STRATEJİK YÖNETİM VE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Strateji, işletmenin amaçlarına nasıl ulaşacağını belirleyen, rakiplerin faaliyetlerinin izlenmesini içeren, nihai sonuca odaklı, uzun dönemli bakış açısına dayalı, dinamik kararlar topluluğu olarak tanımlanabilir.

İşletmenin uzun dönemli refahını etkiler.
Örgütün tek bir bölümünden çok, örgütün bütününü kuşatan bir etkisi vardır.
Strateji, örgütün kaynakları ve yetenekleriyle bağlantılı olarak inşa edilir ve bu kaynakları ve yetenekleri tam kapasiteyle kullanır.
Strateji, bir yandan örgüt ve örgütün çevresi arasında, diğer yandan örgüt ve misyonu arasında mümkün olan en iyi uyumu yaratmayı amaçlar.
Stratejik kararlar büyük kaynak gerektirirler ve bu kararlardan dönmek güçtür.
Strateji, örgütün ona karşı kararlılığının ve onu değiştirmek konusunda isteksizliğinin gücü ile ayırt edilir.
Rekabetçi bir çevre içinde bulunan örgütler için stratejiyle çoğunlukla rakiplere karşı üstünlük kazanmak hedeflenir.
Normal koşullar altında bir örgüt ya da iş birimi, aynı anda kaynaklarını ve enerjisini odaklayabileceği sadece birkaç farklı stratejiyi takip edebilir.
Strateji gelecek yönelimlidir ve bu nedenle belirsizlik ve riski içinde barındırır.
Strateji, şu anda neyin yapılacağına ve neyin yapılmayacağına işaret eder. Bu kaçınılmaz olarak değişimi gerektirir, bazen işletme operasyonlarının pek çok yönünde köklü değişimler yaşanır.
Başarılı bir strateji, örgütün pek çok bölümünün işbirliğine dayalı, bütünleştirilmiş ortak bir çabanın ürünüdür

Stratejik yönetim, örgütün amaçlarına ulaşmasını mümkün kılacak fonksiyonlar arası kararları alma, uygulama ve değerlendirme bilimi ve sanatı olarak tanımlanabilir.

Paydaşlar, işletmenin amaçlarını gerçekleştirmeye çalışırken etkiledikleri ve etkilendikleri birey ve gruplardır. Stratejilerin oluşturulmasında ve uygulanmasında kullanılan yaklaşımlardan biri bu bireylerin veya grupların hem tespit edilmesi hem de daha iyi anlaşılması için analiz edilmesine dayanır. Paydaşların işletmenin başarısında önemli etkileri vardır. O nedenle stratejik yönetimle ilgili kavramlardan biridir. Stratejistler, kilit paydaşların sadece bilinen ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde değil, ihtiyaçlarının ötesine geçecek şekilde işletmenin genel amacını belirlerler. Bu işletmelerin misyon ve vizyon ifadelerinde netlik kazanır.

Rekabet avantajı işletmenin rakiplerinin sahip olmadığı bir değer yaratma kabiliyetidir. Sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmek için işletmenin bu kabiliyete mümkün olduğunca uzun bir süre sahip olması gerekir.

Stratejik yönetimi kavrayabilmek için üç kuramsal temelden söz etmek gerekir.

• Klasik stratejik yönetim süreci modeli: Bu yaklaşım esas olarak endüstriyel örgüt ekonomisi (iktisadi kuram) uygulamalarına dayanır. Yaklaşım işletmenin ve çevresinin analizini (SWOT), stratejinin formüle edilmesini, uygulanmasını ve kontrolünü içerir.

• İkincisi, kaynaklara dayalı yaklaşımdır. Bu yaklaşım işletmenin sürdürülebilir rekabet avantajı geliştirmesine yardım edecek kaynakların ele geçirilmesi ve yönetilmesini esas alır.

• Üçüncüsü, paydaşlarla ilişkilerin analizi ve yönetilmesi yaklaşımıdır. Paydaş perspektifi, işletmeyi karşılıklı yarar ilişkilerinin biçimlendiği sözleşmeler ağının merkezine oturtur. Bu ilişkilerin etkin yönetimi ve paydaş ağının kendisi, rekabetçi performansı geliştirebilir.

