STRATEJİ VE GÜVENLİK

Literatürdeki yaygın görüşe göre Stratejik Çalışmaların bir disiplin olarak 1940’la­ rın ortalarında doğduğu, 1955­65 döneminde altın çağını yaşadığı, 1965­80 ara­ sında durakladığı ve neredeyse çöküş yaşadığı, 1980’lerden itibarense hem can­ lanma hem de sorgulama dönemine girdiği kabul edilir.

Stratejik Çalışmalar 1940’larda nükleer silahlanmanın etkilerinin hissedilme­ye başlanmasıyla birlikte ABD’de doğmuştur. Stratejik Çalışmaların doğuşunda İkinci Dünya Savaşının ardından ortaya çıkan nükleer gerilim çerçevesinde sivil uzmanlara duyulan gereksinim etkili olmuştur.

1950’lerin ikinci yarısından détente olarak adlandırılan yumuşama dönemine ka­dar yaklaşık on yıl literatürde Stratejik Çalışmaların “altın çağı” olarak anılır. Altın çağ, esas olarak Batı Bloğunda 1954’te benimsenen ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) üyelerine yönelik ortaya çıkabilecek bir komünist saldırı karşısın­ da, nükleer silahlarla karşılıkta bulunulmasını öngören kitlesel karşılık stratejisi ile başlamıştır.

Stratejik Çalışmaların diğer bir özelliği de alanın Amerika­merkezli niteliğidir.

1965­80 dönemindeki kurumsallaşmanın ilk göstergesi Stratejik Çalışmaların üniversitelerin Uluslararası İlişkiler veya Siyaset Bilimi bölümlerinde 1960’ların sonlarından itibaren ayrı bir ders olarak okutulmaya başlanmasıdır.

Önce­ likle, 1979’un sonunda SSCB’nin SS­20 füzelerini kendi topraklarının yanı sıra, ve Doğu Avrupa’daki müttefiklerinin topraklarına da yerleştirmesi sonucunda, 12 Aralık 1979’da toplanan NATO Bakanlar Konseyi’nden Batı Avrupa ülkeleri­ ne ABD’nin orta menzilli Pershing II ve karadan karaya fırlatılan Cruise güdümlü füzelerinden toplam 572 adet yerleştirilmesi kararının çıkması ile taraf­lar arasın­ daki silahlanma yarışı canlanma ve sorgulama döneminde yeni bir boyut kazandı.

Güvenlik gündeminin genişlemesine katkıda bulunan akademik tartışmaların yanı sıra, yeni gelişen bazı güvenlik teorileri de Stratejik Çalışmaları kendi pers­ pektif­lerinden sorgulamaya başlamıştır. Bu çerçevede Demokratik Barış Teorisi, Güvenlik Rejimleri Yaklaşımları, Üçüncü Dünya Güvenlik Okulu ve Alternatif Güvenlik Yaklaşımı gibi bazı yeni güvenlik yaklaşımları ortaya çıkmıştır.

1980’lerde Stratejik Çalışmalara alternatif olarak doğan bu akımlara ek olarak, yumuşama döneminin ürünü olan Barış Araştırmaları da, bu dönemde geleneksel anlayışın sorgulanması yaklaşımını sürdürmüştür.

Stratejik Çalışmaların güvenlik çalışmaları  kapsamındaki mevcut konumunu: Askerlik Birimi- Stratejik Çalışmlar- Realist Güvenlik Çalışmaları-Uluslararası Güvenlik Çalışmaları

Etimolojik açıdan yer, zemin, toprak, yeryüzü anlamlarına gelen ‘geo’ ve politika kelimelerinden oluşan jeopolitik, temelde siyasi coğrafyadan doğmuş bir bilim dalıdır. Coğrafyanın bilimsel bir disiplin altında siyasi olarak yorumlanması gereğini ilk kez vurgulayan Halford Mackinder’in 1904’te Kraliyet Coğrafya Topluluğu’na sunduğu The Geographical Pivot of History (Tarihin Coğrafi Ekseni) başlıklı çalışmasıyla jeopolitiğin bir çalışma alanı olarak doğduğu kabul edilir. Buna karşın, ‘jeopolitik’ terimi ilk olarak İsveçli siyaset bilimci Rudolf Kjellén tarafından kullanılmıştır. Nicholas Spykman’e göre jeopolitik, bir ülkenin güvenlik politikasının coğrafyaya göre planlanmasıdır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

1979’un sonunda SSCB’nin SS-20 füzelerini kendi topraklarının yanı sıra,
ve Doğu Avrupa’daki müttefiklerinin topraklarına da yerleştirmesi sonucunda,
12 Aralık 1979’da toplanan NATO Bakanlar Konseyi’nden Batı Avrupa ülkelerine ABD’nin orta menzilli Pershing II ve karadan karaya fırlatılan Cruise güdümlü
füzelerinden toplam 572 adet yerleştirilmesi kararının çıkması ile taraf­lar arasındaki silahlanma yarışı yeni bir boyut kazandı.

