşletme içi kontrol mekanizmalarına, • İşletmelerin yöneticileri, hissedarları (pay sahipleri) ve paydaşları arasındaki ilişkilere, • İşletmelerin pay sahibi veya paydaşlarının çıkarları doğrultusunda yönetilmesine, • İşletmelerin bilgi paylaşımı konusunda şeffaf ve faaliyetlerine ilişkin hesap verebilir olmalarına vurgu yapıldığı görülmektedir.

Özelleştirme geçmiş dönemlerde devlet tarafından sahip olunan kurum ve kuruluşların yerli veya yabancı özel kuruluşlara satılması olarak tanımlanmaktadır.

Kurumsal yönetişim ilkeleri adil davranma (ing. fairness), şeffaflık (ing. transparency), hesap verebilirlik (ing. accountability) ve sorumluluk (ing. responsibility) şeklinde sıralanmaktadır.

Bu modele göre işletmelerin temel amacı pay sahiplerinin çıkarları doğrultusunda faaliyet göstermektir. Bu modelde temel kontrol mekanizması piyasa aracılığıyla yürütülmektedir. Model işletme üst yönetimi ve pay sahipleri arasındaki ilişkileri kapsar. Yöneticiler yönetim kuruluna karşı, yönetim kurulu da pay sahiplerine karşı sorumludur. Yönetim kurulunda dış üyelerin varlığı, şeffaflık ve yönetici emek pazarı model kapsamında değerlendirilen kurumsal yönetişim mekanizmaları olarak öne çıkmaktadır. Bu model daha çok ABD ve İngiltere gibi ülkelerde geçerlidir. İkili kurumsal yönetişim modeli ise daha çok Fransa, Hollanda ve Almanya gibi kıta Avrupası ülkelerinde geçerlidir. Bu modelde hem işletmelerin en önemli paydaşı olarak çalışanlara hem de pay sahiplerine önem verilmektedir. Pay sahiplerinin çıkarları tatmin edilirken, çalışanların çıkarlarından ödün verilmemektedir. Modelin bu yapısı iki kademeli yönetim kurulu yapısının varlığıyla kendisini göstermektedir. Tüm strateji ve yönetim işlevi yönetim kurulunca yerine getirilmekte fakat yönetim kurulunu göreve denetim kurulu getirmektedir. Çalışanlar, sendikalar ve hissedarlar denetim kuruluna üye atayabilmektedirler. Alman sisteminin savunucuları sistemin kurumsal hataları önlediğini ve CEO’ları hızlı kararlar almaktan alıkoyduğunu belirtmektedirler. Fakat sistem karar alma sürecini oldukça yavaşlattığı nedeniyle eleştirilmektedir. Alman kurumsal yönetişim sistemi işletmelerin yeniden yapılandırılmalarını zorlaştırmaktadır.

İçsel kurumsal yönetişim mekanizmaları yönetim kurulu, ortaklık yapısı, yöneticilerin ücreti, yatırımcı İlişkileri, en iyi uygulama kodlarıdır. Dışsal kurumsal yönetişim mekanizmaları ise satın alma tehditleri, yönetici piyasası, ürün piyasası, aktif hissedarlık, yasal sistemdir. İçsel kurumsal yönetişim mekanizmaları dışsal kurumsal yönetişim mekanizmalarının aksine, işletme içindeki güçlerin birbirlerini dengelemesi esasına dayanmaktadır.

Kurumsal yönetişimin teorik altyapısına ilişkin olarak iki teoriden söz edilecektir. Bu teoriler vekâlet teorisi (ing. agency theory) ve paydaş teorisi (ing. Stakeholder theory) dir. Vekâlet teorisi kurumsal yönetişimin ortaya çıkışını açıklama konusunda, paydaş teorisi ise günümüzdeki duruma ilişkin açıklamalar getirmek konusunda oldukça elverişlidir. Vekâlet teorisi (agency theory), vekillerin (işletme yöneticileri) asillerin (işletme sahipleri) amaç ve çıkarları doğrultusunda hareket etmelerinin sağlanabilmesi sorununa ilişkin olarak ortaya atılmış bir teoridir. Bu teoriye göre işletmelerin sermayedarları, asiller, yöneticilere vekâlet vermekte ve onları işletmeyi kendi çıkarları doğrultusunda idare etmeleri için görevlendirmektedir. Vekillerin asillerin çıkarları doğrultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri ise hedeflerin ve standartların açık olarak ortaya konulduğu sözleşmeler aracılığıyla izlenmekte ve ödüllendirme sistemleri bununla ilişkilendirilmektedir. Fakat bu teorinin savunucularına göre asiller ve vekiller arasında vekiller lehine bir bilgi asimetrisi vardır. Asiller işletmenin güncel durumuna ilişkin bilgi açısından vekillere göre daha olumsuz bir durumdadırlar. Yöneticilerin ise bilgiye erişimi daha kolaydır. Erişilen bu bilgilerin manipüle edilebilme olasılığı ise her zaman mevcuttur. İşte bu bilgi asimetrisi kaynaklı dengesiz durum, vekâlet sorunu olarak bilinmektedir. Vekillerin asillerin amaçları doğrultusunda iş yaptıklarının denetimi oldukça maliyetlidir.

A seçeneği