STRATEJİK YÖNETİM I

W-T stratejileri işletmeler için en kötü konumdaki stratejiler olmaktadır. Çünkü bu durumda olan bir işletmenin hem iç çevresinde birtakım zayıflıklar bulunmakta hem de dış çevresinde işletmeyi olumsuz etkileyecek tehditler bulunmaktadır. İşletme bu durumda tehditlerin zayıf yönlerini etkilememesi için koruyucu planlar geliştirmelidir.

1990’lı yılların başında Robert KAPLAN ve David NORTON işletmelerin uyguladıkları denetim sistemlerinin yetersiz olduğunu, işletmelerin yalnızca finansal ölçütlere göre değerlendirilmesinin eksik olacağını düşünmüşlerdir. Bunun üzerine finansal ölçümlere dayalı performans sistemlerinin eksikliklerini kapatmak ve işletmelerde performansı farklı açılardan artırmak amacıyla “Dengeli Başarı Göstergesi” yaklaşımını geliştirmişlerdir.

R. Kaplan ve D. Norton, stratejilerin etkin olarak uygulanabilmesinin önünde dört engel bulunduğunu tespit etmişlerdir: 1- Vizyon Engeli: Kurum hedefinin ve stratejisinin onları uygulamakla sorumlu çalışanlar tarafından yeterince anlaşılmamış olması, 2- Operasyonel Engeli: Bütçeleme, yatırım planlaması gibi yönetim sistemlerinin uzun vadeli stratejik yaklaşımlar ve öğrenme odaklı olmaması, 3- Yönetim Engeli: Üst yönetimin zamanlarını günlük sorunları çözmek için kullanıp stratejik düşünceye yeterince eğilmemesi, 4- İnsan Engeli: İnsan kaynakları yönetim ve teşvik sistemlerinin strateji ile bağlantısının kurulmamış olması.

1980’de Hofstede 40 ülkede faaliyette bulunan IBM firmasındaki çalışanlara (yaklaşık 116 bin kişiye) tutum ve değerleri ölçen anketler yaparak; kültürleri birbirinden ayıran ögeleri incelemiştir.

Temel yetenekler tüm işletmelerin sahip olabileceği sıradan yeteneklerden farklı olmak zorundadır. Bu durumda temel yeteneklerin birtakım özelliklerinin bulunması gerekmektedir. İşletmelerin yeteneklerinin temel yetenek olup olmadı­ğını analiz etmek için Jay J. Barney’ in geliştirdiği VRIN analizi kullanılmaktadır. VRIN kelimesi value (değer), rareness (nadirlik), imitability (taklit edilebilirlik) ve nonsubstitutable (ikame edilemezlik) kelimelerinin baş harfleri kullanılarak oluşturulmuştur.

Porter’a göre değer yaratan faaliyetler temel ve destekleyici faaliyetler olmak üzere iki ana grup altında incelenmektedir. Temel faaliyetler, materyal alma ve depo­lama aktiviteleri gibi içe yönelik lojistik; makineyle işleme, montaj, test etme ve paketleme gibi aktiviteleri gerçekleştirerek girdilerin son ürün haline getirildiği üretim; bitmiş ürünü müşterilere dağıtmayı içeren dışa yönelik lojistik; alıcılara ürünü almalarını teşvik eden pazarlama ve satış; onarma, üründe ayarlamalar, eğitim ve parçaların tedariki gibi ürünün değerini arttıran veya sürdüren satış sonrası hizmetler/servis olarak beş ana gruptan oluşmaktadır.

Değer zincirindeki destekleyici faaliyetler şunlardır: Genel yönetim, plan­lama, finans, muhasebe, hukuk, devlet ilişkileri ve kalite yönetimi alanlarından oluşan işletmenin yönetim alt yapısı; seçim, işe yerleştirme, değerlendirme, yük­seltme, eğitim ve işletme personelinin geliştirilmesinden oluşan insan kaynakları yönetimi; bilgi, ar-ge, daha iyi ürün ve hizmet üretmeye yol açacak prosedürler biçimindeki teknoloji geliştirme; ham materyalin satın alınması, tedarikçiler ve benzer ürünleri içeren satın alma.

