STRATEJİ VE GÜVENLİK

Bruce Russett’e göre caydırıcılık, taraf­ların potansiyel düşmanın beklenen davranışlarına dayalı bir fayda ve maliyet hesabı üzerine oturan bir stratejik etkileşim oyunudur.

Genişletilmiş caydırıcılık, bir devletin koruduğu müttefik devlete karşı düşmanca davranışları caydırmasıdır.

Dolaysız caydırıcılık, taraf­lardan en az birisi ciddi ve kesin bir saldırı planı içindeyse ve karşı taraf da misilleme tehdidiyle bu saldırıyı önlemeye çalışıyorsa ortaya çıkan caydırıcılık türüdür.

Caydırıcılık stratejisinin gelişini belirli dönemlere ayırmak mümkündür. Bu kapsamda, 1945-1962 arası Zorlayıcı İkna Dönemi, 1962-1983 Karşılıklı Caydırıcılık Dönemi, 1983-1990 Savunmacı Caydırıcılık Dönemi ve 1990 sonrası Nükleer Stratejilerin Değişmesi Dönemi şeklindeki ayrım Stratejik Çalışmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Karşılıklı caydırıcılık olarak nitelendirilen dönem 1962’de ABD ve Sovyetler Birliği arasında çıkan Küba Krizi’yle başlamıştır. “Ekim Füzeleri” bunalımı olarak da bilinen bu kriz, ABD’nin 1962 ilkbaharından itibaren Küba’ya yerleştirilen Sovyet füzelerinin varlığını tespit etmesi ve ardından bu füzelerin ateşleme sistemlerinin Küba’ya ulaşmasına engel olmak için Ekim 1962’de adayı abluka altına almasıyla başladı.

Wohlstetter tarafından üretilen “ilk vuruş” ve “ikinci vuruş” kapasitesi kavramları caydırıcılığı anlamada önemlidir. İlk vuruş kapasitesi, buna sahip olan tarafın karşı tarafın misilleme, ya da “ikinci vuruş”, kapasitesini yok edebileceği ve nihayetinde kendisinin en az zararı göreceği anlamına gelir. Dolayısıyla, ilk vuruş kapasitesi, karşı tarafın nükleer bir saldırıyı atlatma kapasitesinin göreli olarak zayıf olması ya da olmaması halinde mümkündür. İkinci vuruş kapasitesine ulaşıldığında ise, karşı tarafın ilk vuruşunu atlatıp, ilk vuruşu yapanı yok edebilecek nitelikle bir ikinci vuruş yapabilmek mümkündür. Bu durumda taraf­lar karşı tarafı mutlak olarak yok etmek mümkün olmadığı sürece ilk vuruştan da kaçınacaklardır.

1972’de Moskova’da imzalanan SALT-I Antlaşması ile de taraf­lar başkentlerinin 150 km civarında 100’den fazla ABM bulundurmayacakları, bunlarla ilintili radarların sayısının iki büyük ve sekiz küçük radarla sınırlandırılacağı ve bu füzelerden başka devletlere vermeyecekleri konusunda anlaştılar.

2009’da ABD başkanlığını devralan Obama’nın 2010’da açıkladığı güvenlik stratejisi ise Bush doktrininden farklılaşmıştır. Caydırıcılıktan çok terörizm ve silahlanmayla mücadeleye ağırlık veren yeni stratejide, Bush stratejisinden farklı olarak nükleer silahlara sahip olmayan devletlere karşı nükleer silah kullanmama garantisi verilmiştir.

Oyunların tümü temel bazı özellikleri paylaşırlar:
i. Oyunda iki ya da daha fazla oyuncu olmalıdır;
ii. Oyun, oyunculardan biri ya da daha fazlasının alternatif­ler arasından seçim yapmasıyla başlar;
iii. İlk seçim yapıldıktan sonra diğer oyuncunun alternatif­lerini belli derecede sınırlayan bir durum ortaya çıkar;
iv. Oyuncuların birbirlerinin seçimleri hakkında bilgisi olabilir ya da olmayabilir (oyuncuların birbirlerinin seçimlerini bildikleri oyunlara mükemmel
enformasyon oyunları denir);
v. Oyun başarılı seçimler içerirse “sona erdirme kuralı” vardır;
vi. Her oyun kesin bir durumla sona erer.

Zararları minimize etmeye yönelik yaklaşıma “minimax strateji” denir. Minimax stratejiye göre oyuncular seçimlerini kazançlarını artırma fırsatları arasından değil, kayıplarını en aza indirecek stratejiler arasından yaparlar.

Thomas C. Schelling

Genişletilmiş Genel Caydırıcılık

Bernard Brodie

Karşılıklı Caydırıcılık Dönemi

anarşi

İki kişi, değişken toplamlı

Tavuk oyunu

4

Zımni pazarlık

Oyun teorisi, özellikle Thomas Schelling’in sistematik ve bilimsel, dolayısıyla da yeterli olmadığını öne sürdüğü caydırıcılık teorisinin eksiklerini tamamlayacak bir araç olarak caydırıcılık analizlerinde yoğun olarak kullanılmıştır.