STRATEJİ VE GÜVENLİK

Okuma Parçası 1
Sun-Tzu der ki,
1. Savaş Sanatı’nın en pratik kavramı, düşman ülkesini tümüyle, zarara uğratmadan ele geçirme fikridir. Yakıp yıkmanın kimseye faydası olmaz. Aynı şekilde, bir orduyu da tümüyle ele geçirmenin nimetleri sınırsızdır.
2. Bu nedenle, savaşların tümünde savaşarak zapt etmek en üstün başarı demek değildir. Üstün başarı düşmanın direncini savaşmadan kırmaktır.
3. (a) Komutanlığın en üstün meziyeti düşman planının çözüp kırmaktır.
3. (b) En iyi ikinci meziyet düşman güçlerinin birleşmesini engellemektir.
3. (c) Üçüncüsü ise düşman ordusuna savaş meydanında taarruzda bulunmaktır.
En kötü meziyet ise surlarla korunan bir kentin kuşatılmasıdır.
4. Savaşta ana kurallardan biri, mümkün olabildiğince surlarla korunan kentlerin
kuşatılmasından kaçınmaktır. Kuşatmada kullanılacak savaş gereçlerinin hazırlanması bile aylar sürecektir.
5. Öf­kesini kontrol etmesini bilmeyen komutan ordusunu düşman üzerine karınca sürüsü gibi yollayandır. Bu taktik, ordusunun en az üçte birinin daha savaşın
başında boşu boşuna yok olmasından başka sonuç getirmez. Özellikle kuşatma
esnasında başa gelen en büyük felaket budur.
6. Akıllı lider düşman ordusunu savaşmadan, düşman kentlerini kuşatmadan ele
geçirmesini bilir. Düşman krallığını savaş meydanında uzun sürecek savaşlardan
çok savaş oyunları ile bitirir.
7. Ordusunu savaş meydanlarında boşuna kırdırmadığından imparatorluk tahtına
göz dikebilir. Böylece bir adam bile yitirmeden kesin zafere ulaşabilir. İşte buna
Stratejik Savaş denir.
8. Savaşta önemli bir kural: Elindeki ordunun gücü düşmandan on misli büyük ise
düşmanı kuşat; beş misli büyük ise saldır; iki misli büyük ise ordunu ikiye böl.
9. Güçleriniz eşitse hala çatışmaya girebilirsin;gücün zayıfsa düşmandan uzak durmanda fayda var; ancak her alanda düşmandan zayıfsak geri çekilmek yapılacak en akıllı iştir.
10. Her ne kadar, küçük bir kuvvetle inatçı bir direniş yapmak mümkünse de, genellikle büyük kuvvetlerin zafere daha yakın olduğu gerçeği asla unutulmamalıdır.
11. Komutanlar devletin kalesidir. Kalenin her noktası sağlam ise, devlet güçlü; kale
çürükse devlet zayıf­tır.
12. Bir komutan yapacağı üç hata ile ordusunun başına felaket getirebilir.
13. (a) Orduya ilerleme veya geri çekilme emri verdiğinde ordunun bu emri uygulamayacağının farkında olması. Buna orduyu topallaştırma da denir.
14. (b) Ordudaki koşulları düşünmeksizin orduyu krallığını yönetir gibi yönetmeye
kalkması. Bu, askerin zihninde huzursuzluk yaratır.
15. (c) Zor koşullara uyum askeri prensibini göz önüne almaksızın, subay seçimi. Bu
askerin güvenini sarsar.
16. Ordunun huzuru kaçar, güvenini yitirirse bu durumdan diğer prenslerin yararlanmaya çalışıp, sorun yaratacakları kesindir. Bu da orduya anarşi getirecek, zaferi olanaksızlaştıracaktır.
17. Zafer için beş ana koşulun olduğunu bilmeliyiz:
(a) Savaşı, ancak ne zaman savaşılıp, ne zaman savaşılmayacağını bilen kazanır.
(b) Savaşı, elindeki zayıf gücü de kuvvetli gücü de en iyi kullanan kazanır.
(c) Savaşı, ordusunun her seviyedeki personeline aynı ruhu veren kazanır.
(d) Savaşı, düşmanın en hazır olmadığı zamanı beklemesini bilen kazanır.
(e) Savaşı, askeri kapasiteye sahip olup, sivil yönetim tarafından müdahale edilmeyen komutan kazanır.
18. Sonuçta, düşmanı ve kendinizi iyi biliyorsanız, yüzlerce savaşa girseniz bile sonuçtan emin olabilirsiniz. Kendini bilip, düşmanı bilmiyorsanız, kazanacağınız
her zafere karşın yenilgiyle de tanışabilirsiniz. Ne kendinizi ne de düşmanı biliyorsanız, sizin için gireceğiniz her savaşta yenilgi kaçınılmazdır.

