STRATEJİK PERFORMANS YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 8

Tek işte yoğunlaşmayan, farklı işleri de bulunan, ancak toplam satış gelirlerinin % 70-95’i tek bir işten gelen işletmeler, esas iş ağırlıklı çeşitlendirmeyi benimsemiş olmaktadırlar. Esas iş, diğer işlerle ürünlerini, teknolojisini ve dağıtımdaki yeteneklerini paylaşmaktadır (örneğin esas işi motosiklet üretimi olan bir işletmenin, aynı markalı giyim ürünleri de üretmesi). Bu işletmelere düşük derecede çeşitlenmiş işletmeler de denilmektedir.

Yatay bütünleşmenin üstünlükleri şunlardır:

• Pazarda rekabeti düşürür ve fiyatlandırmada işletmenin elini rahatlatacağı için kârı artırır.

• İşletmenin tedarikçi ve alıcılarla pazarlık gücü yükselir ve endüstri dışı işletmelerin ya da girişimcilerin gözünü korkutarak pazara giriş tehdidini azaltır. Ancak olası tekelleşme ya da oligopolleşme durumunda yasal soruşturma riski vardır.

• Ölçek ekonomilerine ulaşma ve iki yerine tek genel merkeze sahip olma, iki yerine tek satış ekibine sahip olma gibi kaynak tasarrufları nedeniyle maliyetler düşer.

• İşletmenin ürün sunumundaki boşlukları doldurması rakiplerden farklılaştırmayı artırır.

İşletmelerin, stratejik ittifaklara girmelerinin başlıca nedenleri şunlardır:

• Yeni bir pazara, bölgesel ve/veya uluslararası pazarlara, bu pazarlarda deneyim sahibi olan işletmelerle işbirliği yaparak daha kolay bir şekilde girme.

• Ölçek ve/veya kapsam ekonomilerine ulaşarak pazardaki rekabetçi konumu sürdürme.

• Pazar liderine karşı koyabilmek için diğer işletmelerle bir araya gelme.

• Kaynak ve yetenekleri bir araya getirerek güçlenme.

• Yeni yetenekleri öğrenme.

• Dinamik pazarlarda, küçük ama yenilikçi işletmelerle işbirliğine girerek belirsizliğe karşı önlem alma.

Ortak girişim, iki ya da daha çok işletmenin bir araya gelerek ayrı bir tüzel kişiliği olan üçüncü bir işletmeyi kurmalarıdır. Ortak girişimde ortaklar eşit hisseye sahip olduklarından, uzun dönemli ilişki sağlamlaşmakta ve yürütülmekte olan mevcut işletme faaliyetlerine (halihazırda yürümekte olan faaliyetler) özgü yatırımlar hızlanmaktadır.

Ölçek ekonomileri, işletmenin üretim miktarı arttıkça birim maliyetlerinde ortaya çıkan düşüşü ifade etmektedir. Bu düşüşün altında yatan unsurlar şunlardır:

İşlem maliyetleri;

Dikey bütünleşme, işletmenin ihtiyaç duyduğu girdilerin üretimindeki ve ürünlerinin dağıtıldığı kanallardaki sahiplik derecesidir. Dikey bütünleşme düzeyi, işletmenin doğrudan katıldığı endüstri değer zincirindeki aşamaların azlığı ya da çokluğuyla ifade edilmektedir. İşletmenin, girdilerini ne ölçüde kendisinin ürettiği ile ilgilidir. Aynı zamanda, çıktıları üzerindeki kontrolünün derecesidir.

Bazı işletmeler geriye bütünleşirken; bazı tedarikçilerden de girdi sağlamaya devam edebilmekte ya da ürünlerini kendileri pazarlarken; kimi perakendecilerin de bu ürünlerin pazarlamasını sağlayabilmektedir. Dikey bütünleşme ile pazar alışverişinin karması olan bu oluşuma melez dikey bütünleşme denilmektedir. Örneğin, küresel spor giyim ve malzemeleri endüstrisinde pazar payı en büyük olan üç işletme, hem kendi mağazalarında hem de başka mağazalarda ürünlerini satmaktadır.

Tek işte yoğunlaşmayan, farklı işleri de bulunan, ancak toplam satış gelirlerinin % 70-95’i tek bir işten gelen işletmeler, esas iş ağırlıklı çeşitlendirmeyi benimsemiş olmaktadırlar. Bu işletmelere düşük derecede çeşitlenmiş işletmeler de denilmektedir.

Çeşitlendirmenin söz konusu olduğu, esas işin gelirinin, toplam gelirin % 70’inden daha düşük olduğu ve esas iş ile diğer işler arasında hiçbir yetenek ve kaynak bağının olmadığı durumdur. İlişkisiz çeşitlendirme, genellikle gelişmekte olan ülkelerdeki büyük işletmeler tarafından uygulanmaktadır. Hızlı kalkınma sürecinde ortaya çıkabilecek fırsatları değerlendirme, sermaye piyasaları ve mülkiyet haklarındaki eksikliklerinin üstesinden gelme sayesinde, sürdürülebilir rekabet üstünlüğüne kavuşma amacıyla tercih edilmektedir.

Endüstri değer zincirinin aynı aşmasında birbirleri ile rekabet halinde olan işletmelerin birleşmesine ya da rakiplerini satın almasına yatay bütünleşme denilmektedir. Yatay bütünleşme, işletmenin tek bir endüstrideki stratejik konumunu geliştirebilmektedir. Endüstrinin tamamındaki yatay bütünleşme eğilimi, tekel ya da oligopol piyasa oluşumuyla sonuçlanabilmektedir.

Başarısız birleşme ve satın almaların başlıca nedenleri şunlardır:

Uzun dönemli sözleşmeler, işletmeler arasında bir yıldan daha uzun bir dönemi kapsayan ve en sık rastlanan stratejik ittifaklardır.

Stratejik yönetim alanının bireylere vermek istediği temel bakış açılarının başında, olayla- ra bütünsel olarak bakabilmeyi (bütünsel bakış-holistik görüş) kazandırmak gelmektedir.

Eski Yunanca’dan çeviri yapan bazı yazarlar “Strategos” kavramını ‘generaller saltanatı’ olarak yorumlamışlardır.

Porter’a göre, herhangi bir sektördeki rekabetin durumunu belirleyen güçler şunlardır:

• Alıcılar
• Satıcılar
• İkame ürünler
• Sektöre yeni girenler
• Rekabetin şiddeti.

Düşünme dü- zeylerine bağlı olarak ortaya çıkan yaklaşım biçimleri şu şekilde sergilenmektedir (Barca, 2002, 10):

1. Olaylar üzerinde düşünenler: Tepkici (reaktive),
2. Trendler düzeyinde düşünenler: Önlem alıcı (cevap veren, responsive, proactive), 3. Yapı/sistem düzeyinde düşünenler: Yön verici (üretken, generative).

Sistemler seviyesindeki düşünce, olaylara daha genel ve etraflı bakabilme ve çözüm getirme becerisini yöneticilere kazandırmaktadır.

• Uzun dönemli sonuçlara odaklanmaktadır,
• Sürdürülebilir rekabet üstünlüğünü elde etmeyi amaçlamaktadır,
• Rakipler, çevresel koşullar ve örgütsel özelliklere göre konumlandırma yapmaktadır,           • Mevcut durumların yanı sıra muhtemel durumların da düşünüldüğü yönetimsel bir süreçtir.

Doğru cevap B şıkkıdır.