STRATEJİ VE GÜVENLİK

Realist güvenlik anlayışı içinde bazı fikir ayrılıkları olsa da güvenlik aktörü konusunda fikir birliği vardır. Realist güvenlik anlayışında güvenlik aktörü her zaman devlettir.

Edward Kolodziej, “tüm güvenlik sorunlarının siyasal sorunlar olduğunu, fakat tüm siyasal sorunların güvenlik sorunu yaratmadığını” savunur. Realist güvelik anlayışına göre güvenlik tehdidi, siyasal bir sorunun çözümünde taraflardan biri ya da tümünün kuvvet kullanımı ya da kullanımı tehdidine başvurması durumudur.

Verilen tanım “anarşi” kavramını tanımlamaktadır. Bu durum sistemin yapısının düzenleyici ilkesidir ve hiyerarşik düzenin tersidir.

Uluslararası İlişkiler literatüründe “kutupluluk teorisi” olarak adlandırılan özellik Waltz’un sistem düzeyinde güç dağılımı olarak tanımladığı özelliktir ve büyük güçlerin sayısındaki değişimin sistemin yapısındaki değişime etkisini belirtmektedir.

Neorealizmde güvenlik tehdidi devletlerin güç arzusuna dayalı revizyonist iradelerinden değil, uluslararası sistemin anarşik yapısı ve bu yapıdan doğan self-help düzeninden kaynaklanır. Self-help sisteminde devletleri kontrol eden merkezi bir otoritenin bulunmaması güvensizlik ortamı yaratır ve anarşik bir uluslararası düzende devletler ancak kendi çabalarıyla korunurlar.

Waltz, neorealist anlayıştaki güvenlik bunalımının “diğerlerinin niyetlerinden emin olmayan devletlerin güvenlik için silahlanarak kısır döngü yarattıkları bir durum”, yani güvenlik ikilemi olduğunu ortaya koymaktadır. Bir başka deyişle, diğerinin niyetinden emin olmayan devletin güvenliğini sağlamak için güç artırması, diğerinin, hissettiği güvensizliği ortadan kaldırmak için güç artırmasına neden olacak; bu şekilde kaçışı olmayan bir güvenlik ikilemi ortaya çıkacaktır.

David Singer ve Karl Deutsch çok kutuplu sistemin istikrarı sağlamakta daha başarılı olacağını, çünkü belirsizliğin karar vericileri çok daha dikkatli olmaya iteceğini öne sürerler.

Dengeleyici durumdaki devlet, tehdit oluşturan devlete karşı arada tampon bir devlet bulunduğunda yeterince askeri baskı uygulanamayabilir. Bu durum coğrafi bir engel teşkil etmektedir. Diğer seçeneklerde verilenler ise eş güdümsel engellerdir.

Bir sistemdeki devletler arasındaki hiçbir devletin ya da var olan ittifakın başat güce sahip olamayacağı şekilde gücün dağılımı “güç dengesi” kavramını tanımlamaktadır. Güç dengesi yazarlarına göre, bir devletin ya da koalisyonun bu şekilde güç üstünlüğü istenmeyen bir durumdur, zira bu anlamda üs- tün olan aktörün güç kullanmaı› ihtimali olacaktır.

Literatürde genellikle dengeleme, bir devlet stratejisi ya da dış politika davranışı”, güç dengesi ise, “dengeleme davranışı sonucunda oluşan sistem ya da alt-sistem düzeyinde bir çıktı” olarak tanımlanmakta ve kullanılmaktadır. Dengelemenin amacı yükselen bir gücün hegemonya kurmasını engellemektir; bu engelleme başarılı olursa güç dengesi doğar.

Realist gelenek kapsamında adı geçen Thomas Hobbes’a göre insanları içinde bulundukları “doğa hali”nden kurtaracak ve aralarındaki çatışmaları engelleyecek güç Leviathan’dır. Bu üst ve yetkin otorite, bireyler ve gruplar arasındaki çatışmaları çözümleyeceği gibi, toplumu da karşıtlarına karşı koruyacaktır. Bireylerin kendilerine ait yetki ve kuvvet kullanma otoritesini Leviathan’a devretmeleriyle insan doğası değişmeyecektir; fakat insan doğasında kavgaya neden olan kötü özellikler kontrol altına alınacaktır.