Tarih ve politika biliminin kurucusu sayılan Floransalı düşünür, devlet adamı, stratejist.

Jomini’nin Strateji Anlayışı
Antoine-Henri de Jomini uzun yıllar Napoléon Bonaparte’ın ordusunda görev yapmış bir subaydır. Özellikle Fransız ordusundan ayrılıp Rus ordusuna katılmasıyla beraber aldığı sorumluluk onun kendi fikirlerini uygulamasına izin vermiştir. Onun stratejik bilgisini önemli kılan kendi ordusunu çağdaşı olan ordulardan birkaç adım öne
çıkartacak hamleler yapmış olmasıdır. 18. yüzyılın son döneminde ordular dolaysız bir biçimde savaş alanında karşı karşıya gelmekteydiler ve bu yüzden yapılan manevralar oldukça kritik bir öneme sahipti. Jomini bu türdeki savaşların hem asker hem de kaynak kaybına yol açtığını fark ederek sadece manevra yapmanın yetersiz olduğunu ortaya koymuş ve manevraların hızlı gerçekleştirilmesinin daha önemli olduğunu savunmuştur. Süratli hamleler yapabilmek için ordunun küçük parçalar halinde -bir bütünün organik parçaları olmak kaydıyla- yeniden örgütlenmesi gerektiğini savunmuştur. Ayrıca, modern Avrupa orduları için lojistik ve harita bilgisinin önemini fark ederek, o döneme kadar savaş alanlarında asıl hedef olarak gösterilen toprak işgali yerine düşmanı hızlı bir biçimde bertaraf ederek dolaylı yoldan alan kazanmanın gerekliliğini savunmuştur. Napoléon’un strateji anlayışı ile özellikle saldırgan ve kesin zafere hızlı yollardan ulaşmayı hedef­leyen yöntemler benimsemesi nedeniyle benzer yönlere sahiptir. Bu taktiği 20. yüzyılın ortalarına doğru Adolf Hitler yönetimindeki Nazi ordusu, “Blietzkrieg” stratejisinin bir parçası olarak kendi hava kuvvetlerinde uygulamıştır. Anlaşılacağı üzere Jomini da tıpkı Napoléon gibi, savaşın yürütülmesi ile meşgul olmuş; bir başka deyişle savaş taktikleri ve askeri strateji kavramları Jomini’nin düşüncelerini yönlendirmiştir.

Güvenlik kavramının ana unsurlarının ne olduğuna dair kapsamlı ilk çalışmayı Arnold Wolfers yapmıştır.

Clausewitz’e göre stratejinin ahlaki, fiziki (askeri güç), matematiksel (askeri gücün konuşlandırılması), coğrafi (ülkenin coğrafi konumunu belirleyen dağ, nehir, orman gibi unsurlar) ve istatistiksel unsurları vardır.

Modern dönem 18. yüzyılda Napoleon savaşları ile başlar (Booth, 1987). Modern dönemde stratejik düşüncenin dört önemli öncüsü Napolyon, Jomini, Clausewitz ve Hart’ın strateji anlayışları dönemin temel özelliklerini açıklamak için yol göstericidir.

Güvenlik kavramı, Soğuk Savaşın başladığı 1940’lardan Soğuk Savaşın sona erdiği 1980’lere kadar neredeyse tamamen Stratejik Çalışmalar’ın gölgesinde tanımlanıyordu. Yani, bu döneme kadar güvenlik, devletleri ilgilendiren askeri sorunlar çerçevesinde devletlerin uyguladığı güç politikaları ile özdeşleştiriliyordu.

Prusyalı general Helmuth Karl Bernhard von Moltke’nin tanımına
göre de “strateji generalin emrine verilen araçların savaşın amacına erişmek
üzere pratik düzeyde uyarlanmasıdır”

Askeri araçlar-siyasi hedef ilişkisini açıklayan bu kavram literatürde askeri strateji olarak da tanımlanmaktadır. Askeri strateji ile genellikle karıştırılan
bir kavram da taktiktir. Askeri strateji muharebenin, savaşın amacı için kullanılmasını ifade ederken, taktik kavramı muharebenin düzenlenmesi ve
yönetilmesini çağrıştırır.

Stratejinin anahtar kavramı olduğu Stratejik Çalışmalar disiplini bir akademik
alan olarak nükleer silahlanma ve Soğuk Savaş ile birlikte gelişmiştir. Buna karşılık, strateji düşüncesinin köklerini çok daha eskilerde bulmak mümkündür. Strateji düşüncesinin özünde savaş vardır, dolayısıyla strateji kavramının temellerini tarihte çeşitli savaşları anlatan ve savaşların nasıl yürütülmesi gerektiğini inceleyen eser ve yazarlarda bulabiliriz.

