STRATEJİK YÖNETİM I

Rakipler arasındaki rekabet, taraflardan birinin ya da bir kaçının rekabetçi bir baskı hissetmesi ya da pazar konumlarını geliştirmek üzere yeni fırsatlar tespit etmeleri ile daha da şiddetlenir. Rekabet büyük ölçüde fiyat, ürün/hizmet inovasyonu ve sunulan ürün/hizmetleri rakiplerin ürün ve hizmetlerinden ayrıştıran faktörler üzerinden gerçekleşir.

Düzenli yayınlar, dergiler, raporlar, kamu raporları, kitaplar, veri tabanları, gazeteler basılı bilgi kaynakları olarak kabul edilmektedir.

Çevresel izleme sürecinde işletmeyi etkileme potansiyeli olan çevresel eğilimler, olaylar ve faaliyetler serisi izlenir. Bu eğilimler genellikle çevresel tarama sürecinde gözden kaçan eğilimlerdir. İşletme, bu eğilimleri çoğu zaman tesadüfen görür ya da bu eğilimler dışsal kaynaklar tarafından işletme yöneticilerine sunulur. Çevresel izleme sayesinde işletmeler, rekabet değişkenleri çerçevesinde çevrelerindeki eğilimlerin ne kadar hızlı değiştiğini fark edebilirler.

Doğru yapılan tahminler işletmelere önemli stratejik üstünlükler kazandırabilir. Tahmin, stratejik yönetim sürecinin ve örgütsel başarının en önemli unsurlarından biridir. Tahminler olmaksızın stratejik yönetim sürecinden söz edilemez. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğinde yer almaktadır.

Rekabetçi istihbarat sayesinde yöneticiler rakiplerinin davranışlarını tahmin edilerek buna göre stratejiler geliştirebilirler, işletmelerinin rekabetçi uyum sürecini hızlandırabilirler, faaliyet gösterilen sektörü daha iyi anlayabilirler ve rakiplerinin güçlü ve zayıf yönlerini öğrenme fırsatı elde edebilirler. Önemli eğilimlere ve olaylara karşı duyarlılık kazanılması için çevresel tarama yapılması gerekir. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğinde yer almaktadır.

Yöneticilerin aldıkları kararların altında, büyük ölçüde geleceğe dair beklentileri yatmaktadır. İşletmeler, gelecekte kâr elde etme beklentisi ile enerji, para ve zaman harcarlar. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğinde yer almaktadır.

Regresyon analizi, aralarında sebep-sonuç ilişkisi bulunan iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi belirlemek ve bu ilişkiyi kullanarak o konu ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla yapılır. Bu analiz tekniğinde iki (basit regresyon) veya daha fazla değişken (çoklu regresyon) Arasındaki ilişki açıklamak için matematiksel bir model kullanılır ve bu model regresyon modeli olarak adlandırılır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğinde yer almaktadır.

Çevresel izleme sürecinde işletmeyi etkileme potansiyeli olan çevresel eğilim, olay ve faaliyet gelişmeleri izlenir. Bunlar genellikle çevresel tarama sürecinde gözden kaçan eğilimlerdir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğinde yer almaktadır

I. Bilinçli kestirimlerin yapılması II. Nicel tekniklerin kullanımı V. Rekabetçi istihbaratın etkili kullanımı

Tedarikçilerin ürettiği ürünler/hizmetler, ayırt edici bir özelliği olmayan ve standart ürünlerse, alıcıların tedarikçilere karşı pazarlık gücü yüksek olur.

İş çevresindeki çevresel unsurlar olarak: tamamlayıcı ürün ve hizmet sunan işletmeler, mevcut ve potansiyel rakipler, tedarikçiler, alıcılar, sektör içerisinde ikame ürün/hizmet sunan işletmeler, akla gelmelidir.

Değiştirme maliyetleri, müşterinin satın alma kararını verdiklerinde bir defaya mahsus katlandıkları maliyettir. Tüketiciler bir defa bir ürünü satın aldıklarında, o ürün için ayırmış oldukları bütçeyi kullanmış olur. Bu nedenle pazara sonradan giren işletme ya aynı ürünü çok daha düşük bir fiyatla satabilmeli ya da çok daha gelişmiş bir ürün sunmalıdır. Ancak bu sayede bütçesini kullanmış olan tüketiciler, bir defa daha alım yapma seçeneğini değerlendirebilir.

Yöneticiler için üzerinde düşünülmesi gereken konulardan biri de politik faktörlerin yönelimi ve istikrar düzeyidir. Politik faktörler, işletmelerin faaliyet gösterdiği ortamdaki yasal ve düzenleyici değişkenleri ifade eder. Politik kısıtlar, adil rekabet kararları, anti-tröst kanunları, vergi programları, asgari ücretlere ilişkin düzenlemeler, fiyatlama politikaları gibi çalışanları, tüketicileri, kamuyu ve çevreyi korumaya yönelik uygulamalarla kendisini gösterir. Bu gibi düzenlemeler büyük ölçüde kısıtlayıcı nitelikte olduğundan, işletmelerin karlılıklarını azaltma eğilimindedirler. Bununla birlikte bazı politik kararlar, işletmeleri korumaya yönelik de olabilir. Patent yasaları, devlet teşvikleri ve Ar-Ge destekleri bu kararlar arasında sayılabilir. B