Détente döneminde neredeyse unutulan caydırıcılık analizleri yeniden önem kazandı. Örneğin, ABD Başkanı Ronald Reagan’ın 1983 tarihli Yıldız Savaşları projesi çerçevesinde uzayda füze savunması sistemine dayanan Stratejik Savunma Girişimi ile SSCB’nin füzelerinin ABD’ye ulaşmadan önce yok edileceğine dair caydırıcılık anlayışı Stratejik Çalışmaların merkezine yerleşti.

Uluslararası İlişkilerin realist teorisine göre uluslararası politikada meydana gelenleri
büyük devletler şekillendirir. Bu yaklaşımın önde gelen temsilcilerinden Kenneth Waltz’a göre, devletlerin büyük güç niteliğine sahip olabilmesi için şu unsurların hepsinde aynı anda üstün konumda olması gerekir: 1) Yüzölçümü ve nüfus; 2) Doğal kaynaklar; 3) Ekonomik kabiliyet; 4) Askeri güç; 5) Siyasal istikrar ve yetki. Bu unsurlardan yalnızca biri bakımından devletlerin büyük güç olması mümkün değildir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Literatürdeki yaygın görüşe göre, Soğuk Savaşın son on yılında güvenlik kavramının devletlerin askeri sorunlar karşısında güç artırmaları ve kuvvet kullanmaları ötesinde de tanımlanması, yani Stratejik Çalışmaların kavramsal çerçevesinin sorgulanması çabaları büyük ölçüde artmıştır. Bu dönüşümün temelinde, Soğuk Savaşın son döneminde askeri tehditlerin öneminin azalmasıyla birlikte daha önceleri gözardı edilen ekonomik, çevresel, toplumsal, siyasi vb. diğer sorunların güvenlik ilişkilerini etkilediği gerçeğinin anlaşılması yatmaktadır.

Stratejik Çalışmalar 1940’larda nükleer silahlanmanın etkilerinin hissedilmeye başlanmasıyla birlikte ABD’de doğmuştur. Stratejik Çalışmaların doğuşunda
İkinci Dünya Savaşının ardından ortaya çıkan nükleer gerilim çerçevesinde sivil
uzmanlara duyulan gereksinim etkili olmuştur. İlk çalışmaları yapanlar ABD’nin
1942’de başlattığı nükleer silah geliştirme amaçlı Manhattan Projesi’nden etkilenmişlerdir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Güvenlik gündeminin genişlemesine katkıda bulunan akademik tartışmaların
yanı sıra, yeni gelişen bazı güvenlik teorileri de Stratejik Çalışmaları kendi perspektif­lerinden sorgulamaya başlamıştır. Bu çerçevede Demokratik Barış Teorisi, Güvenlik Rejimleri Yaklaşımları, Üçüncü Dünya Güvenlik Okulu ve Alternatif Güvenlik Yaklaşımı gibi bazı yeni güvenlik yaklaşımları ortaya çıkmıştır.

1950’lerin ikinci yarısından détente olarak adlandırılan yumuşama dönemine kadar yaklaşık on yıl literatürde Stratejik Çalışmaların “altın çağı” olarak anılır. Altın çağ, esas olarak Batı Bloğunda 1954’te benimsenen ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) üyelerine yönelik ortaya çıkabilecek bir komünist saldırı karşısında, nükleer silahlarla karşılıkta bulunulmasını öngören kitlesel karşılık stratejisi ile başlamıştır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Üçüncü Dünya Güvenlik Okulu mensupları, genel olarak Stratejik Çalışmaları Batı
(Amerikan) merkezli olduğu için eleştirip, konuyu gelişmişlik-güvenlik bağlantısına/ikilemine getirirler. Gelişmiş Batı ülkeleri için tehditler dışarıdan gelirken, gelişmekte olan Üçüncü Dünyanın güvenliği temelde iç tehditlerden etkilenir ve bunlar genellikle askeri karakterli değildir. Güvenliği gıda, sağlık ve ekonomik sorunlar çerçevesinde ele alan bu yaklaşımda, analizler devlet-merkezlidir

Stratejik Çalışmaların diğer bir özelliği de alanın Amerika-merkezli niteliğidir.
Bu durum yazarların genellikle Amerikalı olması, ABD’nin uluslararası sorunlarının incelenmesi ve analiz edilen dünyanın Amerikan bakış açısıyla değerlendirilmesi çerçevesinde açıklamaktadır. Buna karşılık, alandaki Amerikan hâkimiyeti
nedeniyle SSCB’de, Avrupa’da veya Üçüncü Dünya ülkelerinde bağımsız stratejik
geleneklerin oluşmadığı sonucuna varılmamalıdır. Fakat, Sovyetler Birliği örneğinde olduğu gibi, bu çalışmalar ya asker-güdümlü kalmıştır, ya da Avrupa veya
Üçüncü Dünya ülkeleri örneğinde olduğu gibi istisnaîdir. Doğru yanıt D şıkkıdır.