STRATEJİ VE GÜVENLİK

Birinci sınıf askerî/siyasi kabiliyetler ile bunları destekleyecek nitelikte ekonomik kabiliyetlere ve tüm bu kabiliyetlerini küresel düzlemde uygulayabilme yeteneğine sahip olan ve bu statüleri diğer güçlerce tanınan güçlere süper güç adı verilir.

ABD, II. Dünya Savaşı sırasında yıkılmış olan Avrupa ekonomilerini canlandırarak uluslararası ticarette alım yapabilecek güce kavuşturmak amacıyla 1948-1951 arasında Marshall Planını uygulamaya koymuş, Planın uygulanmasını sağlamak üzere 1948’de Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü’nü (Organization of European Economic Cooperation - OEEC) kurdurmuştur.

Güneydoğu Asya Antlaşması Örgütü - SEATO (1954): ABD, İngiltere, Fransa, Avustralya, Yeni Zelanda, Filipinler ve Tayland arasında 1954’te imzalanan antlaşma çerçevesinde kurulan savunma örgütüdür.

Nixon Doktrini (1969): Richard Nixon tarafından 25 Temmuz 1969’da açıklanan doktrin uyarınca, ABD ilk yenilgisini yaşadığı “Vietnam örneği savaşlara girmeyip, müttefiklerine Amerikan askerini kullanarak değil ekonomik ve askerî yardım” eliyle destek olacaktır

ABD’nin eski Sovye coğrafyasında bağımsızlığını yeni kazanan ülkelere yönelik ilgisi ve bölgede enerji kaynaklarına yönelik politikaları Rusya’yı tehdit algılaması ve güvenlik politikalarını gözden geçirmeye sevketmiştir. Rusya’nın dönüşümünün ilk göstergesi, yakın çevre (near abroad) politikasıdır. 1992 sonunda kabul edilen Rusya Federasyonu Dış Politika Doktrini belgesinde tanımlanan bu kavrama göre, Orta Asya ve Kafkasya’daki cumhuriyetler Rusya’nın “yakın çevre ülkeleri” olarak tanımlandı ve bu ülkelere yönelik izlenecek politikaya ilişkin ayrıntılar belirlendi.

Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT): 8 Aralık 1991’de SSCB’nin dağılması üzerine Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya devlet başkanları tarafından kurulmuştur. Merkezi Minsk’te olan bu siyasal ortaklığın mevcut üyeleri Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya ve Tacikistan’dır. Gürcistan, 1993’te üye olmuş; 2008’teki savaşın ardından 2009’da üyelikten ayrılmıştır.

AT/AB, Batı Avrupa’da bu sorunlarla mücadele edebilmek adına başlayan örgütlenmeler döneminin (Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü, NATO, Avrupa Konseyi) bir ürünüdür. Bir başka deyişle AT’nin kuruluşu ile Avrupa Toplulukları’ndan AB’ye gelişim süreci aslında bu güvenlik tehditlerine karşı birer güvenlik politikası olarak değerlendirilebilir. Bu çerçevede, ilk olarak, ABD’nin Almanya’nın kalkınması yönündeki talepleri karşısında Almanya’yı mümkün olduğunca kontrol altında tutmayı hedef­leyen 9 Mayıs 1950 tarihli Schuman Planı hazırlanmıştır. Plan doğrultusunda, “Fransız-Alman kömür-çelik üretiminin tüm Avrupa devletlerinin katılımına açık bir örgüt çerçevesinde yer alan ve kararları üyeleri üzerinde bağlayıcı olan ortak bir Yüksek Otoritenin denetimine bırakılması” öngörülerek, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Almanya ve İtalya arasında 1951’de Avrupa Kömür Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuştur.

Avrupa Tek Senedi: 1986’da imzalanıp, 1987’de yürürlüğe giren bu metinle esas itibarıyla Avrupa iç pazarının (malların, hizmetlerin, kişilerin, sermayenin serbest dolaşımının sağlandığı ve iç sınırların kaldırıldığı alan) oluşumu öngörülmüştür.

Çin Halk Cumhuriyeti 1 Ekim 1949'da kurulmuştur.

Süpergüç kriterleri dikkate alındığında, 19. yüzyılda İngiltere, Fransa ve Rusya, Birinci Dünya Savaşı sonrasında İngiltere, ABD ve SSCB, İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD ve SSCB ile Soğuk Savaş sonrasında ABD bu statüye sahiptir. Ancak İtalya hiçbir zaman süpergüç statüsüne sahip olmamıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

NATO, Balkan İttifakı, Bağdat Paktı ve SEATO ABD'nin SSCB'yi çevreleme politikasının parçası iken Avrupa Birliği bölgesel bir entegrasyon sürecidir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Brejnev Doktrini, SSCB lideri Brejnev tarafından 12 Kasım 1968’de açıklanan politikadır. Bu doktrin uyarınca, komünist ülkeler sınırlı bir egemenlik hakkına sahiptirler ve sosyalizm tehlikedeyse SSCB müdahale etmekle yükümlüdür. Doğru yanıt D şıkkıdır.

1949’da SSCB, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya ve Romanya arasında ekonomik kalkınmayı hızlandırmak amacıyla kurulan örgüt COMECON'dur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

1992 sonunda kabul edilen Rusya Federasyonu Dış Politika Doktrini belgesinde tanımlanan kavram yakın çevre kavramıdır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Almanya ve İtalya arasında 1951’de Avrupa Kömür Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuştur. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Genişleme ilgili kriterleri yerine getirdikleri takdirde güvenlik sorunu yaratabilecek nitelikteki Avrupa ülkelerini AB üyesi yaparak güvenlik sağlamayı hedefleyen güvenlik politikasıdır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Çin’in Şanghay Beşlisi’nin kuruluşuna öncülük etmesi Orta Asya izlediği aktif politikaların sonucudur. Söz konusu yapı, 2001 yılında Özbekistan’ın da katılımıyla Şanghay İşbirliği Örgütü adını alarak, Rusya ve Çin’in ABD karşısında denge sağlamak için kullandıkları uluslararası bir örgüt hâline dönüşmüştür. Doğru yanıt D şıkkıdır.

İkinci genişleme dalgası çerçevesinde Avrupa Birliği'ne 1981 yılında üye olan ülke Yunanistan'dır. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Cevap, Yalnızcılık'tır.

Soğuk savaşın ilk yıllarında ABD'nin Sovyetler Birliği 'ne karşı uyguladığı çevreleme stratejisi George Kennan tarafından yapılmıştır.