STRATEJİK YÖNETİM I

Dengeli başarı göstergesi (dengeli sonuç kartı) en genel anlamda işletmelerin
vizyon, misyon ve stratejilerinin fiziksel ölçüler haline dönüştürülerek ifade edilmesidir. Bu yüzden dengeli başarı göstergesi, işletmelerin geçmişte finansal olarak elde ettikleri performansa ait ölçütlerin gelecekteki performanslarını sağlayacak koşullarla bütünleşmesini sağlayan bir sistemdir. Bu sistem sadece bir ölçüm sistemi değil; vizyon, misyon ve stratejileri işletme içinde herkes tarafından anlaşılabilir duruma getiren ve stratejileri uygulamaya imkân veren bir yönetim sistemidir. İşletmelerin geçmişte nerede olduklarını, şu anki durumunu ve gelecekte nereye gideceklerini görmelerine olanak tanır. Bu yüzden dengeli başarı göstergesi geçmişe ait fiziksel verileri göstermenin yanında geleceğe yönelik tüketici algılaması, çalışan motivasyonu ve süreç performansı gibi finansal olmayan göstergelerle de ilgilidir.

Dengeli başarı göstergesinin boyutları şunlardır:

Diğer seçenekler SWOT matrisini oluşturan terimlerdir:

Örgütün sağlıklı bir sosyal sistem olabilmesi için bu dört temel fonksiyonun verimli bir şekilde mevcut olması gereklidir. Bunlar uyum (Adaptation), amaca ulaşma (Goal attainment), bütünleşme (Integration) ve yasallıktır (Latency). Modelin ismi olan AGIL bu unsurların İngilizce baş harflerinden oluşmaktadır.

1980’de Hofstede 40 ülkede faaliyette bulunan IBM firmasındaki çalışanlara (yaklaşık 116 bin kişiye) tutum ve değerleri ölçen anketler yaparak; kültürleri birbirinden ayıran ögeleri incelemiştir. Hofstede araştırması sonucunda bulgularını dört ana başlıkta gruplandırmıştır:

İşgörene bağlılık ise Ouchi modelinde yer alan yedi temel noktadan biridir.

İşletmeleri diğer işletmelerden ayıran, rekabet üstünlüğü sağlayan yetenekleri, o işletmenin "temel yeteneklerini" oluşturmaktadır.

Kaynaklara dayalı görüşe göre işletmeye rekabet gücünü verecek olan temel yetenektir. Bu görüşe göre işletmeler temel yetenekle doğrudan ilgili işlerini bünyesinde yürütmeli, diğer tüm işler dış kaynak kullanımına tabi tutulmalıdır. Bu şekilde hem organizasyon yapısı yalınlaşacak, hem organizasyon kademeleri azalacak hem de üst yönetim stratejik konularda düşünmeye daha fazla vakit bulacaktır.

İşletmelerin bulundukları sektördeki başarıları önemli ölçüde rekabet üstünlüğüne dayanmaktadır. İşletmeler faaliyetleri sonucunda ne kadar fazla değer yaratırlarsa o kadar rekabet üstünlüğü sağlamış olurlar. Burada sözü edilen değer kavramı, müşterinin algıladığı değeri ifade etmektedir.

Porter'a göre değer yaratan faaliyetler temel ve destekleyici faaliyetler olmak üzere iki ana grup altında incelenmektedir. Temel faaliyetler içe yönelik lojistik, üretim, dışa yönelik lojistik, pazarlama ve satış ve satış sonrası hizmetler olarak beş ana gruptan oluşmaktadır.

İşletmenin iç çevre analizi, bize işletmenin rakiplerine kıyasla güçlü ve zayıf yönlerini vermektedir. SWOT analizi ise genel anlamda işletmenin iç ve dış koşullarının analizini kapsamaktadır.

İşletmenin dış çevre analizi sonunda elde ettiği, sermayeye dönüştürebileceği eğilimler, güçler, olaylar ve düşünceler fırsatlar olarak görülür.

Dengeli Başarı Göstergesi sayesinde işletmelerin stratejilerini uygulamasının önündeki engelleri kavraması, stratejilerini hedeflerle ilişkilendirmesi ve stratejilerin beklenen sonuçlara ulaştırıp ulaştırmadığının kontrolü sağlanmaktadır.

