STRATEJİ VE GÜVENLİK

Askeri güvenlik, devletlerin saldırı ve savunmaya dayalı silahlı kabiliyetleri ile birbirlerinin niyetleri konusundaki algılamaları arasında iki-düzeyli karşılıklı etkileşime ilişkindir.

Siyasi güvenlik, devletlerin örgütsel istikrarı, hükümet sistemleri ve onlara meşruiyet veren ideolojilere ilişkindir.

Ekonomik güvenlik, devletin gücünü ve refahını kabul edilebilir düzeyde sürdürebilmek için kaynaklara, finansmana ve pazarlara erişime ilişkindir.

Toplumsal güvenlik, dil, kültür, dini ve ulusal kimlik ile geleneklerin geleneksel kalıplarının gelişimi için kabul edilebilir koşullar dahilinde sürdürülebilirliğine ilişkindir.

Çevre güvenliği, tüm diğer insani teşebbüslerin varlığının dayandığı gerekli destek sistemi olarak yerel ve gezegenin biyosferinin korunmasına ilişkindir.

1990’ların ilk yarısında geniş güvenlik gündemi taraf­tarlarına karşı, geleneksel gündemin muhafaza edilmesini, yani güvenlik kavramının dar tutulması gerek­ tiğini savunan görüşler de ileri sürülmüştür. Bu çerçevede, Güvenlik Çalışmaları alanının askeri güç kullanımı, kullanım tehdidi veya denetimi ile sınırlı tutulma­ sını iddia eden Stephen M. Walt’ın görüşlerine özellikle değinmek gerekir.

Epistemoloji, bilgi felsefesi olarak tanımlanır. Bilgiye nasıl ulaşılacağı konusundaki ilke ve yollara işaret eden bir felsefe dalıdır.

Uluslararası İlişkiler disiplininde inşacılık, dünya siyasetinde aktörlerin sosyal etkileşimine odaklanan bir yaklaşımdır. İnşacılara göre devletler arası etkileşim, kimlik, çıkar ve değerlerin eylemleri biçimlendirdiği ve aynı zamanda eylemler tarafından biçimlendirildiği bir öğrenme sürecini yansıtmaktadır.

Eleştirel teori kavramı ilk kez Frankfurt Okulu (Frankfurt Sosyal Araştırmalar Ensitütüsü) temsilcilerinden Max Horkheimer tarafından kullanılmıştır. Eleştirel teorinin amacı sosyal bilimlerdeki pozitivist yaklaşımlara meydan okuyup alternatifler sunarak, sosyal ve politik teoriyi yeniden kurgulamaktır. Geleneksel teorilerden farklı olarak Eleştirel teori, olguları sosyal temellerinden ayırmaz, onları sosyal ve tarihsel ürünler olarak görür.

Uluslararası İlişkilerde post-yapısal yaklaşımlar öncelikle bilgi, gerçeklik ve anlamın nasıl inşa edildiğini sorunsallaştırarak Batı rasyonalizmi ve pozitivizminin dayandığı temelleri sarsmak hedefiyle ona meydan okumaktadırlar. Anlamın nasıl yerleştirildiği, sorgulandığı ve nasıl yorumlanıp yeniden yerleştirildiği sorusunu sorarak, bilgi pratiklerinin ortaya koyulduğu metinleri ele alarak hâkim hiyerarşileri tersyüz etmeye yönelirler.

Güvenliğin ana öznesinin insan olduğunu vurgulayan ve Güvenlik Çalışma- larının açlık, az-gelişmişlik, yoksulluk gibi konuları içermesi gerektiğini savunan yaklaşım. İlk olarak 994 BM Kalkınma Programı’nda kullanılmıştır.

Konuyu siyasi-askeri kavramlarla ele alan ve askeri dinamiklere odaklanan geleneksel literatür. Savaş, nükleer yayılma, caydırıcılık teorisi, silahlanma yarışı, silahların kontrolü gibi alt-literatürleri vardır. ABD ve İngiltere’de yaygın bir anlayışı temsil eder.

Av­rupa’da Kopenhag Okulunca geliştirilen söylem analizine dayalı “güvenlikleştirme teorisi” Uluslararası İlişkiler genelinde söylem analizinin kullanılmasına öncülük etmiştir. Sonuç itibarıyla, Uluslararası İlişkiler teorileri ABD’deki Güvenlik Çalış­ maları’nı yönlendirirken, salt güvenliğe özgü teoriler Avrupa merkezli Güvenlik Çalışmalarını şekillendirmiş ve Uluslararası İlişkiler teorilerini etkilemiştir.

