STRATEJİ VE GÜVENLİK

Orta Asya'daki ABD etkisine karşılık, Çin ve Rusya'nın kuruluşuna öncülük ettiği örgüt Şanghay İşbirliği Örgütüdür

Adelet ve İç İşlerinde İşbirliği Soğuk savaş Dönemi'nde AT'nin başlıca derinleşme/genişleme adımlarındandır.

Harry Truman’ın 12 Mart 1947’de Kongre’de yaptığı konuşma Soğuk Savaşın başlangıcı olarak anılmaktadır. Söz konusu konuşmayla, Yunanistan ve Türkiye’nin Batı için öneminin altı çizilerek, bu ülkelerin içinde olası bir komünist rejim tehdidi ile dışarıda SSCB’nin yaratacağı tehditle başa çıkabilmeleri ve ulusal bütünlüklerini sağlayabilmeleri amacıyla iki ülkeye mali yardımda bulunulması gerektiği vurgulanmıştır. Bu doktrin, Türkiye ve Yunanistan’ın ABD’nin yanında yer almasını sağlamıştır.

Mart 1985’de Mihail Gorbaçov’un iktidara gelişini takiben uyguladığı glasnost (açıklık) ve perestroyka (yeniden yapılanma) politikaları ile Sovyet Rusya’da siyasi, ekonomik ve toplumsal bir dönüşüm başlamıştır.

Kruşçev döneminde, 1956’da gerçekleşen Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi’nde kabul edilen “barış içinde bir arada yaşama” ilkesi, SSCB’nin Doğu-Batı blokları arasında savaşın kaçınılmaz olmadığını kabul etmesi, kapitalist ülkelerle savaşa varmayacak ılımlı ilişkiler kurulması anlamına gelmektedir.

Ocak 2000’de açıklanan belgeye göre Rusya’nın güvenliğine ilişkin tehditler şu şekilde sıralanmaktadır: • Kitle imha silahlarının ve onları gönderme araçları olarak kullanılan balistik füzelerin yayılması sorunu • Uluslararası barış ve istikrarı korumakla görevli kuruluşlardan BM ve Avrupa Güvenlik ve işbirliği teşkilatının etkinliğinin zayıflaması • Rusya’nın uluslararası arenada politik, ekonomik ve askerî etkinliğinin zayıflaması; • NATO’nun Rusya sınırlarındaki bölgelere doğru genişlemesi • Bağımsız Devletler Topluluğu içinde ilişkilerin zayıflaması • BDT ülkelerinin sınırlarının hemen ötesinde çatışmaların ivme kazanması • Rusya’dan toprak talebinde bulunulması

Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte, önce Doğu Avrupa’da Sırbistan’da, daha sonra Kafkaslarda Gürcistan ve Ukrayna’da, son olarak da Orta Asya’da Kırgızistan’da demokratikleşme hareketleri başlamıştır. ABD’nin desteğiyle başlayan rejim değişiklikleri barışçıl ve şiddet içermeyen bir yapıya sahiptir. Dönüşüm sürecinde kullanılan simgeler bu süreçlerin “Renkli Devrimler” olarak adlandırılmasına neden olmuştur.

İlk defa 1946 tarihinde İngiltere Başbakanı Winston Churchill tarafından kullanılan bu terim, Avrupa’ya inen bu demir perdenin ötesinde Sovyetlerin etkisi ve hatta kontrolü altında bulunan Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin yer aldığını ifade eder. Terim, Soğuk Savaş yılları boyunca Avrupa’nın ikiye bölünmüşlüğünü simgeleyen bir metafor olarak kullanılmıştır.

Berlin Duvarı'nın 1989’da yıkılması ve Ekim 1990’da Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin ardından Almanya’nın hegemonyacı bir güç olarak Avrupa’daki bütünleşme sürecine tehdit oluşturabileceği endişesi belirmiştir.

Çin-SSCB arasında Şubat 1950 yılında Dostluk ve İşbirliği Antlaşması imzalanmıştır.

