STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 37

İç savaş, aynı ülkede yaşayan ve belirli bir bölge ya da hükümet üzerinde kontrol sağlamayı amaçlayan örgütlü gruplar arasındaki savaşlardır.

Haklı savaş kuramı, iki temel ilkeye dayanarak gelişmiştir. İlki, savaşın belirli bir durumda haklı olup olamayacağını belirlemeye yönelik jus ad bellum ilkesidir. Bu ilkeyle savaşı haklı kılan çeşitli ölçütler belirlenmiştir. Bunlar;
• Haklı neden,
• Hukuka uygun otorite,
• Hukuka uygun niyet/iyi niyet,
• Kuvvet kullanımının amacın ötesinde zarar vermemesi (oranlılık),
• Savaşa son çare olarak başvurulması,
• Amacın barışa ulaşmak olması,
• Savaşın başarı şansının olmasıdır

Soğuk Savaş’ın ardından ABD’nin genel stratejisinde potansiyel rakipleriyle arasında beliren büyük dengesizliği korumak güvenlik anlayışının merkezine oturmuştur. Bu hedef çerçevesinde, neredeyse tüm devletler Soğuk Savaş sonrası barış ortamından ya rarlanarak savunma harcamalarını düşürürken, ABD savunma harcamalarını kısmamayı fakat niteliğini değiştirerek teknoloji yoğun silahlara yöneltmeyi tercih etmiştir.

ABD’nin yeni strateji belgesinde ortaya koyulan tehditlerin başında terörizm gelmek e beraber, güvenlik tehdidi yaratabilecek diğer konulara ilişkinde bir dizi önlem ortaya koyulmuştur. Bunların başında bölgesel çatışmaların önüne geçilmesi, kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi, küresel ekonomik büyümenin devamı için serbest piyasa ve serbest ticaretin teşvik edilmesi, kalkınmanın sürdürülmesi için toplumların dışa açılmasının sağlanması ve demokratik kurumların alt yapısının inşa edilmesi gibi unsurlar yer almaktadır.

ABD İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra hızla iki kutuplu sistemde Sovyet tehdidini çevrelemek amacıyla Türkiye ve Yunanis tan’ın Batı Blokuna kazandırılmasını hedef­leyen Truman Doktrini’ni benimsemiş, Avrupa’nın kalkınmasının yanı sıra komünizmin yayılmasının ekonomik temellerini ortadan kaldırmak ve savaş sırasında yıkılmış olan Avrupa ekonomilerini canlandırarak uluslararası ticarette alım yapabilecek güce kavuşturmak amacıyla 1948­1951 arasında Marshall Planını uygulamaya koymuş, Planın uygulanmasını sağlamak üzere 1948’de Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü’nü (Organization of Europe an Economic Cooperation ­ OEEC) kurdurmuş; 1952’de NATO, 1954’de Balkan İttifakı ile Güney doğu Asya’da SEATO ve 1955’de de Orta Doğu’da Bağdat Paktı’nın kuruluşunu sağlamıştır.

Tek Ülkede Sosyalizm: Stalin döneminde ortaya atılan fikir, sosyalizmin önce SSCB’de kurulması gerektiğini ifade etmektedir. Tek ülkede sosyalizmin kurulabilmesi için, SSCB’nin gelişmek için sarf ettiği çabanın diğer ülkelere tehdit olmadığının gösterilmesi, hatta onlarla barış içinde bir arada yaşanabileceğini göstermek gerekmekteydi. Bu çerçevede, öncelikle SSCB’de sosyalizm sağlam temellere oturtularak, ekonomik ve siyasi yapı bu doğrultuda şekillendirilmiştir. Ülke içi sosyalist devrimin ardından ekonomik, sınai ve askerî atılımlar yapılarak, SSCB dünyanın önemli güçlerinden biri hâline getirilmiştir. Bu suretle, SSCB sosyalist bir devlet olarak varlığını kanıtlamış, buna karşılık sosyalist bir global devrim ile dünyaya tehdit oluşturmaya çalışmamıştır.

Soğuk Savaş Dönemi’nde tehdit olarak görülen SSCB’ye karşı etkili biçimde uygulanan “çevreleme” ve “caydırıcılık” gibi politika lar, Sovyetler Birliği’nin ortadan kalkması ve uluslararası sistemin tek kutuplu dünya düzenine doğru evrilmesiyle eski önemini yitirmiş; bu arada ortaya çıkan yeni güvenlik tehditleri başka tür karşılıkları gerekli kılmıştır.

Stratejik Çalışmalar alanında savaşların nedenlerine yönelik ortaya koyulan kategoriler, John Garnett tarafından sınıflandırılmıştır.

Sistem Analiz Düzeyi; devletler ve devlet-dışı global aktörler arasındaki etkileşimle ilgilidir.

Merkezi Cenevre’de olan örgütün 42 kurucu üyesi olup, en çok üye sayısına (58) 1934-1935 döneminde ulaşmıştır. MC, 1946 yılında lağvedilmiştir.

Ulusal güvenlik politikası Milli Güvenlik Siyaseti Belgesi (MGSB) olarak anılan bir belge çerçevesinde çizilmektedir. Kamuoyunda ‘Kırmızı Kitap’ olarak da bilinen MGSB, MGK’nın Temmuz 2018’de gerçekleştirilen yapısal de­ğişime kadar Bakanlar Kurulu adına, bu tarihten itibaren ise Cumhurbaşkanı adına hazırladığı ulusal güvenlik konusundaki en temel politika belgesidir.