Yetenek ürün ya da hizmet yaratmada işletmenin fiziksel ya da fiziksel olmayan kaynaklarını kullanma becerisidir. Temel yetenekler ise işletmeyi rakiplerinden farklılaştıran kabiliyet ve kapasiteleridir. 

Temel yeteneklerin saptanabilmesi için beş temel özellik açısından test edilmesi önerilitr.

Bunlar (1) değer, (2) nadirlik, (3) taklit edilemezlik, (4) ikame edilemezlik ve (5) kullanılabilirliktir.

İşletmenin tüm stratejik faaliyetleri stratejik niyetine işaret eder. Belirlenen uzun vadeli ve yıllık amaçlar işletmenin ulaşmak istediği yere (vizyon) dayanır. Vizyon bazen stratejik niyet olarak da adlandırılır. Stratejik niyet, işletmenin tüm çalışanlarının inancı, desteği ve adanmışlığı söz konusu olduğunda mevcuttur.

Stratejik yönetimin ortaya çıkışı yönetim biliminin doğuşundan oldukça sonradır ve 20. yüzyılın ikinci yarısına rastlar. Stratejik yönetimin gelişimi iş sektörlerinin çoğunda uzun dönemli planlamanın yapılmasıyla başlamıştır. Uzun dönemli planlama işletmelerin çoğunda 1950’lerde ortaya çıkmıştır. 

Stratejik düşünme, işletmeyi ve onun rekabetçi çevresini içeren büyük resmi görme, onları uyumlu olarak bir araya nasıl getireceğini keşfetme ve uzun dönemli bir bakışl açısına sahip olma anlamına gelir.

Özellikler stratejik planlama sürecinde gerekli olan inovasyonun canlandırılması açısından önem taşır.

Bu özellikler: stratejik niyete odaklanma; uzun dönemli bakış açısı; geçmişin ve bugünün bir arada göz önünde bulundurulması; sistem perspektifi; tahmin edilemeyen fırsatları yakalama kabiliyeti ve bilimsel yaklaşımdır.

Stratejik niyete odaklanma

Uzun döneme yönelim

Geçmişi ve bugünü dikkate alma

Sistem perspektifi

Fırsatlardan yararlanma yeteneği

Bilimsel yaklaşım

Stratejik planlama, belirli bir dönemi kapsayan örgütün kim olduğunu, ne yaptığını, niçin yaptığını, gelecek referanslı olarak şekillendiren ve rehberlik eden esas karar ve eylemleri üreten disiplinli bir çabadır.

Stratejik Plan
• Örgütün faaliyetlerinin çok genifl bir bölümünü kapsar.
• Ço¤unluklu genifl bir coğrafi alanı ilgilendirir.
• Örgüt içindeki herkesi içine alır ve etkiler.
• Büyük miktarlarda yatırıma/paraya mal olur.
• Uygulaması oldukça uzun bir zaman dilimini gerektirir.
Operasyonel Plan
• Kapsadığı faaliyet alanı daha dardır.
• Örgütte çalışanları bir bölümünü (tek bir departman veya belirli bir meslek grubu) etkiler.
• Stratejik planın bütçesine göre daha mütevazi harcamalar gerektirir.
• Gerçekleştirilmeleri normalde bir yıldan daha fazla zaman almaz.

Stratejik liderlik, stratejik düşünme yeteneği gerektirir. Stratejik liderler çevredeki değişimlere odaklanma, verileri analiz etme, varsayımları sorgulama ve yeni fikirler geliştirme
yeteneklerine sahiptir.

Yöneticiler stratejik kararlarını ve yargılarını etkileyen ön yargıların farkında olmadıklarında stratejik kararların kalitesi düşer.

