STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 9

St Augustine, haklı savaş kuramına ilk kaynaklık eden tanrı devleti (De Cvitate Dei) eserinde mutlak haklı olan Tanrı’nın savaşlarıdır düşüncesini savunmuştur.

İkincisi çıkana kadar ‘Büyük Savaş’ olarak anılan I. Dünya Savaşı, tarihteki ilk topyekûn savaş olarak kabul edilmektedir.

Görünen neden, savaşların ortaya çıkışını tetikleyen neden olarak tanımlanabilir. Görünen nedene dair en iyi ve en fazla kullanılan örnek, Birinci Dünya Savaşı’nın nedeni olarak Avusturya-Macaristan veliahdının Sırp bir milis tarafından öldürülmesidir. Birinci Dünya Savaşı’nı bildiğimiz şekliyle tetikleyen görünürdeki neden bu olaydır. Buna karşın esas neden, devletlerin politikalarından çok uluslararası sistemin yapısal etkilerinin analiz edilmesiyle anlaşılabilecek nedendir. Birinci Dünya Savaşı örneğinde savaşını çıkmasına yol açan esas nedenin sömürgecilik yarışı olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü savaşa giden süreçte devlet adamlarının savaşı önlemek amacıyla yaptıkları girişimler, sömürgecilik yarışının sert rekabet koşulları içinde geçmesi nedeniyle savaşın çıkışına engel olamamıştır.

Waltz, savaşların neden kaynaklandığı sorusuna birey ve devlet olarak iki düzeyden (birinci ve ikinci imaj) bakılarak yanıt arandığını, oysa savaşların “esas” nedenlerinin üçüncü düzeyde, yani uluslararası sistem düzeyinde bulunabileceğini öne sürerek üç imaj belirlemiştir.

Verilen bilgi doğrultusunda stratejik çalışmaların temelinde savaşların yattığı çıkarımı yapılabilir. Başka bir deyişle savaş varsa stratejik çalışmalara ilgi de vardır. Dünya tarihine bakıldığında savaşların entelektüel bilgi gerektirmediği görülmektedir. Verilen bilgiler doğrultusunda stratejik çalışmaların azalmasının savaşları azaltmayı amaçladığı; savaşların azaldığı ve stratejik çalışmaların savaşların nedenlerini göz ardı ettiği sonuçlarına ulaşılamaz.

Modern dönem düşünürü olan Antoine Henri Jomini, savaşı bir sanat olarak değil bir bilim olarak değerlendirmiştir.

Topyekûn savaş, tarafların kesin zafer elde etmeyi hedefleyerek tüm kaynaklarını (askeri, ekonomik, ideolojik vs.) kullandıkları savaşlar olarak tanımlanmaktadır. Gerilla savaşı gayri nizami; soğuk savaş, silahlı çatışmanın olmadığı; konvansiyonel savaş, geleneksel çatışma şeklinin uygulandığı; iç savaş ise, herhangi bir ülkede hükümet ile ülke vatandaşları arasında gerçekleşen savaştır.

Çoğunlukla devlet dışı aktörler olarak görülen zayıf tarafın savaş hukukuna uyma gibi bir yükümlülüğü olmadığı için özellikle sivillere zarar verebilir ve ahlaki kriterleri göz ardı eden taktik ve stratejileri kullanabilirler.

Haklı neden, jus ad bellum’un ilk ve en önemli koşuludur. Haklı savaş kuramcılarının hemen hepsi saldırı amacıyla yapılan savaşların “haklı” olamayacağını kabul etmektedirler. Diğer seçeneklerde verilenler ise savaşı haklı kılan ölçütler arasında yer alır.

Immanuel Kant’a göre savaş, bütün kötülüklerin ve ahlaksal bozulmaların kaynağıdır. Toplumların savaşmadan, bir arada olabilmelerinin tek akılcı yolu bir dünya devletinin kurulmasıdır. Fakat bir dünya devleti de despotikleşip insan hak ve özgürlüklerini ihlal etmeye meyledebilecektir. Bu nedenle Kant’ın ebedi barış için önerisi, “barışçı bir birlik” kurulmasıdır. Buna karşın, sürekli bir barış ancak savaşların zorlamasıyla, savaşların yıkıcı etkilerinin anlaşılmasıyla kurulabilecektir.

Yeterli neden, ortaya çıktığında mutlaka savaş meydana getiren neden olarak tanımlanmaktadır. Mesela birbirinden ideolojik ve pratik olarak nefret eden iki devletin bulunması savaşın yeterli nedenidir.

Savaşın nedenlerini analiz düzeyi yoluyla düzenleme, Waltz’un ‘Man, The State and War’ (İnsan, Devlet ve Savaş) kitabında yaptığı “üç imaj” ayrımına dayanmaktadır. Buna göre devlet düzeyindeki analizin odak noktası devlet ve izlediği politikadır, kültür değildir.

Sosyal psikoloji alanında ortaya koyulan çalışmalara dayanan görüşe göre, insanlar bir şeylerin eksikliğini hissettikleri zaman savaş çıkarmaya daha yatkın olurlar. Bu noktada temel belirleyen olarak hayal kırıklığının etkisi ortaya çıkmaktadır.

İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda ABD’nin Japonya’ya karşı kullandığı iki atom bombası nükleer strateji dönemini başlatmıştır.