Soğuk Savaş sonrası dönemde Türkiye’de güvenlik alanında en fazla çalışılan yeni konular enerji güvenliği ve çevre güvenliği olmuştur.

Milli Güvenlik Akademisi: 1952 yılında Harp Akademileri Komutanlığına bağlı bir kurum olarak İstanbul’da Milli Savunma Akademisi adıyla kurulmuştur. 1997’de İstanbul’dan Ankara’ya taşınan MGA çalışmalarını, 2012 yılında kapatılana kadar MGK Genel Sekreterliği binasında sürdürmüştür. Son olarak 14 Kasım 2016 tarihinde İstanbul’da eski Harp Akademileri Komutanlığı tesislerinde kurulan Milli Savunma Üniversitesi bünyesinde Milli Savunma ve Güvenlik Enstitüsü adıyla yeniden tesis edilmiştir. MGA, açık olduğu dönemlerde, ulusal güvenlik ve ulusal güvenlik politikası kavramları ile devletin ulusal güvenlik politikası hakkında üst düzey Silahlı Kuvvetler mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarında ve zaman zaman da özel sektörde çalışan üst düzey görevliler ile aday yöneticilere eğitim vermiştir.

Türkiye’nin güvenlik kültüründe Osmanlı İmparatorluğu’nun etkisini ortaya koyan öğelerden ilki, “yalnız kalma ve toprak kaybı” korkularıdır.

Türkiye’nin güvenlik kültüründe Osmanlı İmparatorluğu’nun etkisini ortaya koyan öğelerden ikincisi, güç dengesi sistemidir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Türkiye’nin güven­lik kültürüne bir diğer mirası da, İmparatorluğun özellikle yakın çevresinde yarattığı olumsuz algılamalardır.

Türkiye’nin güvenlik kültürünü etkileyen ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan miras edindiği bir başka tarihsel unsur da Batılılaşmadır.

Coğrafi açıdan bakıldığında ise, jeostratejik konumu Türkiye’nin resmi güven­lik söylemini şekillendiren diğer bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Anadolu yarımadası stratejik bir bölgedir; üç tarafında yer alan denizler ve doğudaki dağlık arazi geçilmesi zor doğal sınırlar konumundadır. Jeostratejik konumunun ortaya çıkardığı güvensizliğe bir diğer örnek de, Türkiye’nin fazla sayıda ve çok farklı nitelik, rejim, ideoloji ve hedeflere sahip kom­şuları olmasıyla ilgilidir.

Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle yeni tehdit odaklarının tanımlanması, Türkiye için yeni bir strateji ihtiyacını doğurmuştur. 1990’lı yılların ilk yarısında askeri stratejinin temel motivasyonu Soğuk Savaş sonrası dönemde yalnızca NATO’ya dayanılarak güvenliğin sağlanamayacağı, dolayısıyla Türkiye’nin kendi stratejisi­ni belirlemesi gerektiği düşüncesi olmuştur. Bu düşüncede Türkiye’nin Sovyetler Birliği’ni çevreleme kapsamında NATO için önemini yitirmesi, ayrıca Avrupa’da NATO’yu dışarıda bırakacak bir güvenlik yapılanmasına dair girişimler nedeniyle Avrupa güvenlik şemsiyesinden dışlanma endişesi etkili olmuştur. Bu çerçevede, ülkenin aynı anda iki bölgede savaşırken, içten gelecek saldırılara karşı da ha­zırlıklı olmak üzerine kurulu yeni bir strateji gündeme gelmiştir. İkibuçuk Savaş Stratejisi olarak da adlandırılan bu stratejide Yunanistan’la birlikte güneyde Suri­ye, içerde de PKK önemli tehdit odağı olarak hesaba katılmıştır.

Türkiye, 1995’den bu yana Balkanlardaki NATO harekâtlarına aktif olarak katılmaktadır. Türkiye, Bosna-Hersek’te IFOR (Operation Joint En­deavour) ve SFOR (Stabilization Force), Kosova’da KFOR (Kosovo Force) ve Makedonya’da “Essential Harvest”, “Amber Fox” ve “Allied Harmony” harekatla­rının tümüne destek vermiştir.

Körfez Sa­vaşı Irak’ın uluslararası koalisyon güçlerince yenilmesiyle sona ermiş, fakat Türkiye açısından geride önemli güvenlik sorunları bırakmıştır. Kuzey Irak’ta “güvenlikli bölge” oluşturulmasıyla Bağdat, Kuzey Irak’ta egemenliğini kaybetmiş ve bu du­rum bölgenin PKK için üs haline gelmesine neden olmuştur. Bu tarihten itibaren (1992) Türkiye’nin ulusal güvenlik belgelerinde “ayrılıkçı faaliyetler” ulusal güven­lik sorunu olarak yer almaya başlamıştır.

Güvenlik Çalışmaları, 1940’larda Stratejik Çalışmalar adıyla doğarak, uzun yıllar
boyunca realist bakış açısının etkisinde kaldıktan sonra, günümüzde Realist Güvenlik Çalışmaları da dahil olmak üzere pek çok güvenlik teorisine ev sahipliği
yapan kapsamlı bir disiplin haline gelmiştir

beş sektörde yaklaşımlar şunlardır; siyasi,askeri,ekonomik,toplumsal ve çevre güvenliği.

Soğuk Savaşın sona ermek üzere olduğu yıllarda askeri güvenlik anlayışını sorgulayan ve güvenlik gündeminin genişletilmesi yaklaşımını benimseyen yazarlar arasında Jessica Tuchman Mathews, Brad Roberts, Theodore Moran da bulunmaktadır.