Potansiyel ön yargıları üç grupta toplayabiliriz. 1. İnsanların kendileri ile ilgili olanlar 2. Diğer insanlarla ilgili olanlar 3. Dünya hakkında olanlar

İnsanların kendileri hakkında sahip oldukları bazı ortak yanılgıları şunlardır:

• Üstünlük yanılgısı; başarılı olmak konusunda kendilerine çok prim verme ve başarısızlıklar konusunda daha az sorumluluk alma eğilimi
• İyimserlik yanılgısı; gelecekte olumlu sonuçlar elde etme olasılığını abartma ve olumsuz sonuç olasılığını göz ardı etme eğilimi
• Kontrol yanılgısı; rasyonel analizin desteklediğinden daha fazla bir durumu kontrol edebileceğine ilişkin inanç
• Yüksek bağlılık gösterme; başarısız olma yolunda ilerleyen bir eyleme ilave kaynak aktarma konusunda istekli olma eğilimi
• Hakkaniyet yanılgısı; olumlu sonuçlarda verdiğinden daha fazlasını hak ettiğine inanma eğilimi (kendilerinin adaletli olduğuna inanırlar ve kendi adalet algılarına göre davranılmasını isterler. Örneğin, elde ettikleri yüksek kazancı, projeye diğerlerinden daha fazla katkıda bulundukları için hak ettikleri şeklinde rasyonelleştirirler.)
• Aşırı güven yanılgısı; kendi bilgi ve yeteneklerine En üst düzeyde güvenme eğilimi

Stratejik yönetimin örgütlere sağlayabileceği temel faydalar:

• Fırsatların tanımlanabilmesini ve değerlendirilebilmesini sağlar.
• Örgütsel sorunlara ilişkin nesnel bir bakış açısı getirir.
• Örgütsel koordinasyon ve denetim faaliyetlerinin daha kolay bir şekilde yürütülebilmesini olanaklı kılar.
• Örgütsel değişimin olumsuz etkilerinin azaltılmasına destek olur.
• Karar süreçleri ile örgütsel hedefler arasında bağlantı kurulmasını sağlar.
• Zamanın ve diğer kaynakların daha verimli ve etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar.
• Sorunların ve çatışmalarının daha kısa sürede çözülebilmesine destek olur.
• Örgüt içi iletişimin etkili bir şekilde yürütülmesine yardımcı olur.
• Bireysel çabaların örgütsel çabalar etrafında bütünlefltirilmesini sağlar.
• Bireysel sorumlulukların açık bir flekilde ifade edilmesini gerekli kılar.
• Gelecek odaklı düflünme konusunda bireyleri motive eder.
• Sorun çözme çabalarına iflbirlikçi bir yaklaflım getirir.
• Değiflime iliflkin olumlu bir yaklaflım gelifltirilmesine destek olur.
• Örgütsel yönetime biçimsel bir disiplin sağlar.

• Stratejik yönetime ilişkin yeterli düzeyde bilgi ve deneyimin olmaması,
• Örgütsel ödül sistemlerinin stratejik yönetim süreçleri ile ilişkilendirilmemiş olması,
• Örgütün içinde bulunduğu kriz ortamında, stratejik yönetim süreci için ayrılacak yeterli zamanın ve kaynağın olmaması,
• Stratejik yönetim sürecinin zaman kaybı olarak görülmesi, Stratejik yönetim sürecinin zaman ve kaynak israfına yol açacağı için oldukça pahalı bir süreç olarak algılanması,
• Örgüt bünyesindeki bireylerin kişisel nedenlerle stratejik yönetim süreçlerinde yer alma konusunda isteksiz davranmaları,
• Başarılı örgütlerde başarının sürekliliğine olan inançtan dolayı ek çaba gösterme konusunda isteksizlik oluşması,
• Bireylerin gereğinden fazla uzun dönemli, uygulanması güç ve esnek olmayan stratejik yönetim süreçleri nedeniyle geçmişte yaşadıkları kötü deneyimler,
• Stratejik yönetimle gelen çeşitli değişimlerin tehdit olarak algılanması,
• Stratejik yönetim sürecinde yaşanması muhtemel çeşitli belirsizliklerin yarattığı korku,
• Bireylerin dürüst bir şekilde stratejik yönetim süreçlerinde çeşitli yanlış uygulamalar sezmiş olmaları,
• Üst yönetimin stratejik yönetim süreçlerinin gerekliliği konusunda çalışanlarda güven yaratamamış olması gibi nedenler yer almaktadır