Literatürde güvenlik teorilerinin bütünü hakkında yapılan geniş bir değerlen­ dirme de Steve Smith’e aittir. Smith, 1999 tarihli makalesinde, geleneksel akım dı­ şında kalan belli başlı teorileri şu yedi başlık altında toplayıp, ana hatlarıyla özetle­ mektedir: Alternatif Savunma ve Ortak Güvenlik, Üçüncü Dünya Güvenlik Okulu, Kopenhag Okulu, İnşacı, Eleştirel, Feminist ve Post­Yapısal Güvenlik Çalışmaları. Güvenlik teorilerini genel olarak analiz eden diğer bir çalışma da Security Studies Today başlıklı kitaptır.

Materyal ya da objektif tehditlerle ölçülen objektif güvenliğin tarih, normlar, algılamalar ve ilişkiler
(dostluk-düşmanlık gibi) süzgecinden geçirilmesini ifade eden yaklaşım öznel güvenlik yaklaşımıdır.

Batı-merkezli güvenlik kavramsallaştırmasına karşı çıkarak, Üçüncü Dünyanın güvenlik dinamiklerinin farklı teorik açıklamalar gerektirdiğini iddia ederler. Bu çerçevede, Batının sömürgecilik tarihini ve Üçüncü Dünyanın farklı devlet yapılanmalarının da analiz edilmesi gerektiğini savunurlar. Devletlerin yanı sıra toplulukları da güvenlik öznesi olarak kabul eden ve çok-sektörlü bir model öneren bu yaklaşımın önemli temsilcileri arasında Tarık Barkawi yer alır.

Eleştirel Güvenlik Çalışmalarında güvenliğin başlıca öznesi devlet yerine, bireydir; zira devlet bireyin güvensizliklerine çare olamamaktadır. Bireyler, artık esas olarak savaşlarla değil, ekonomik, çevresel ve gıda güvenliği sorunlarıyla karşı karşıyadır. Bireyleri bu atmosferden uzaklaştırabilecek tek çare özgürleşmedir (emancipation). Bu kavram, insanların birey ya da grup olarak özgürce yapmayı tercih ettikleri şeyleri yapmalarını engelleyen fiziki ve insani engellerden kurtulmaları anlamına gelir. Savaş ve savaş tehdidi, yoksulluk, eğitimsizlik, siyasi baskı vb. konularla birlikte bu sınırlamalardandir.

Avrupa’da ise genel olarak doğa bilimlerinin yaklaşımlarının sosyal bilimlerde kullanılmasına karşı çıkan ve dolayısıyla pozitivizme meydan okuyan yansıtmacı (ref­lectivist) teoriler etkilidir.

Eleştirel güvenlik çalışmaları Amerika Birleşik Devletleri güvenlik okulları arasında yer almaz.

Buzan'ın güvenlik sektörleri yaklaşımı arasında cinsiyet güvenliği yer almamaktadır.

Genişleme karşıtı yazarlardan Lawrence Freedman (1998) ise, “yaşam kalitesini düşüren her şeyin güvenlik sorunu olarak algılanması halinde alanın odaklandığı konudan uzaklaşacağını” savunmaktadır.

Okulun belkemiği Barry Buzan ve Ole Wæver Kopenhag Okulu’nun özünü oluşturan üç ana yaklaşımı -güvenlikleştirme, sektörel analiz ve bölgesel güvenlik kompleksleri- ortaklaşa çalışmalarında geliştirmişlerdir.

Devlet yerine toplulukların askeri güvenliğini özellikle söyleme dayalı postpozitivist yaklaşımlarla inceleyen, ABD’de başlayıp, Avrupa’ya 990’larda yayılan akım. Başlıca temsilcileri, Emanuel Adler ve Michael N. Barnett’tir.

David Campbell, James Der Derian, Michael Dillon gibi yazarların temsil ettiği post-yapısal anlayış devlet- merkezli güvenlik algılamalarına karşı çıkarak, güvenliğin tehditlere işaret eden bir söylem olduğu vurgulanır. Bu söylem, özellikle “kendi” kimliği ile “öteki” (düşman) kimliğinin tanımlanmasına dayanır. Bir başka deyişle, düşman söylemle tanımlanarak tehdit oluşturulur.