STRATEJİK İLETİŞİM

Etimolojik olarak incelediğimizde kriz sözcüğü, ayırt etme ve karar anlamına gelen Yunanca “krisis” sözcüğünden gelmektedir. Hukuki bağlam içerisinde terim, haklı ve haksızı, teolojide ise kurtuluşu ve lanetlenmeyi birbirinden ayırmak için kullanılmıştır. Tıbbi terminolojide ise bu ifade, süreklilik arz eden bir gelişimdeki kesintiye işaret etmiştir.

ABD’deki Kriz Yönetimi Enstitüsü (ICM) krizleri 4 kategoride toplamaktadır: 1. Doğal Afetler 2. Mekanik Problemler 3. İnsan Hataları 4. Yönetimsel Kararlar ya da Kararsızlıklar.

Kriz konusunda iki temel yaklaşım vardır:
-Sübjektif yaklaşım: Sezgiye yöneliktir. Krizin işletme yönetiminin sezgilerine ve algılamasına bağlı olarak ortaya çıktığını savunur.
-Objektif yaklaşım: İşletmeyi sistem olarak görür. İşletme sisteminin alt sistemlerinden birinin bozulmasına bağlı olarak krizin ortaya çıktığını öne sürer.

Modern krizlerin özellikleri aşağıdaki gibidir : 
-Büyük etkilere sahiptir ve geniş bir nüfusu etkilemektedir. 
-Yüksek ekonomik maliyetlere neden olur, klasik önlem yeteneklerine baskın çıkar. 
-Eşi görülmemiş, kapsamlı ve birbiri ile ilintili sorunlara neden olur, yaşamsal kaynakları etkiler. 
-Çok yönlü yansıtma olayı nedeniyle kartopu dinamiği etkisi yapar. 
-Eski, uygulanmayan zarar verici yöntemler gibi acil sistemler yanlış ize tepki gösterirler. 
-Bu acil süreç içerisinde aşırı belirsizlik yok olmaz. 
-Zaman içerisinde tehditler dönüşüme uğrar. 
-Kümelenme söz konusu olur. 
-Güvenilir kurumlarla, halkla, medyayla ve mağdurlarla önemli iletişim sorunları ortaya çıkar. 
-Her türlü önemli risk söz konusu olabilir.

Ekonomik belirsizlik ve dalgalanmalar kurumları ve faaliyetlerini büyük ölçüde etkilemekte ve ekonomideki derin ve uzun süreli dalgalanmalar krize neden olmaktadır. Kurumları büyük oranda etkileyen, ekonomik istikrarsızlığa ve belirsizliğe sebep olan faktörlerden bazıları ise söyle sıralanabilir: 
-Enflasyon ve deflasyonun oluşması,
-Ödemeler dengesindeki bozulmalar ve dış ticaret fazlalığı,
-Grev ve lokavt gibi uygulamaların ortaya çıkması,
-Dış rekabetten olumsuz etkilenme.

Genel olarak kurumun dışında kalan kurumun yapı ve süreçlerini etkileyen her şey çevreyi oluşturur. Kurumun çevresi ise dinamik bir yapıya sahiptir ve sürekli değişim hâlindedir. Krize sebep olan dış çevre faktörleri, kurumun dışında kalan ve tam anlamıyla kontrol edemediği ve yönetemediği faktörler olarak belirleyebiliriz. Bu nedenler şunlardır; Ekonomik Belirsizlikler ve Dalgalanmalar, Teknolojik Gelişmeler ve Değişiklikler, Hukuki ve Politik Alanda Yapılan Düzenlemeler, Sosyo-Kültürel Faktörlerdeki Değişiklikler, Kurum Sayısındaki Artış ve Güçlü Rekabet, Tabii Felaketler.

Steve Fink, kapsamlı bir durum kontrolü önermiştir. Böyle bir hazır olma kontrolü her bir fonksiyonel alanda hangi olayların krize neden olabileceğini belirlemek için kurulusu sevk edecektir. Senaryo geliştirilince eylem planları hazırlanmalıdır. Planda, kriz durumunun tanımlanması, arzulanan veya kabul edilebilir bir dizi sonuçların ifadesi yer almalıdır. Sonuç olarak kriz ekibi üyeleri stratejik veya taktiksel seçenekler geliştirmek için “güya” veya “eğer o zaman” seklinde olabilecek soruları cevaplandırmalıdır.

