STRATEJİK YÖNETİM I

İşletmenin sahip olduğu iş ve faaliyetlerinde veya mal ve hizmet üretiminde yararlandığı maddi veya maddi olmayan tüm unsurlar onun “varlıkları” dır. Bu varlıkları bir koordinasyon içinde kullanabilme ve amacına uygun bir faaliyeti gerçekleştirebilme kapasitesi ise işletmenin “yeteneği” ni belirler. Bu nedenle sorunun doğru cevabı A seçeneğinde yer almaktadır.

İşletmelerin aynı varlıkları kullandıkları halde ortaya çıkan ürünlerin farklı nitelikte ve kalitede olmasının nedeni işletmelerin sahip oldukları yeteneklerdir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı B seçeneğinde yer almaktadır.

İşletmelerin bulundukları sektördeki başarıları önemli ölçüde rekabet üstünlüğüne dayanmaktadır. İşletmeler faaliyetleri sonucunda ne kadar fazla değer yaratırlarsa o kadar rekabet üstünlüğü sağlamış olurlar. Değer yaratma sürecinin başarısı ancak müşterilerin satın alma davranışları ve işletmeye talepleri ölçülerek tespit edilebilmektedir. Burada kullanılan değer kavramı müşterinin algıladı değeri ifade etmektedir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı D seçeneğinde yer almaktadır.

İşletmeler değer zinciri analizini kullanarak faaliyetlerini ayrıntılı olarak incelemekte ve faaliyetlerinin değerlerini kavrayabilmektedir. İşletmeler değer yaratan teknikler kullanarak faaliyetlerini geliştirebilmekte ve rakiplerine göre
üstünlükler sağlayabilmektedir. Ancak işletmelerin değer zinciri analizi ile işlerini değer sırasına koyarak bir iş hiyerarşisi elde etmeleri mümkün değildir. Bunun için iş değerlemesi yapmaları gerekir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı E seçeneğinde yer almaktadır.

SWOT analizi işletmelerin kendilerini daha iyi tanımalarını, gidecekleri yönü daha iyi belirlemelerini, yeni güçlü yönler geliştirmelerini ve sorun kaynaklarını tespit ederek çözmelerini sağlayabilir.  Ancak işletmelerin faaliyetlerinin daha etkili olmasını sağlamak başka çalışmalar yapmaları gerekir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı C seçeneğinde yer almaktadır.

İşletmeler güçlü ve zayıf yönlerini, değerlerini ve kaynaklarını kendileri oluşturabilirler. Ancak dış fırsatları kendileri oluşturamazlar, sadece tahmin edebilirler. Bu nedenle sorunun doğru cevabı B seçeneğinde yer almaktadır.

1990’lı yılların başında Robert Kaplan ve David Norton işletmelerin uyguladıkları denetim sistemlerinin yetersiz olduğunu, işletmelerin yalnızca finansal ölçütlere göre değerlendirilmesinin eksik olacağını düşünmüşlerdir. Bunun üzerine finansal ölçümlere dayalı performans sistemlerinin eksikliklerini kapatmak ve işletmelerde performansı farklı açılardan artırmak amacıyla “Dengeli Başları Göstergesi”  yaklaşımını geliştirmişlerdir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı A seçeneğinde yer almaktadır.

Zayıf kültür ise çalışanlar tarafından benimsenmemiş temel
değerleri ifade etmektedir. Bir işletmede eğer paylaşımcılık çalışanlar tarafından
benimsenmiş ise güçlü, benimsenmemiş ise zayıf kültür olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı A seçeneğinde yer almaktadır.

Ouchi'ye göre, çalışanların beceri ve kariyer gelişimleri, kontrolün yöneticiler tarafından gizli olarak yapılması, Kararların fikir birliğine dayandırılması, hem yöneticilerin hem çalışanların iş- özel yaşam dengesinin kurulması tipik Japon ve Amerikan Z tipi şirketlerinin ortak olarak sahip oldukları değerlerdir. Buna karşılık Tipik Japon işletmelerinde çalışanlar işten çıkarılmama garantisi ile çalışırken, Amerikan Z tipi şirketlerde yöneticiler veya işçiler ancak
başarılı olmadıkları veya yeterince iyi performans göstermediklerinde işten
çıkarılırlar. Buna karşın tipik Amerikan şirketlerinde çalışanlar her an işten
çıkarılacakları düşüncesi ile çalışırlar. Bu nedenle sorunun doğru cevabı B seçeneğinde yer almaktadır.

İşletmedeki yetenekler belirlendikten sonra aşağıdaki kriterlere uygunluğu ölçülerek analiz yapılabilmektedir:
1. Değerli Olması: İşletmenin sahip olduğu yeteneklerin değerli olup olmadığı, işletmeye rekabet avantajı sağlayıp sağlamadığı ile ilgilidir. Yeteneklerin değerini belirleyense müşterilerin, rakiplerin veya sektörün değerlendirmesidir. İşletme yeteneklerinin, temel yetenek olup olmadığını anlamak için değerini analiz
etmelidir.
2. Nadir Olması: İşletmenin sahip olduğu yeteneklerin sektördeki diğer işletmeler yani rakipler tarafından sahip olunup olunmadığının analiz edilmesidir.
İşletmelerin nadir yeteneklere sahip olması bu işletmelere rekabet üstünlüğü
sağlamaktadır.
3. Taklit Edilemez Olması: Temel yetene¤in diğer işletmeler tarafından taklit
edilememesini veya taklit edilmesinin çok maliyetli olmasını ifade etmektedir. Temel yetenekler eğer diğer işletmeler tarafından kolayca taklit edilebilir durumda
ise bu yetenekler sıradan yetenekler haline gelmekte ve önemini kaybetmektedir.
4. İkame Edilemez Olması: İşletmelerin sahip oldukları temel yetenekler başka alternatif yetenekler kullanılarak gerçekleştirilmemelidir. Eğer alternatif yetenekler kullanılarak temel yeteneğin işlevi gerçekleştirilirse temel yetenek önemini
kaybederek sıradan bir yetenek haline gelecektir.

