STRATEJİ VE GÜVENLİK

Karşılıklı caydırıcılık stratejisine geçilmesi ile birlikte süper güçler arasındaki nükleer silah yarışı azalacağına, daha da artmıştır.

Geleneksel caydırıcılık teorisinin temel varsayımları arasında "Her iki tarafta silahlanma yarışını hızla artırma düşüncesindedirler" görüşü kesinlikle yer almamaktadır.

2009’da ABD başkanlığını devralan Obama’nın 2010’da açıkladığı güvenlik stratejisi, Bush doktrininden farklılaşmıştır. Caydırıcılıktan çok terörizm ve silahlanmayla mücadeleye ağırlık veren yeni stratejide, Bush stratejisinden farklı olarak nükleer silahlara sahip olmayan devletlere karşı nükleer silah kullanmama garantisi verilmiştir.

Oyun teorisinde en az iki veya daha fazla kişi ile oynanabilir, yani rakipsiz oynanamaz. Bu yüzden oyunun tek bir kişi ile oynanması mümkün değildir.

ABD-SSCB arasındaki savaş Tavuk oyununa bir örnektir

Mahkum İkilemi oyununun en bilineni, tutuklanan iki şüphelinin birbirinden ayrı tutularak sorgulanması örneğidir. Soruşturmayı yapan, şüphelilerin suçlu olduğundan emindir ama elinde kanıt yoktur. Şüphelilere yalnızca itiraf etme ya da etmeme seçenekleri sunulur. Şüphelilerin ikisi de suçlu olduklarını itiraf etmeyerek susarsa, ikisi de hafif birer cezayla kurtulur. Her ikisi de itiraf ederse, ikisi de suçlanabilir ama itiraf ettikleri için alabilecekleri en ağır cezadan daha az ceza alırlar. Fakat sadece birisi itiraf eder, diğeri susarsa itiraf eden işbirliği yaptığı için çok düşük bir ceza alırken, diğeri en ağır cezayı alır.

ABD'li ekonomist Thomas C. Schelling, The Strategyof Conflict (1960), Strategy and Arms Control (1961), Arms and Influence (1977) ve Micromotives and Macrobehavior (1978) başlıklı kitaplarıyla tanındı. Schelling, oyun teorisi analizi ile çatışma ve işbirliği anlayışını geliştirdiğinden 2005'te Nobel ekonomi ödülüne layık görüldü.

1945-62 dönemi caydırıcılık stratejisinin ilk gelişme dönemi olmakla birlikte, birçok yazar bu dönemi caydırıcılık değil, zorlayıcı ikna (compellence) kavramıyla ifade etmeyi tercih etmektedir. Schelling’e ait olan bu ayrıma göre caydırıcılık, düşmanın belirli politikalarını engelleme gibi negatif bir etkiye sahipken, zorlayıcı ikna düşmanı belirli davranışları göstermeye ikna etmek şeklinde pozitif bir etkiye sahiptir. Yine de zorlayıcı ikna, ABD’nin nükleer güç tekelini elinde bulundurduğu ve 1950’lerin ortalarından itibaren tekel olmayı sürdüremese de üstünlüğünü koruduğu döneme ait bir stratejidir.

1945-62 döneminde Caydırıcılık stratejisinin gelişiminde yaygın etkiye sahip olan çalışmaların çoğu, caydırıcılık analizlerini oyun teorisine, daha spesifik olarak “tavuk oyunu”na dayandırmıştır. Bu, iki tarafın ilk tercihlerinin taviz verme¬me olduğu, fakat nihayetinde iki tarafın da geri çekilmeyi seçeceği bir oyundur. Bu nedenle iki taraf da taviz vermeyeceğinin düşünülmesini sağlamaya çalışır,

Karşılıklı caydırıcılık olarak nitelendirilen dönem 1962’de ABD ve Sovyetler Birliği arasında çıkan Küba Krizi’yle başlamıştır. “Ekim Füzeleri” bunalımı olarak da bilinen bu kriz, ABD’nin 1962 ilkbaharından itibaren Küba’ya yerleştirilen Sovyet füzelerinin varlığını tespit etmesi ve ardından bu füzelerin ateşleme sistemlerinin Küba’ya ulaşmasına engel olmak için Ekim 1962’de adayı abluka altına almasıyla başladı.