En dar kapsamlı tanımlamaya göre risk, müşterilerin neden olduğu zararlar, yolsuzluk veya doğal sebeplerden veya insan hatalarından meydana gelen problemler gibi büyük olumsuz etkiye sahip olayların meydana gelmesidir. Riskler kurumun hedeflerinin gerçekleştirilmesini engelleyebilecek her türlü olay veya durumlardır. Risk beklenen sonuçların gerçekleşip gerçekleşmemesi ile ilgilidir. Risk genel olarak belirli bir olasılık dağılımında zararın gerçekleşmesi seklinde tanımlanır. Risk kelimesinin sözlük anlamı “kaybetme, zarar görme veya bozulma olasılığıdır.” Başka bir tanıma göre risk; gelecekte beklenenden farklı bir durumun ortaya çıkması ihtimalini ifade eder.

Yapısal ve sektörel özellikleri bu sınıflandırmayı önemli ölçüde etkileyecektir. Riskleri sınıflandırmanın birçok yolu olmasına rağmen en kabul görmüş sınıflandırma metodu riskleri dört ana baslık altında toplamaktadır. Finansal riskler, operasyonel riskler, stratejik riskler ve dış çevre riskleridir.

Kriz bir tehdittir ve acil cevap verilmesini gerektirir. Bazılarına göre beklenmedik, bazılarına göre de önceden sinyal verdiği hâlde belirtilerinin çeşitli nedenlerden dolayı geç ve yanlış anlaşıldığı durumdur. ABD’deki Kriz Yönetimi Enstitüsü (ICM) krizleri 4 kategoride toplamaktadır: Doğal afetler, mekanik problemler, insan hatalar, yönetimsel kararlar ya da kararsızlıklar.

İlk halkla ilişkiler uygulamacılarından Ivy Lee’ye kadar uzandığı söylenebilir. Yakın bir tarihe kadar ayrı bir başlık altında incelenmeyen Avrupa ve Amerika’da özellikle demir yolları ve hava yollarında yaşanan kazalardan sonra önem kazanan kriz yönetimi kavramı, son yılların bir olgusu olarak görülse bile 150 bin işçinin katılımıyla yaşanan Antrasit kömür grevini kamuoyu önünde işletmenin haklılığını kanıtlayacak biçimde sonlandırmak (kriz ortaya çıktıktan sonra tedbirler geliştirilse de) kriz yönetiminden başka bir şey değildir. 1902’de yaşanan grevin 1906’da tekrar patlak vermesi üzerine, daha önce kamuoyu önünde basına sürekli yaptığı açıklamalarla haklı durumda olan United Mine Workers sendikasının tersine, sessizliği tercih eden maden işletmeleri yöneticileri, bu krizi atlatabilmek ve kamuoyu önünde işletmenin imajını kurtarabilmek için Ivy Lee ile anlaşmışlardır. Adı henüz kriz yönetimi olmasa da daha sonra kamuoyu bilgilendirme modelinin temel felsefesini oluşturacak açıklık prensibiyle hareket eden Ivy Lee, işletmenin krizi atlatmasında önemli rol oynamıştır.

Modern krizler, birleşik faktörlerin bir sonucudur. Modern krizlerin özellikleri şöyle sıralanabilir: Büyük etkilere sahiptir ve geniş bir nüfusu etkilemektedir. Yüksek ekonomik maliyetlere neden olur, klasik önlem yeteneklerine baskın çıkar. Eşi görülmemiş, kapsamlı ve birbiri ile ilintili sorunlara neden olur, yaşamsal kaynakları etkiler. Çok yönlü yansıtma olayı nedeniyle kartopu dinamiği etkisi yapar. Eski, uygulanmayan zarar verici yöntemler gibi acil sistemler yanlış ize tepki gösterirler. Bu acil süreç içerisinde aşırı belirsizlik yok olmaz. Zaman içerisinde tehditler dönüşüme uğrar. Kümelenme söz konusu olur. Güvenilir kurumlarla, halkla, medyayla ve mağdurlarla önemli iletişim sorunları ortaya çıkar. Her türlü önemli risk söz konusu olabilir.

