STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 38

Modern dönem 18. yüzyılda Napoleon savaşları ile başlar (Booth, 1987). Modern dönemde stratejik düşüncenin dört önemli öncüsü Napolyon, Jomini, Clausewitz ve Hart’ın strateji anlayışları dönemin temel özelliklerini açıklamak için yol göstericidir. Cevap: B şıkkıdır.

Sun Tzu: M.Ö. 500’de Çin’de yaşamış asker ve savaş kuramcısı. Çin’de Savaşan Beylikler döneminde (M.Ö. 480 - MÖ. 221) yazıldığı tahmin edilen Savaş Sanatı başlıklı kitabı en eski askeri strateji ve Uluslararası İlişkiler çalışması olarak bilinir. Cevap: E şıkkıdır.

Kant’ın 1795 tarihli Perpetual Peace (Kalıcı Barış) başlıklı çalışmasındaki fikirlerin 1980’ler de, özellikle Michael Doyle tarafından geliştirilmesiyle birlikte ortaya çıkan Demokratik Barış akımı demokratik düzenler arasında savaş olmayacağını ve bu su ret le güvenliğin Stratejik Çalışmaların öngördüğünden farklı yöntemlerle sağlanabileceğini iddia etmektedir.

Nükleer bir savaşta, iki tarafda kaybedeceğinden, taraf­lar diğerinin güvensizliğini artırmadan kendi güvenliğini sağlamaya çalışmalıdır. Bu çerçevede, taraf­lar güven artırıcı önlemlere başvurabilir, karşılıklı bağımlılığı artırabilir veya alternatif savunma yolları benimseyebilirler. İşte, Alternatif Savunmayada Saldırgan-olmayan Savunma (Non-Of­fensive Defence) yaklaşımı bu son yöntem dahilinde karşımıza çıkmaktadır. 1980’ler de, Pers hing ve Cruise füzeleri ile SS­20 füzelerinin Avrupa kıtasına yerleştirilmesiyle ortaya çıkan Saldırgan-olmayan Savunma yaklaşımı kapsamında, askeri konuşlandırmayı savunmaya yönelik caydırıcılık kapasitesini optimize edecek şekilde yeniden yapılandırmak bulunmaktadır.

Özellikle Anatol Rapoport stratejistlerin milyonlarca hayatı tehlikeye atma kapasitesine sahip stratejiler geliştirirken, etik değerleri dışarıda bırakıp, yalnızca nesnel kaygılarla hareket etmelerini eleştirir. Rapoport’a göre, Stratejik Çalışmalarda vicdan yoktur

Türkiye’de güvenlik kavramı, ilk olarak İkinci Dünya Savaşı’nın ardından askeri çevrelerce kullanılmış; 1961 Anayasası’nda Milli Güvenlik Kurulu’nun oluştu- rulmasıyla birlikte siyasal söyleme yerleşmeye başlamıştır. Bu tarih ve düzenleme öncesinde askeri ve sivil anlamda yaygın olan “ulusal savunma” söylemi, yerini “ulusal (milli) güvenlik” kavramına bırakmıştır.

Türkiye’nin güvenlik politikası ile özdeş kabul edilen savunma politikasının unsurları şunlardır:

 Bölgesinde bir güç ve denge unsuru olmak,
 Çevresinde barış ve güvenlik kuşağı oluşturmak,
 Bölgesinin barış ve güvenliğine katkıda bulunmak ve bunu geniş bölgelereyaymak,

Bölgesine ve ötesine yönelik strateji ve güvenlik üreten ülke olmak,Ülkelerle işbirliği, yakınlaşma ve olumlu ilişkiler geliştirmek için girişimlerde bulunmaktır.

Türkiye’de güvenlik Soğuk Savaş sonrası dönemde bile büyük ölçüde geleneksel güvenlik anlayışına paralel biçimde kavramsallaştırılmıştır. Soğuk Savaş sonrası dönemde Türkiye’de güvenlik alanında en fazla çalışılan yeni konular enerji güvenliği ve çevre güvenliği olmuştur.