Soğuk Savaşın süper güçleri kısa sürede bir nükleer saldırıyı atlatıp, daha sonra da karşı tarafa nükleer misilleme yapabilecek ikinci vuruş kapasitesine ulaştılar. Bu duruma literatürde “karşılıklı teyit edilmiş yoketme” (mutual assured destruction-MAD) durumu denilmektedir. Karşılıklı Teyit Edilmiş Yoketme (Mutually Assured Destruction - MAD) kavramı için Soğuk Savaş Çalışmalarında “dehşet dengesi” (balance of terror) ifadesi de kullanılmıştır.

Soğuk Savaş’ın sona ermesi nükleer caydırıcılık stratejisinde değişime neden olmuşsa da, bu caydırıcılığın sorgulanması ya da ne şekilde uygulanacağından ziyade, kimin caydırılacağı konusundaki tartışmalardan kaynaklanmıştır. Bu da ancak 2000’lerde olgunlaşacak olan dördüncü kuşak caydırıcılık çalışmalarının zeminini hazırlamıştır. Bu bağlamdaki çalışmalar, daha çok ilk kuşak çalışmalar gibi bir teori geliştirme amacı dışında, içinde bulunulan uluslararası koşullar dolayısıyla bir strateji geliştirme hedefiyle ortaya koyulmuşlardı. Bu çalışmaları kendisinden önceki çalışmalardan ayıran en önemli fark ise, asimetrik tehdit ve kitle imha silahlarını içeren terör gibi konulara odaklanmaları olmuştur.

1945-1962 Dönemi caydırıcılık stratejisinin ilk gelişme dönemi olmakla birlikte, birçok yazar bu dönemi caydırıcılık değil, zorlayıcı ikna (compellence) kavramıyla ifade etmeyi tercih etmektedir.

11 Eylül 2001’de ABD’ye karşı gerçekleştirilen terörist saldırılar ilk anda caydırıcılık stratejisinin sonunun ilan edilmesine yol açtı. ABD’nin nükleer güç bakımından tartışılmaz üstünlüğüne karşın bu tür bir saldırıya maruz kalması, Soğuk Savaş dönemi caydırıcılığının artık geçerli olmadığı anlayışını ortaya çıkardı. Bu dönemde tehdit oluşturan yeni aktörlere karşı caydırıcılık, nükleer güç kullanma ihtimali gibi klasik güvenlik yöntemlerinin artık işe yaramayacağını belirten George W. Bush yönetimince önalıcı vuruş (pre-emptive strike) olarak nitelenen yeni bir savunma anlayışını ortaya çıkardı.

Oyun teorisinin önemli unsurları poker, satranç ve mal alımında yapılan pazarlıklarda görülebilir. Oyun teorisi politikaya, daha çok karar alma, diplomasi, stratejik caydırıcılık ve savaşa uyarlanmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

B şıkkı dışındaki cümleler tamamen yanlış yazılmıştır.

Doğru cevap C şıkkıdır. Zira Anti-balistik savunma sistemlerine sınırlandırma getiren SALT I ihlal edilmiştir.

Alexander L. George’a göre caydırıcılık, düşmanı belirli bir davranış biçimini seçmesinin maliyetinin faydasından çok olacağına ikna etmektir. Glenn Snyder’a ait bir başka tanıma göre caydırıcılık bir tarafın diğer tarafa belirli bir davranış karşısında cezai yaptırım uygulanacağını veya ödül verileceğini açık ya da örtülü olarak belirttiği bir havuç-sopa taktiğidir. Bruce Russett’e göre caydırıcılık, tarafların potansiyel düşmanın beklenen davranışlarına dayalı bir fayda ve maliyet hesabı üzerine oturan bir stratejik etkileşim oyunudur.

Geniflletilmiş dolaysız caydırıcılıkta, saldırgan devletin, bir başka devlete karşı saldırı olasılığı yakın tehdittir. Tehdide maruz kalan devlet ise bir başka devlet için korunan müttefik konumunda olduğundan, bu üçüncü devlet açık ya da örtülü olarak saldırganı caydırmak amacıyla misilleme yapacağı tehdidinde bulunur.

Zorlayıcı ikna bağlamında caydırıcılığın geçerliliği tartışılmaya ve bunun yerine caydırmaya dayalı bir stratejiye geçilmesi gerektiği önerilmeye başlandı. Bunun en önemli nedeni, 1957’de Sovyetler Birliği’nin Sputnik 1 uydusunu fırlatmasının ardından ABD’nin Sovyetler Birliği karşısında nükleer tekelini koruyamayacağının ortaya çıkmış olmasıydı. Çünkü Sputnik’i uzaya fırlatan roketler, kıtalararası füzeleri gönderecek mekanizma olarak kullanılma potansiyeline sahipti ve ABD bu teknolojinin gerisinde kalmıştı.