Kurum dışı nedenler: ekonomik belirsizlikle ve dalgalanmalar. Teknolojik gelişmeler ve değişiklikler, hukuki ve politik alanda yapılan düzenlemeler, sosyo-kültürel faktörlerdeki değişiklikler, kurum sayısındaki artış ve güçlü rekabet, tabii felaketler ve diğer faktörler olarak sıralanır.

Ekonomik belirsizlik ve dalgalanmalar kurumları ve faaliyetlerini büyük ölçüde etkilemekte ve ekonomideki derin ve uzun süreli dalgalanmalar krize neden olmaktadır. Kurumları büyük oranda etkileyen, ekonomik istikrarsızlığa ve belirsizliğe sebep olan faktörlerden bazıları ise şöyle sıralanabilir: Enflasyon ve deflasyonun oluşması, ödemeler dengesindeki bozulmalar ve dış ticaret fazlalığı, grev ve lokavt gibi uygulamaların ortaya çıkması, dış rekabetten olumsuz etkilenme.

Robert F. Littlejohn’un kriz modeli, temel kriz yönetimi gelişiminin prensiplerini veren bir çerçevedir. Littlejohn’a göre kuruluşun yapması gereken ilk iş, kriz yönetimi organizasyon yapısını oluşturmaktır. Bu işlemi, kriz ekibinin seçilmesi takip edecektir. Ekip seçildikten sonra ekibin geliştirilmesi simülasyonlarla ve eğitim araçlarıyla yapılmalıdır. Daha sonraki aşama ise bir kriz durumu kontrolünü sağlamak ve dizayn etmektir. Potansiyel senaryoların yeniden değerlendirilmesi yapıldıktan sonra bir acil durum planı hazırlanmalıdır. Littlejohn’un modelinin son aşaması ise gerçekten krizi yönetmektir.

Belirsizliğin olduğu ortamlarda mutlaka risk vardır. Risk, aşağıdaki gerçeklerle karakterize edilir (Günbey, 2008): Genellikle tam ve net olarak bilinemez ya da öngörülemez (belirsizlik), zamanla değişir, yönetilebilir bir olgudur, sonuç üzerinde olumsuz etkileri vardır.

Operasyonel riskler bir kurumun temel iş faaliyetlerini yerine getirmesini engelleyecek riskleri ifade eder. Tedarik, satış, ürün geliştirme, bilgi yönetimi, hukuk ve marka yönetimi gibi risk başlıkları bu kategori içerisinde yer alan risklerden bazılarıdır. İç kontrollerdeki aksamalar sonucu, hata ve usulsüzlüklerin gözden kaçmasından, üst yönetim ve diğer personel tarafından zaman ve koşullara uygun hareket edilmemesinden, yönetimden kaynaklanan hatalardan, bilgi teknolojisi sistemlerindeki hata ve aksamalar ile deprem, yangın, sel gibi felaketlerden kaynaklanabilecek kayıpları ya da zarara uğrama ihtimalini ifade etmektedir.

Toplumsal-kültürel yaklaşımlara ağırlık vererek geliştirilen risk iletişimi stratejilerinde, bilimsel-teknik yaklaşımlara ağırlık vererek geliştirilen risk iletişimi stratejilerinin aksine daha çok nitel araştırmalar önem kazanmaktadır.

ABD'deki Kriz Yönetimi Enstitüsü (ICM) krizleri 4 kategoride toplamaktadır: doğal afetler, mekanik problemler, insani hatalar, yönetimsel kararlar ya da kararsızlıklar. Sanal problemler ise kriz kategorilerinden birisi değildir.

Ekonomik belirsizlikler işletme (kurum) dışı krize neden olan bir etmendir. Diğer seçenekler işletme içi krize neden olan bir etmendir.