Ekonomik faktörler, bir işletmenin faaliyet gösterdiği ekonomik koşulların yapısı ve bu koşulların eğilimi ile ilgili faktörlerdir. Toplum içerisindeki bireylerin ve örgütlerin tüketim eğilimleri, ilgili oldukları pazar koşullarından etkilenir. Bu bilginin ışığı altında işletmelerin ekonomik gelişmeleri ve eğilimleri stratejik planlarına doğru ve detaylı bir şekilde yansıtmaları kaçınılmaz bir gerekliliktir. Ekonomik gelişmeler, bütün sektörleri ve o sektörler içerisinde faaliyet gösteren tedarikçileri, üreticileri, hizmet işletmelerini, toptancıları, perakendecileri, sivil toplum kuruluşlarını ve hatta hükümeti doğrudan etkiler. Enflasyon oranları, işsizlik oranları, tüketici fiyat endeksi, gayri safi milli hasıla gibi göstergeler temel ekonomik göstergeler arasında sayılabilir. Bu göstergeler her sektörü aynı şekilde etkilemeyecektir. Örneğin faiz oranlarındaki bir artış, konut ve inşaat sektörünü olumsuz etkileme potansiyeline sahipken, temel ihtiyaç ürünleri ve hizmetleri üreten işletmeler faiz oranlarındaki artıştan görece çok daha az etkilenecektir. Bu temel ekonomik göstergeler dışında, sermaye piyasalarına ilişkin göstergeler de dikkate alınması gereken ekonomik göstergeler arasında sayılabilir

Olası rakipler denildiğinde ifade edilmek istenen, mevcut durumda sektörde rekabet etmeyen ancak istediği durumda rekabet edebilecek olan işletmeler kastedilmektedir. Örneğin, ABD’de kablolu televizyon şirketleri, geleneksel telefon şirketlerinin rakibi haline gelmiştir. Çünkü yeni sayısal teknolojiler sayesinde kablolu televizyon şirketleri de, televizyon yayını gönderdikleri kablo altyapısını kullanarak telefon hizmetleri sunma becerisi geliştirmişlerdir.

Çevresel tarama, işletmenin gelecekte gerçekleşme olasılığı olan ve halen gerçekleşmekte olan çevresel değişimleri kestirmek üzere kendi faaliyet gösterdiği çevresini sürekli olarak taramasıdır. Başarılı bir çevresel tarama sayesinde işletme, önemli eğilimlere ve olaylara karşı duyarlı olur. Böylece bu eğilimlerin getirebileceği fırsatlara ya da tehditlere karşı rakiplerine göre daha hazırlıklı olma fırsatını yakalar. Çevresel tarama süreçlerinden yararlanmayan ve kendilerini ilgilendiren eğilimleri göremeyen işletmeler, gelişmeler olduktan sonra ancak tepki verebilirler. Aslında işletmenin amacı bu eğilimleri mümkünse etkilemek ya da erken görerek bu eğilimlerin getireceği fırsatları değerlendirmek ve tehditlere karşı tedbirler almaktır.

işletme faaliyetlerini etkileyen sosyal faktörler arasında inançlar, değerler, fikirler ve yaşam tarzları sayılabilir. Tüm bu sosyal faktörler, kültür, ekoloji, din, eğitim ve etnik faktörler tarafından şekillendirilmektedir. Toplumsal tutum ve davranışlar değiştikçe, çeşitli ürün ve hizmetlere olan talep de değişecektir. Diğer dış çevre faktörlerinde olduğu gibi, sosyal faktörler de zaman içerisinde değişime uğramaktadır. Toplum içerisindeki bireyler, çevresel faktörleri kontrol etmeye ve uyum sağlamaya çalıştıkça, sosyal faktörlerdeki değişim de kaçınılmaz olmaktadır.

Rekabetçi istihbarat sayesinde işletmeler, faaliyet gösterdikleri sektörü daha iyi anlarlar ve rakiplerinin güçlü ve zayıf yönlerini öğrenme fırsatı elde ederler. Bu süreçte rakipler ile ilgili konularda veriler toplanır ve bu veriler bilgiye dönüştürülerek yöneticilerin karar süreçlerinde kullanılır. Rekabetçi istihbarat doğru bir şekilde gerçekleştirildiğinde, rakiplerin davranışları tahmin edilerek buna göre stratejiler geliştirilir ve işletmenin rekabetçi uyum süreci hızlanır. Örneğin, hava yolu işletmeleri sürekli olarak rakiplerinin fiyatlama politikalarını izleyerek, kendi fiyatlama kararlarını alırlar. Ancak işletme, rekabetçi verileri toplarken yasadışı ya da etik olmayan yöntemlerden kesinlikle uzak durmalıdır.

İşletmenin pek çevresinde çok sayıda unsur bulunur. Bunlar uzun süreli ve sürekli olabilirler, etki düzeyleri yüksek olabilir ve toplumun büyük bir bölümünü etkileyebilir. Ancak bir faktörün işletmenin dış çevresinin bir parçası olarak tanımlanması için onun amaçlarına ulaşma sürecini etkilemesi gerekir.

Örgütün iş çevresinin analiz edilmesi sürecinde en çok yararlanılan modellerden biri Michael Porter tarafından geliştirilen “Beş Güç Modeli”dir. Porter’a göre bir işletmenin kâr elde edebilme becerisi, beş faktörden önemli ölçüde etkilenmektedir. Bu faktörleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. • Olası rakiplerin pazara girişi • Alıcıların pazarlık gücü • Tedarikçilerin pazarlık gücü • İkame ürün/hizmetlerin varlığı • Sektördeki mevcut işletmeler arasındaki rekabetin şiddet