SWOT Analizi genel anlamda işletmenin iç ve dış koşullarının analizini kapsamaktadır. “Fırsatlar ve tehditler” işletmenin dış koşullarını, “güçlü ve zayıf yanlar” ise işletmenin iç koşullarını içermektedir.  

 

SWOT Analizi yaparken birtakım kuralların göz önünde tutulması, başarılı bir analiz gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Bunlar (Saruhan ve Özdemir, 2004: 107): İşletmenin güçlü ve zayıf yönlerine ilişkin gerçekçi olunmalıdır; analiz işletmenin bugün nerede olduğunu ve gelecekte nerede olacağını ayırt etmelidir, açık olunmalıdır, her zaman karşılaştırmalar yapılmalıdır, SWOT kısa ve basit tutulmalıdır, karmaşıklıktan kaçınmalıdır.

R. Kaplan ve D. Norton, stratejilerin etkin olarak uygu­lanabilmesinin önünde dört engel bulunduğunu tespit etmişlerdir (Argüden ve diğerleri, 2000: 14):

Vizyon Engeli: Kurum hedefinin ve stratejisinin onları uygulamakla so­rumlu çalışanlar tarafından yeterince anlaşılmamış olması,

Operasyonel Engeli: Bütçeleme, yatırım planlaması gibi yönetim sistemle­rinin uzun vadeli stratejik yaklaşımlar ve öğrenme odaklı olmaması,

Yönetim Engeli: Üst yönetimin zamanlarını günlük sorunları çözmek için kullanıp stratejik düşünceye yeterince eğilmemesi,

İnsan Engeli: İnsan kaynakları yönetim ve teşvik sistemlerinin strateji ile bağlantısının kurulmamış olması.

R. Kaplan ve D. Norton şirket performans ölçülerinin en az dört boyutta dengeli olarak ortaya konulması gerektiğini vurgulamıştır. Yani oluşturulacak olan sistem (dengeli başarı göstergesi) finansal boyut, müşteri boyu­tu, içsel süreçler boyutu ve öğrenme boyutu olan dört boyutu içermelidir.

Müşteri boyutu en genel anlamda hedef pazarın koşul­larına göre gelecekte kârı en yükseğe çıkarmak hedefi ile ilgilidir. Bu durum ise müşteri memnuniyetini ölçerek sağlanmaktadır. İşletmeler müşteri boyutunda tüketici ve pazar kesimini, rekabet ettikleri konu doğrultusunda seçerler. Müşte­ri boyutunda tüketici tatmini, tüketicinin işletmeye sadakati, süreklilik kazanma ve hedef pazarla uyumlu duruma gelme gibi temel ölçütler kullanılır. İşletmeler için işletmeye sadık müşteri, hizmetten veya üründen memnun olmuş müşteri ve sayıca fazla müşteri gibi sonuçlara bakılarak işletmenin geleceği ve kârlılık oranı ortaya çıkarılmaya çalışılır.

Örgüt kültürünün nitelikleri şöyle sıralanabilir: İşletmelerde değişen koşullar altında ve yapı değişikliğinde dahi hedeflerin korunmasını sağlayan kontrol mekanizmasıdır, işletmelere yol gösterir; çalışanlar arasında paylaşılan değerleri arttırır ve çalışanlar arası bağı güçlendirir; çalışanların nasıl davranmaları gerektiğini belirler; çalışanlara ne için çaba göstermeleri gerektiğini açıklar; işletme içi kimliğin oluşmasını sağlar; çalışanlara işletmeye ait oldukları hissini kazandırır.

Parsons’ın AGIL Modeli: Örgütün sağlıklı bir sosyal sistem olabilmesi için bu dört temel fonksiyonun verimli bir şekilde mevcut olması gereklidir. Bunlar uyum (Adaptation), amaca ulaşma (Goal attainment), bütünleşme (Integration) ve yasallıktır (Latency). Modelin ismi olan AGIL bu unsurların İngilizce baş harf­lerinden oluşmaktadır.