STRATEJİK YÖNETİM I

Asimetrik işbirlikleri, farklı stratejik hedeflere ve yeteneklere sahip işletmelerin oluşturdukları işbirlikleridir. Ürün, hizmet, teknoloji, müşteri profili gibi unsurların bir veya birkaçında farklılık gösteren işletmeler arasında kurulmaktadır. Özellikle yeni pazar veya sektörlere girmek ya da rakiplerden öğrenmek için kurulan işbirliği türüdür.

McDonald's firmasının kurduğu işbirlikleri, en gelişmiş stratejik işbirliği türlerinden biri olan Franchising'dir. Franchising anlaşmalarında, imtiyaz sahibi taraf, belirli bir süre şartı ve bazı sınırlamalarla ticari işlerini yürütmek üzere, bu hakkı ikinci bir tarafa devretmektedir. Özellikle hizmet sektörlerinde bu tip işbirliğine çokça rastlanmaktadır. Yapısı itibarıyla bu işbirliği, hisse temelli olmayan işbirlikleri arasındadır.

Üst yönetim işletmenin stratejik pozisyonunu, beklentilerini ortaya koyarak potansiyel ortakları belirlemelidir. Literatürde ortakların genel karakteristikleri güven, bağlılık, tamamlayıcılık ve finansal durumları açısından değerlendirilmektedir.

Simetrik işbirlikleri, benzer stratejik amaç ve hedeflere sahip işletmelerin oluşturduğu işbirlikleridir. Ürün, hizmet, teknoloji, müşteri profili gibi alanlarda benzer olan işletmeler arasında kurulmaktadır. Bu tür ilişkiye giren işletmeler kendi elleri ile rakip yaratabilmektedirler. Gözlem ve uyum sağlama yeteneği yüksek işletmeler, ortaklarının temel yeteneklerini kopyalayarak gelecekte yerel veya küresel ölçekte bir rakip olabilmektedir.

Stratejik işbirliğinin birinci temel başarı koşulu, her şeyden önce işbirliğine giden işletmelerin ortak bir vizyona sahip olmalarıdır. Taraflar hedeflerin uyumu ve varlıkların tamamlayıcılığı için uğraşmalıdır. Stratejik işbirliği oluşturulmadan önce potansiyel ortaklar birbirlerinin stratejik hedeflerini iyi bir biçimde anlamalıdırlar.

Konsorsiyum, ortak bir amacı gerçekleştirmek için, özellikle yaratılması ve geliştirilmesi çok maliyetli olan ürün veya hizmetleri oluşturmak üzere benzer sektörlerde bulunan işletmelerin geçici olarak yaptıkları anlaşmadır. Yerine getirilecek görev, tek bir işletmenin yerine getirebileceğinden çok daha yüksek maliyetli ve güç olduğundan bu tür ortaklıklara gidilebilmektedir. Genellikle büyük çaplı taahhüt işlerinde ulusal veya uluslararası bir ihaleyi kazanabilmek için aynı veya farklı ülkelerden, aynı veya farklı uzmanlık dallarındaki işletmeler finansal ve teknolojik imkânlarını birleştirip işbirliği yapmaktadırlar. Projenin gerçekleşmesinden sonra yapılan bu işbirliği geçerliliğini kaybetmektedir. Elde edilen kâr ise işletmeler arasında bölüşülmektedir. Ortak girişimler, kısa veya uzun dönemde belli bir proje veya işi gerçekleştirmek için işbirliği yapan ana işletmeler tarafından, ayrı bir ad ve kimlik altında yepyeni bağımsız bir işletme kurularak gerçekleştirilir. İşbirliğini gerçekleştiren ana işletmeler, mevcut faaliyetlerine de kendi kimlikleri ve varlıkları ile devam ederler. Ortak girişimin amacı, genellikle, ana işletmelerin tek başlarına yapmakta zorlanabilecekleri veya gerçekleştiremeyecekleri projeler ve işlerin yapılmasıdır. İşbirliği yapan işletmeler, yeni kurulan girişimde hissedar olarak belirli sermaye paylarına sahiptir. İş veya proje, kısa veya uzun dönemde gerçekleştikten, yani amaca ulaştıktan sonra, varlık nedeni ortadan kalktığı için ortak girişim tam tasfiyeye tabi tutulur.

Tamer Koçel'in tanımına göre stratejik işbirliği, işletmeler arasında çeşitli şekillerde ortaya çıkan dayanışma ve kaynak birleştirme faaliyetlerinin genel adıdır. Kısaca stratejik işbirliği, işletmeler arasında karşılıklı değişimi ve paylaşımı kapsayan işbirliği faaliyetidir. Bu nedenle stratejik işbirliği kapsamına şirket birleşmeleri ve satın almalar girmemektedir

Öncüllerde verilen tüm nedenler bir işletmenin stratejik işbirliği yapma nedeni olarak gösterilebilir. Kitabın 143. sayfada hepsi sayılmış durumdadır.

Asimetrik işbirlikleri, farklı stratejik hedeflere ve yeteneklere sahip işletmelerin oluşturdukları işbirlikleridir. Ürün, hizmet, teknoloji, müşteri profili gibi unsurların bir veya birkaçında farklılık gösteren işletmeler arasında kurulmaktadır. Özellikle yeni pazar veya sektörlere girmek ya da rakiplerden öğrenmek için kurulan işbirliği türüdür.

Konsorsiyum, ortak bir amacı gerçekleştirmek için özellikle yaratılması ve geliştirilmesi çok maliyetli olan ürün veya hizmetleri oluşturmak üzere benzer sektörlerde bulunan işletmelerin geçici olarak yaptıkları anlaşmadır. Aynı sektörden gelen işletmeler; ileri teknoloji geliştirmek, bir araştırma veya büyük endüstriyel yatırımları yapmak için bir araya gelmekte ve kaynaklarını bir havuzda birleştirerek sözleşmeye dayalı ortaklık oluşturmaktadırlar.

