STRATEJİK YÖNETİM II

İşletme birimi rekabet stratejileri seviyesinde üzerinde durulan konular arasında kaynak dağılımı, karşılıklı üstünlükler ve sinerji bu seviyede özellikle üzerinde durulan konulardır. A, B, C ve D seçeneklerinde verilenler ise işlevsel seviye stratejileriyle ilgili ifadelerdir.

Soru kökü incelendiğinde roma rakamlarıyla belirtilen seviyelere denk gelen stratejilerin ne olduğunun sorulduğu anlaşılmaktadır. Seçenekler değerlendirildiğinde her bir seviyenin eşleştirildiği seçenekler içerisinden A’nın doğru olduğu görülmektedir.

İşletme üzerinde çok çeşitli grupların hakkı vardır. Kurumsal yönetişim işletmenin söz sahipleri ile hak sahipleri arasındaki ilişkileri düzenleme ve çatışmaları önleme ihtiyacından doğmuş ve gelişmiştir.

I ve II seçeneklerde verilenler yönetişimle ilgiliyken III yönetimle ilişkilidir. Yönetişimde yönetimde olduğu gibi bir tarafın diğer tarafı etkileme durumu değil de karşılıklı bir etkileşim vardır.

Geleneksel yönetim felsefesinde İşletme sahibi aynı zamanda yönetir ve denetler. İşletme genelinde güçler birliği ilkesi geçerlidir.

C şıkkında yer alan "ortaklık yapısı" içsel mekanizma kaynağıdır.

Bu model daha çok ABD ve İngiltere gibi ülkelerde geçerlidir. Modelin AngloSaxon kurumsal yönetişim modeli olarak da adlandırıldığı belirtilmektedir. Bu modele göre işletmelerin temel amacı pay sahiplerinin çıkarları doğrultusunda faaliyet göstermektir. Bu modelde temel kontrol mekanizması piyasa aracılığıyla yürütülmektedir. Model işletme üst yönetimi ve pay sahipleri arasındaki ilişkileri kapsar. Yöneticiler yönetim kuruluna karşı, yönetim kurulu da pay sahiplerine karşı sorumludur. Yönetim kurulunda dış üyelerin varlığı, şeffaflık ve yönetici emek pazarı model kapsamında değerlendirilen kurumsal yönetişim mekanizmaları olarak öne çıkmaktadır.

Kurumsal yönetişim kavramına yüklenen anlam ve uygulamalar işletmelerin içinde bulundukları ülkelerin yasal bağlamları doğrultusunda farklılık gösterebilmektedir. Bu farklılıklar küreselleşme nedeniyle belli ölçülerde törpülense de varlıkları yadsınamaz bir gerçektir. Böyle bir ortamda kurumsal yönetişime ilişkin evrensel ilkelerin varlığından söz etmek hayli zor görünse de tüm kurumsal yönetişim modellerinin dayandığı, genel kabul görmüş dört temel ilke üzerinde uzlaşıldığı görülmektedir. Bu ilkeler; adil davranma (ing. fairness), şeffaflık (ing. transparency), hesap verebilirlik (ing. accountability) ve sorumluluk (ing. responsibility) şeklinde sıralanmaktadır.

Pay sahipleri ile ilgili olan başlıklar;

İşletmelerin ana/birincil paydaşları; pay sahipleri, çalışanlar, tedarikçiler, tüketiciler
ve müşteriler olarak belirtilmektedir. Birincil paydaş grubuna ek olarak, ikincil paydaş grubunda ise rakipler, düzenleyici ve denetleyici resmî kuruluşlar ve toplum yer almaktadır.

Bir önceki bölümde belirtildiği gibi kurumsal yönetişim kavramına yüklenen an- lam ve uygulamalar işletmelerin içinde bulundukları ülkelerin yasal bağlamları doğrultusunda farklılık gösterebilmektedir. Bu farklılıklar küreselleşme nedeniyle belli ölçülerde törpülense de varlıkları yadsınamaz bir gerçektir. Böyle bir ortam- da kurumsal yönetişime ilişkin evrensel ilkelerin varlığından söz etmek hayli zor görünse de tüm kurumsal yönetişim modellerinin dayandığı, genel kabul görmüş dört temel ilke üzerinde uzlaşıldığı görülmektedir. Bu ilkeler; adil davranma (ing. fairness), şeffaflık (ing. transparency), hesap verebilirlik (ing. accountability) ve sorumluluk (ing. responsibility) şeklinde sıralanmaktadır (Doğan, 2007: 50). De- vam eden bölümde bu dört temel ilkeleye ilişkin açıklamalara yer verilecektir.

Kurumsal yönetişim ve iş etiği arasında olduk- ça yakın bir ilişki vardır. Kurumsal yönetişim mekanizmalarının temel amacı vekillerin asil- lerin çıkarları doğrultusunda stratejik kararlar almalarının sağlanmasıdır. Kurumsal yönetişim mekanizmaları temel olarak hissedarların çıkarlarına hizmet etse de ürün piyasası veya iş gücü piyasasının da varlığı ve önemi göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle işletme faaliyetleri tüm paydaşları belli bir seviyede tatmin edecek şekilde yürütülmelidir. Unutulmamalıdır ki sadece etkili bir kurumsal yönetişimin varlığında tasarla- nan ve uygulanan stratejiler işletmenin rekabet üstünlüğü ve ortalamanın üzerinde getiri elde etmesini sağlayacaktır.

Bu seviyedeki stratejiler ise işletmenin örgüt yapısına bağlı olarak belli bir sektör/ ürün/bölge bazında nasıl rekabet edileceğini belirlemektedir. Kurumsal stratejiler farklı işletme birimlerine sahip işletmelerin stratejik yönetimi ile ilgildir. Kurumsal düzey stratejiler işletmelerin üst düzey yönetimi tarafından tasarlanmaktadır. Kurumsal yönetişim de işletme sahibi ve işletme yönetimi arasındaki ilişkileri konu alan bir işlev olduğu için daha çok kurumsal düzey stratejileriyle ilişkili bir konu olduğu belitilebilir.

Dünya Bankası’nın kurumsal yönetişim tanımına atıfta bulunan Türkiye Sa- nayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ise kurumsal yönetişimi bir kurumun beşerî ve finansal sermayeyi çekmesine, etkili çalışmasına ve böylece ait olduğu toplumun değerlerine saygı göstererek uzun dönemde ortaklara ekonomik değer yaratmasına olanak tanıyan her türlü kanun, yönetmelik, kod ve uygulamalar şek- linde tanımlamaktadır (TÜSİAD, 2002: 9).