Bağdat Paktı hangi 1955 de kurulmuştur

Balkan ittifakı 1954 de kurulmuştur

ABD, 1787’deki kuruluşundan İkinci Dünya Savaşı’na kadar yalnızcılık politikası izlemiştir. Güney Amerika ülkelerinin bağımsızlıklarını kazanmaya başladıkları bir dönemde, ABD Başkanı James Monroe tarafından 1823’te ilan edilen bu politikanın özünde, kendi kendine yetebilen Amerika kıtasının Avrupa sömürgeciliğine kapatılması ve ABD’nin Avrupa’nın iç çekişmelerine müdahil olmaması anlayışı yatmaktadır. Monroe doktrini olarak anılan bu politika çerçevesinde, ABD bir taraftan bir asırdan fazla dönemin uluslararası (temelde Avrupa) çatışmalarından uzak durmuş, diğer taraftan Avrupa’nın kolonyal devletlerinin Amerika kıtasında hareketlerini engelleyerek bölgede kendisi için güvenli bir “arka bahçe” oluşturmuştur.

ABD İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra hızla iki kutuplu sistemde Sovyet tehdidini çevrelemek amacıyla Türkiye ve Yunanistan’ın Batı Blokuna kazandırılmasını hedefleyen Truman Doktrini’ni benimsemiş, Avrupa’nın kalkınmasının yanı sıra komünizmin yayılmasının ekonomik temellerini ortadan kaldırmak ve savaş sırasında yıkılmış olan Avrupa ekonomilerini canlandırarak uluslararası ticarette al›m yapabilecek güce kavuşturmak amacıyla 1948-1951 arasında Marshall Planını uygulamaya koymuştur.

Bağdat Paktı (1955): Başkan Eisenhower’la birlikte ABD’nin Orta Do¤u politikasının gözden geçirilmesi neticesinde, SSCB’nin bölgeye yayılmasının önlenmesi amacıyla çevreleme kapsamında Türkiye, Irak, İran, Pakistan ve İngiltere arasında Şubat 1955’te imzalanan antlaşmayla kurulmuştur. SSCB’nin bölgeye girişini engellemek amacını taşıyan Pakt, Arap devletlerinin Pakta katılmamaları ve SSCB’yle iş birliğine gitmeleri nedeniyle başarısız olmuştur.

Balkan İttifakı (1954): Soğuk Savaş Dönemi’nde iki süper gücün mücadele alanlarından birisi olan Balkanlar bölgesinde kurulacak bir pakt, ABD’nin SSCB’yi çevreleme politikası için önemliydi. Bu çerçevede, 1954’te Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalanan antlaşmaya göre, taraflardan herhangi birisinin saldırıya uğraması halinde, diğer tarafların gecikmeksizin yardıma gitmesi öngörülmekteydi. Türkiye ve Yunanistan’ı Marshall Planı’yla Batı Blokuna dahil eden ABD, Balkan İttifakıyla birlikte Yugoslavya’yı da kendi tarafına çekebilmiştir.

ABD, SSCB’nin Ortadoğu’da karşılacağı herhangi bir saldırıya karşı koymak ve bölge ülkelerinin bağımsızlığını temin etmek için askeri kuvvetlerin kullanılması dahil her türlü yardımı sağlayacağını ifade ettiği doktrin Eisenhower Doktrinidir

11 Eylül 2001’de ABD’nin New York ve Washington şehirlerine yönelik terörist saldırıları başta ABD olmak üzere, tüm dünyanın güvenlik yaklaşımının değişmesine yol açmıştır. 11 Eylül saldırılarından (9/11 saldırıları olarak da bilinmektedir) bir yıl sonra, Eylül 2002’de açıklanan ve “Bush Doktrini” olarak anılan ABD’nin yeni “Ulusal Güvenlik Stratejisi” belgesinde, ABD güvenliğini tehdit eden unsurların artık değiştiğini ve geleneksel güvenlik tehditlerinin ortadan kalktığını vurgulamıştır.

Soğuk Savaş sonrasında dünyanın tek süper gücü olarak tanımlanan ülke ABD'dir.

1968’de Çekoslovakya’da yaşanan ve “Prag Baharı” olarak adlandırlan gelişmeler Brejnev Doktorin zamanında etkili olmuştur.