Max Weber’e göre Hobbes’in Leviathan’ı, belirli bir alanda meşru şiddet tekeline sahip, bu alanda çatışan nüfus üzerinde düzen dayatan birim olarak tanımlanan ve günümüzdeki temel örgütlenme biçimi olan modern devlettir.

Realist anlayışa göre, devletler Ulus ve ideoloji gibi düşünsel unsurları; yasama, yürüt- me, yargı birimleri ve normları, yani devletin işleyişine dair unsurları; ve fiziksel bileşkeleri, yani nüfusu ve ülkesi bakımından devletler güvenlik tehditleri ile karşı karşıya kalabilir. Aynı zamanda devletin fiziksel güvenliği ile rejiminin ve hükümetinin özerkliği gibi unsurların güvenliğinin kastedildiğini ifade etmektedir. Dolayısıyla, hangi unsurları itibarıyla güvenliği tehdit edilirse edilsin, realist teoride esas olan devletin güvenliğidir

Realist anlayışa göre güvenlik sorunu tanımında ortak bir anlayışa gidilmiştir. Bu tanıma göre,Siyasal bir sorunun taraflarından biri ya da hepsi amaçlar›na ulaşmak için kuvvet kullanımına veya bu yönde bir tehdide başvurduğunda güvenlik sorunu vardır.

Güvenlik tehditlerinin niteliği konusunda ortak yaklaşım benimseyen realist teori ailesi, bu tehditlerin kaynağı üzerinde genel olarak ikiye bölünmüştür. Bir tarafta güvenlik tehditlerinin devletlerin bilinçli iradesiyle ortaya çıktığını iddia eden iradî, diğer tarafta devletlerin iradesi dışında sistemin dayattığı dinamikler sonucunda güvenliğin sorun haline dönüştüğünü öngören yapısal görüş bulunmaktadır. Uluslararası politikayı insan doğası analojisi ile tanımlayıp, devletlerin davranışlarının insan davranışlarına benzediğini ve uluslararası politika çıktılarının da devletlerin iradesiyle şekillendiğini ifade eden klasik/siyasi realistler birinci görüşü benimsemektedir.

Neorealist anlayışa göre, bir devletin diğerine karşı kuvvet kullanması olasılığına karşı “gerekli yetkiyle donatılan ve kendi kendine eylem yapabilme kabiliyetine sahip üst bir otorite”nin bulunmaması olarak tanımlanan anarşi sistemin yapısının düzenleyici ilkesidir. Anarşinin tersi olan hiyerarşik düzende, yani merkezi bir hükümetin var olduğu ulusal sistemde birimler bekâ sağlamakla ilgilenmek zorunda kalmazlar; zira bunu teminat altına alan yetkili bir üst otorite vardır. Buna karşılık, anarşik uluslararası sistemde, devletler kendilerini ancak kendi çabalarıyla koruyabilirler. Dolayısıyla, anarşik yapı self-help sistemini ortaya çıkartır.

Self-help ilkesinin geçerli olduğu bir sistemde kendisine karşı kuvvet kullanılması ihtimali karşısında devletler bekâları konusunda kaygı duyarlar. Bir başka deyişle, self-help sistemi kimsenin kimseye güvenmediği bir gü- vensizlik ortamı yaratır. Böyle bir ortamda, sistemin dayatması sonucunda devletler bekâ/güvenlik endişesine kapılırlar. Böylece anarşik uluslararası ortam devletleri kendi güvenliklerini sadece kendi güçlerine dayanarak sağlamaya yönelik stratejiler üretmeye, önlemler almaya yönlendirir. Neorealizmin güvenlik tehdidi anlayışının özündeki güvenlik ikilemi de tam bu noktada doğar.

Mearsheimer’a göre iki kutuplu sistem çok kutuplu sisteme göre daha dengelli ve barışçıldır. İki kutuplu düzen adından anlaşılacağı gibi iki güç hakimiyeti söz konusu iken, çok kutuplu sistemde daha fazla güç hakimiyeti söz konusudur.

Güç dengesi kimilerine göre, uluslararası sistemde gücün mevcut, ideal ya da eşit dağılımını öngören bir çıktı, kimilerine göre bir devlet stratejisi, kimilerine göre ise devletlerin dış politika davranışlarını ve sonuçta oluşan uluslararası çıktıları açıklayan bir teoridir. Birçok tanımı mevcuttur. Bu tanımların tamamını Dana Zinnes (1967) ortak bir tanımda toplamıştır.