Değer Zinciri Analizi, Michael Porter tarafından geliştirilmiş, içsel analiz sürecinde kullanılan bir yöntemdir. Porter’a göre değer zinciri, işletmenin yaptığı tüm aktivitelerin ve bunların nasıl etkileşim içinde olduklarının sistematik bir şekilde
açıklanma biçimidir ve rekabet avantajının kaynağının analizi için zorunlu bir araçtır (Bakoğlu, 2010:156).
Değer Zinciri Analizi işletmelerin rekabet üstünlüğü sağlamak ve müşteriler açı-
sından değer yaratmak amacıyla kullandıkları, işletme faaliyetlerini temel ve destekleyici faaliyetler olarak ayırarak analiz etmeye yarayan bir içsel analiz modelidir.
Değer Zinciri Analizi büyük veya küçük fark etmeksizin her işletmede uygulanabilmektedir. Değer zinciri işletmelere birtakım faydalar sağlamaktadır. Bu faydaları şu şekilde sıralayabiliriz (Bakoğlu, 2010: 158):
• İşletmeler temel ve destekleyici faaliyetlerini uyum içinde bir araya getirerek ürün veya hizmetlerinin de¤erlerini arttırmaktadırlar,
• İşletmeler bulundukları sektörde rekabet alanlarını belirleyerek hedeflerini
geliştirebilmektedirler,
• Değer Zinciri Analizi sonucunda işletmeler en etkin rekabet stratejisini belirleyebilmektedirler,
• İşletmede analiz sonucunda temel ve destekleyici faaliyetler arasında sinerji oluşmaktadır.

Porter’a göre değer yaratan faaliyetler temel ve destekleyici faaliyetler olmak üzere iki ana grup altında incelenmektedir. Temel faaliyetler, materyal alma ve depolama aktiviteleri gibi içe yönelik lojistik; makineyle işleme, montaj, test etme ve paketleme gibi aktiviteleri gerçekleştirerek girdilerin son ürün haline getirildiği üretim; bitmiş ürünü müşterilere dağıtmayı içeren dışa yönelik lojistik; alıcılara ürünü almalarını teşvik eden pazarlama ve satış; onarma, üründe ayarlamalar, eğitim ve parçaların tedariki gibi ürünün değerini arttıran veya sürdüren satış sonrası hizmetler/servis olarak beş ana gruptan oluşmaktadır.

SWOT kelimesinin Türkçe karşılığında geçen güçlü yönler, işletmenin ya da çalışma biriminin iyi performans göstermesine olanak tan›yan yetkinlikleri; zayıf
yönler, işletmenin ya da çalışma biriminin iyi performans göstermesini engelleyen
özellikleri; fırsatlar, işletmenin sermayeye dönüştürebileceği eğilimleri, güçleri,
olayları ve düşünceleri; tehditler ise işletmenin kontrolü dışında güçleri ve gelişen olayları ifade etmektedir. SWOT Analizi genel anlamda işletmenin iç ve dış koşullarının analizini kapsamaktadır. “Fırsatlar ve tehditler” işletmenin dış koşullarını, “güçlü ve zayıf yanlar” ise işletmenin iç koşullarını içermektedir. Her işetmenin kendi yönetim biçimine göre iç ve dış koşulları değişebilse dahi işletmeler için genel kabul görmüş bazı koşullar bulunmaktadır.

İşetmeler güçlü yönlerini tespit edebilmek için şu soruları cevaplandırabilir
(Saruhan ve Yıldız, 2004: 105):
• işletmenin avantajları nelerdir?
• işletmenin en iyi yaptığı şey nedir?
• işletme hangi kaynaklara sahiptir?
• işletme dışındaki bireyler işletmenin güçlü yanları olarak neleri görmektedir?

İşletmenin zayıf yönlerinin belirlenmesine yönelik sorulacak sorular şunlar olabilir (Saruhan ve Yıldız, 2004: 105):
• işletme ne geliştirebilir?
• işletmede kötü yapılan şeyler nelerdir?
• işletme nelerden kaçınmalıdır?

SWOT Analizi yaparken birtakım kuralların göz önünde tutulması, başarılı bir
analiz gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Bunlar (Saruhan ve Özdemir, 2004: 107):
• İşletmenin güçlü ve zayıf yönlerine ilişkin gerçekçi olunmalıdır.
• Analiz işletmenin bugün nerede oldu¤unu ve gelecekte nerede olacağını
ayırt etmelidir.
• Açık olunmalıdır.
• Her zaman karşılaştırmalar yapılmalıdır.
• SWOT kısa ve basit tutulmalıdır, karmaşıklıktan kaçınılmalıdır.