Know-how, en basit şekliyle “teknik bilgi” veya "yapabilme bilgisi" olarak tanımlanmaktadır. Aslında know-how kavramı sadece teknik alana indirgenmemelidir; sanayiden elde edilen işletme deneyimleri, üretim sırları, bir işletmenin faaliyetinden kaynaklanan bilgi ve tecrübeleri de kapsamaktadır. Know-how anlaşmalarında, taraflardan biri (know-how veren) diğer tarafa (know-how alana) belirli bir know-how’ı açıklamakta ve know-how’ı kullanma izni vermekte; buna karşılık know-how alan da belirli bir bedeli karşı tarafa ödemektedir.

Doğru sıralama A şıkkında verilmiştir, stratejik işbirliği süreci stratejik işbirliği ihtiyacının duyulması- Stratejik işbirliği türünün belirlenmesi- İşbirliği yapılacak ortağın seçimi-Müzakere süreci işbirliğinin gerçekleşmesi ve yürütülmesi- İşbirliği performansının değerlendirilmesi şeklinde ilerlemektedir.

C şıkkı haricindeki şıkları stratejik işbirliklerinde sıkça görülür ancak C şıkkındaki bilgi yanlıştır, aksine tarafların detaylı sözleşmeler hazırlaması iki taraf açısından olumlu bir durumdur.

Çevresel değişiklik ve yeni fırsatlar doğrultusunda ilişkinin yeniden gözden geçirilmesi ve esnek olunması: Hiçbir strateji, organizasyon veya uygulamada değişim veya gelişimin olmaması mümkün değildir. Bu nedenle koşullarda ve pazardaki değişiklik göz önünde bulundurulmalı ve esnekliğe önem verilmelidir.

Ortak girişimlerin özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
• Ortak girişimler, kısa veya uzun dönemde belli bir proje veya işi gerçekleştirmek için işbirliği yapan ana işletmeler tarafından, ayrı bir ad ve kimlik altında yepyeni bağımsız bir işletme kurularak gerçekleştirilir. İşbirliğini gerçekleştiren ana işletmeler, mevcut faaliyetlerine de kendi kimlikleri ve varlıkları ile devam ederler.
• Ortak girişimin amacı, genellikle, ana işletmelerin tek başlarına yapmakta zorlanabilecekleri veya gerçekleştiremeyecekleri projeler ve işlerin yapılmasıdır.
• İşbirliği yapan işletmeler, yeni kurulan girişimde hissedar olarak belirli sermaye paylarına sahiptir.
• İş veya proje, kısa veya uzun dönemde gerçekleştikten, yani amaca ulaştıktan sonra, varlık nedeni ortadan kalktığı için ortak girişim tam tasfiyeye tabi tutulur. Ancak, işbirliği yapan taraflar, arzu ederlerse ortak girişimi yeni bir proje veya iş olasılığı için sürdürebilir.

Türkçe karşılığı “imtiyaz” olan "franchise", işlem konusu olan işletme, marka ya
da isim hakkına denmektedir. Franchising işleminde, franchising verenfranchisor ile, franchising alan franchisee olmak üzere iki taraf bulunmaktadır.Özellikle hizmet sektöründe franchisinglere daha çok rastlanmaktadır.Bayi, kendi adını kullanarak tüketicilere ürünlerin satışını yapar. Franchise alan ise isim hakkını satın aldığı ana işletmenin adı ve markası altında belirli standartlara uyarak ürün veya hizmeti pazarlar ve dağıtır.

Stratejik işbirliği gerçek veya potansiyel rakipler arasındaki işbirliği anlaşmaları
olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı A seçeneğinde yer almaktadır.

Stratejik işbirliği, iki veya daha fazla işletmenin, yeni
bir ad ve kimlik altında bir işletme kurmadan, sadece belirli varlıklarını, kaynaklarını ve yeteneklerini beraberce kullanarak, karşılıklı üstünlüklerini sürdürerek önem verdikleri belirli amaçları gerçekleştirmek amacı ile anlaşmaya (kontrata) dayalı işbirliği yapmalarıdır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı D seçeneğinde yer almaktadır.

İşletmeler kendi temel yeteneklerinde uzmanlaşıp, diğer gerekli faaliyetler için bu faaliyetleri yerine getiren ve kendi temel yeteneklerine ihtiyaç duyan işletmelerle işbirliğine gitmektedirler. İşbirliğinin gerçekleşmesinde işletmeler için sahip olunan temel yetenekler belirleyici olmaktadır. İşbirliği yapan işletmelerin sahip oldukları temel yetenekler birbirini tamamlar nitelikte olduğu takdirde işletmeler için önemli avantajlar elde etme fırsatı yaratmaktadır.Bu nedenle sorunun doğru cevabı E seçeneğinde yer almaktadır.

Günümüz işletmeleri için yeni teknolojiler geliştirmenin veya satın alıp uygulamanın maliyeti çok yüksektir. Ar-ge faaliyetleri için gerekli tesisleri kurmak, uzmanlar istihdam etmek, hem bilimsel olarak başarılı hem de ticari açıdan kârlı sonuçlara ulaşamama riskini üstlenmek ve kesin olmayan sonuçlar için bazen uzun yıllar sürebilecek büyük kaynaklar ayırmak pek çok sirket için imkânsızdır. Bu nedenle, stratejik işbirlikleri bu tür riskleri en aza indirebilmektedir. Giderleri ve maliyetleri paylaşmak yolu ile riskler azaltılabilir.  Bu nedenle sorunun doğru cevabı B seçeneğinde yer almaktadır.