Klasik dönemde stratejinin eş anlamlısı olarak algılanan savaş sanatı genel itibarıyla düşmana ya da rakibe tuzak kurma vb. hayvan avcılığı döneminden kalma taktiklerle ifade ediliyordu. Savaş sanatı denildiğinde tarihten akla ilk gelen isimler Makedonya Kralı Aleksandros (Büyük İskender) (M.Ö. 356-323), Kartacalı ünlü komutan Hannibal (M.Ö. 246-183) ve Roma İmparatoru Gaius Julius Ceasar (M.Ö. 100-44)’dır.

Sun Tzu’nun strateji anlayışını en iyi “Savaş Sanatı” başlıklı eserindeki şu ifadesinden tespit edebilirsiniz: “Strateji uzmanı bir komutan, nihai zaferi kazandıktan sonra küçük muharebelerle uğraşır, hâlbuki yenilmeye mahkum bir
komutan önce küçük muharebelerle kendini yıpratır, daha sonra nihai zafer yollarını arar.” Bir başka deyişle, strateji savaşın amacına ulaşılması ile eş anlamlıdır.

Eğer bir devlet güçlü değilse, bu diğerlerinin avı olmaya davettir. Dolayısıyla yönetici av değil avcı olmalıdır. Bu gerektiğinde ulusal çıkarların korunmasında
acımasızlık da içeririr. Bir başka deyişle, Machiavelli’ye göre de strateji güç politikasının eş anlamlı sözcüğüdür.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından başlayan nükleer dönemde strateji anlayış kendinden önceki dönemlerden dört temel noktada farklılık taşır:
• Fransa başbakanlarından Georges Benjamin Clemenceau’nun “savaş, generallere bırakılamayacak kadar ciddi bir iştir” sözünü haklı çıkaracak şekilde, özellikle nükleer dönemde politikacılara tavsiyelerde bulunan stratejistler artık akademik kuruluşlarda görev yapan sivil uzmanlardır.
• İlk iki dönemde, strateji daha çok askerlik bilimi ile ilintili bir kavram
iken, yeni dönemde disiplinlerararası bir nitelik kazanmıştır. Dönemin ünlü stratejistleri farklı disiplinlerdeki uzmanlıklarıyla ünlüdürler. Örneğin,
Herman Kahn fizikçi, Thomas Schelling ekonomist, Henry Kissenger tarihçi, Albert Wohlstetter matematikçi, Morris Janowitz sosyolog, Paul Keskemeti psikolog, Bernard Brodie, William Kaufmann ve Glenn Synder ise
siyaset bilimcidir (Walt, 1991).
• Bernard Brodie’nin özellikle ekonominin yöntemlerinin kullanılmasını salık vererek başını çektiği bir akım doğrultusunda bilimsellik anlayışı nükleer dönemde strateji düşüncesinin özünü oluşturmuştur.

• Nükleer silahların varlığı, strateji kavramını barışa daha yakın hale getirmiştir. Nükleer silahların yıkıcı gücü nedeniyle , düşman üzerinde zafer
kazanmak ikinci plana düşmüş, caydırıcılık stratejisi ön plana çıkmıştır.

Kelime anlamıyla güvenlik kişilerin korkusuzca yaşayabilmeleri durumu ve zarar
veya tehlikeye karşı emniyet halidir. Bir başka deyişle, tehditle yüzleşme ve tehdide rağmen hayatta kalma güvenliğin temel dinamikleridir.

Güvenlik kavramının Stratejik Çalışmalar ötesinde de tanımlanmasıyla birlikte güvenlik çok-boyutlu bir kavram olarak karşımıza çıkmıştır. Bugün artık tek
ve yeknesak bir güvenlik kavramından söz etmek mümkün değildir. Günümüzde
bireysel, ulusal, bölgesel, uluslararası, küresel güvenlik ile askeri, siyasi, toplumsal, çevresel, ekonomik, insani güvenlik kavramları bir arada bulunmaktadır. Bir başka deyişle, güvenlik kavramı, devletten grup ve bireyler ile biyosfere doğru dikey olarak; askeri tehditlerden siyasi, ekonomik, sosyal, çevresel ve insani konulara doğru yatay olarak ve ulus-devletten bölgesel-yerel hükümetler, uluslararası kuruluşlar, hükümet-dışı örgütler, kamuoyu, basın, piyasa ve doğa güçlerine doğru genişletilmiştir (Rothshild, 1995).

Güvenlik kavramını tanımlayan eserleri genel olarak incelediğimizde yoğunlukla iki unsurun kullanıldığını görürüz: Bu unsurlardan ilki olan güvenlik özneleri, kim için güvenlik sorularında, ikincisi olan güvenlik tehditleri ise, neye karşı güvenlik sorusuna cevap vermektedir. Güvenlik kavramına bu soruların cevaplarına bağlı olarak devlet güvenliği ya da ekonomik güvenlik örneklerinde olduğu gibi etiketler yapıştırılmaktadır.