Türkiye’nin güvenlik kültüründe Osmanlı İmparatorluğu’nun etkisini ortaya koyan öğelerden ilki, “yalnız kalma ve toprak kaybı” korkularıdır. Osmanlı İmparatorluğu ondokuzuncu yüzyılda Avrupalı büyük güçlere bağımlı hale geldikçe, “ayrılma ve top- rak kaybı korkusu” güvenlik kültürünün temel yönü haline gelmiştir.

Türkiye, Soğuk Savaş sürecinde askeri stratejisini neredeyse bütünüyle NATO politika ve stratejileri çerçevesinde belirlemiştir. Türkiye’nin NATO’ya girdiği dönemde NATO’nun benimsemiş olduğu “sınırlı savaş stratejisi”, Türkiye’nin Sovyet saldırılarını ittifakın desteği ulaşana dek sınırlarında oyalamasını, böylece bir yandan da düşmanı zayıflatmasını öngörmekteydi.

Türkiye, 1995’den bu yana Balkanlardaki NATO harekâtlarına aktif olarak katılmaktadır. Türkiye, Bosna-Hersek’te IFOR (Operation Joint En- deavour) ve SFOR (Stabilization Force), Kosova’da KFOR (Kosovo Force) ve Makedonya’da “Essential Harvest”, “Amber Fox” ve “Allied Harmony” harekatla- rının tümüne destek vermiştir.

Yunanistan, Kafkasya’da Türkiye’nin rekabet içinde olduğu Rusya ile işbirli- ği arayışına girmiş, Hazar enerji hatları konusunda Türkiye’ye rakip hatları sa- vunmuş, 1995’te Suriye ile stratejik ortaklık oluşturmuş ve 1996’da Ermenistan’la savunma anlaşması imzalamıştır.

Türkiye’nin güvenlik politikalarında ikinci değişim dönemi, 11 Eylül 2001’de ABD’ye karşı gerçekleştirilen saldırılar sonrasında, NATO kapsamında gerçek- leştirilen Afganistan operasyonu ve ABD’nin Irak’ı işgali sürecinde başlamıştır.

1982 Anayasası’nın yapılış aşamasında yürütmenin başı olarak Cumhurbaşkanı’na ulusal güvenlik konularında verdiği yetkiler Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemine geçiş sürecinde yapılan 16 Nisan 2017 Referandumu ile artırılarak, daha önce Anayasada Başbakan ve Bakanlar Kurulu’na verilen yetkiler de Cumhurbaşkanı’na devredilmiştir.

Anayasaya (117. ve 118. maddeler) göre Cumhurbaşkanı, ulusal güvenliğin sağlanması ile Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından TBMM’ye karşı sorumludur. Ayrıca, 2017 Referandum ile ilgili maddelerde yapılan değişik- likle daha önce Bakanlar Kurulu’na verilmiş olan ulusal güvenliğin sağlanması ve ulusal güvenlik politikalarının tespit ve uygulaması ile ilgili kararların alınması görev ve yetkisi Cumhurbaşkanına verilmiştir.

Çin’in Mart 2011’de yayımladığı “Ulusal Güvenlik Strateji Belgesi”nde savunmaya dayalı bir güvenlik politikası takip edileceği öngörülmektedir. Bu durum, Çin’in uzun süredir devam etmekte olan ekonomik gelişimiyle yakından ilgilidir. Nitekim, belgede ekonomik gelişmeye yapılan vurgu dikkat çekmektedir. Belgede, ulusal savunmayla ilgili olarak Çin’in belirlediği amaç ve görevler şu şekilde sıralanmıştır: 1. Ulusal egemenliğin, ulusal çıkarların ve güvenliğin korunması; 2. Sosyal uyum ve düzenin sağlanması; 3. Ulusal savunma ve silahlı kuvvetlerin modernizasyonunun hızlandırılması; 4. Dünya barışı ve düzenin sağlanması.