İşletmeler kendilerini değerlendirirken genellikle finansal ölçütleri kullanmaktadır fakat finansal ölçütlerin kullanımı işletmelere geçmişte yaptıklarının bir karnesi olmaktan ileriye gitmez.

Örgüt kültürü, örgüt üyelerinin paylaştıkları sosyal değerler, standartlar, normlar, inançlar, hikayeler, semboller ve anlayışlar topluluğudur.

1980'de Hofstede 40 ülkede faaliyette bulunan IBM firmasındaki çalışanlara tutum ve değerleri ölçen anketler yaparak; kültürleri birbirinden ayıran öğeleri incelemiştir. Bulgularını 4 ana başlıkta gruplandırmıştır.

Koçel’in tanımına göre, temel yetenek, bir işletmeyi başka işletmelerden ayıran, işletmenin vizyonunu gerçekleştirmesinde rol oynayan, rakipler tarafından kolayca taklit edilemeyen bilgi, beceri ve yeteneği ifade etmektedir. Günümüz yönetim uygulamalarını etkileyen bir gelişme olarak temel yetenek şunu ifade etmektedir: “Her işletme kendine has bir temel yetenek geliştirmelidir. İşletmeye rekabet gücünü verecek olan bu temel yetenektir. İşletmelerde, bu temel yetenek ile doğrudan ilgili iş ve faaliyetler işletme bünyesinde yürütülmeli, diğer tüm işler dış kaynak kullanımına (outsourcing) tabi tutulmalıdır. Bu şekilde hem organizasyon yapısı yalınlaşacak (lean organization), hem organizasyon kademeleri azalacak ve hem de üst yönetim stratejik konularda düşünmeye daha fazla vakit bulacaktır.”

İkame Edilemez Olması: İşletmelerin sahip oldukları temel yetenekler başka alternatif yetenekler kullanılarak gerçekleştirilmemelidir. Eğer alternatif yetenekler kullanılarak temel yeteneğin işlevi gerçekleştirilirse temel yetenek önemini kaybederek sıradan bir yetenek haline gelecektir.

Temel yetenekleri kategorize etmenin yüzlerce şeklinin olabileceğini belirten Hamel’e göre; temel yetenekleri “pazara giriş yetenekleri”, “bütünleşme ile ilişkili yetenekler” ve “fonksiyonelleşme ile ilişkili yetenekler” olarak olmak üzere üç geniş kategoride sınıflamak mümkündür.

Değer Zinciri Analizi, Michael Porter tarafından geliştirilmiş, içsel analiz sürecinde kullanılan bir yöntemdir. Porter’a göre değer zinciri, işletmenin yaptığı tüm aktivitelerin ve bunların nasıl etkileşim içinde olduklarının sistematik bir şekilde açıklanma biçimidir ve rekabet avantajının kaynağının analizi için zorunlu bir araçtır.

Porter’a göre değer yaratan faaliyetler temel ve destekleyici faaliyetler olmak üzere iki ana grup altında incelenmektedir. Temel faaliyetler, materyal alma ve depolama aktiviteleri gibi içe yönelik lojistik; makineyle işleme, montaj, test etme ve paketleme gibi aktiviteleri gerçekleştirerek girdilerin son ürün haline getirildiği üretim; bitmiş ürünü müşterilere dağıtmayı içeren dışa yönelik lojistik; alıcılara ürünü almalarını teşvik eden pazarlama ve satış; onarma, üründe ayarlamalar, eğitim ve parçaların tedariki gibi ürünün değerini arttıran veya sürdüren satış sonrası hizmetler/servis olarak beş ana gruptan oluşmaktadır.

SWOT kelimesinin Türkçe karşılığında geçen güçlü yönler, işletmenin ya da çalışma biriminin iyi performans göstermesine olanak tanıyan yetkinlikleri; zayıf yönler, işletmenin ya da çalışma biriminin iyi performans göstermesini engelleyen özellikleri; fırsatlar, işletmenin sermayeye dönüştürebileceği eğilimleri, güçleri, olayları ve düşünceleri; tehditler ise işletmenin kontrolü dışında güçleri ve gelişen olayları ifade etmektedir.