İlk olarak, Berlin Duvarı’nın 1989’da yıkılması ve Ekim 1990’da Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin ardından Almanya’nın hegemonyacı bir güç olarak Avrupa’daki bütünleşme sürecine tehdit oluşturabileceği endişesi belirmiştir.

1990’ların başlarında AB’nin güvenlik endişelerinden bir diğeri de Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin Sovyet yörüngesinden çıkmalarının ardından bu ülkelerde gelişen iç istikrarsızlıklardır.

1990’lar boyunca Avrupa güvenliği bağlamında ön plana çıkan sorunlardan bir diğeri de Balkanlar’daki kriz ortamıdır.

Bu dönemin tehdit gündemi karşısında AB ülkelerinin izlediği güvenlik politikalarının temelinde artan bir bütünleşme modeli söz konusudur.

1945 sonrasında Avrupa’da süper güçlerin eğemenliği başlarken, İkinci Dünya Savaşı’ndan siyasi, askerî, insani ve ekonomik açıdan ağır tahribatlarla çıkan Avrupalı büyük güçler de bu statülerini yitirmişlerdir. İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ertesinde “savaşın gerçek anlamda iki galibi” SSCB ve ABD arasında başlayan ve yaklaşık elli yıl devam eden “soğuk” mücadelede, kutuplar Avrupa ve kuzeydoğu Asya’yı tamamen etkileri altına alarak bölgesel güvenlik dinamiklerinin bağımsız biçimde gelişimini engellemişlerdir (Erhan, 1996). Bu çerçevede, Avrupa bölgesi bir taraf­ta ABD, diğer taraf­ta da SSCB ekseninde Batı ve Doğu Bloku olarak Demir Perde ile ikiye bölünmüştür. Bu dönemde Avrupa bölgesinin süper güçlerin etkisi altına girmesinin iki temel göstergesi vardır. Öncelikle, ABD kıtanın batı­ sında, SSCB de doğusunda uzun bir döneme yayılacak şekilde kuvvet konuşlandırmışlardır. İkinci olarak, bölge devletleri bir taraf­ta ABD güdümünde OEEC ve NATO, diğer taraf­ta da SSCB güdümünde COMECON ve Varşova Paktı gibi uluslararası örgütler etrafında kümelendirilerek, büyük güç çekişmesindeki konumlarını belirlemişlerdir.

AB, ilk bakışta hukuki kişiliğe sahip bir uluslararası örgüt olarak nitelendirilebilir. Buna karşılık, AB hiçbir uluslararası örgütün sahip olmadığı kendine özgü yetki alanları (örn., AB’nin Ortak Tarım Politikasında üye devletlerin hiçbir söz hakkı yoktur; kararlar uluslarüstü yöntemlerle alınır ve yürütülür) ve kurumsal yapısı ile üye devletlerin toplamından ibaret bir uluslararası kuruluş değildir. Bu çerçevede AB, uluslararası kuruluş özelliğine ek olarak, üye devletlerle birlikte eş zamanlı olarak varolan ve devlet-benzeri özellikleri ile kendine özgü bir siyasi yapıya sahip bir büyük güç olarak tanımlanmalıdır.

1945 sonrasında Avrupa’da süper güçlerin eğemenliği başlarken, İkinci Dünya Savaşı’ndan siyasi, askerî, insani ve ekonomik açıdan ağır tahribatlarla çıkan Avrupalı büyük güçler de bu statülerini yitirmişlerdir. İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ertesinde “savaşın gerçek anlamda iki galibi” SSCB ve ABD arasında başlayan ve yaklaşık elli yıl devam eden “soğuk” mücadelede, kutuplar Avrupa ve kuzeydoğu Asya’yı tamamen etkileri altına alarak bölgesel güvenlik dinamiklerinin bağımsız biçimde gelişimini engellemişlerdir