STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 38

Strateji ile ilgili ilk fikirleri ortaya atan M.Ö. 5. yüzyılda yaşayan Çinli filozof Sun-Tzu’dur. Çin’de Savaşan Beylikler döneminde (M.Ö. 480 - MÖ. 221) yazıldığı tahmin edilen Savaş Sanatı başlıklı kitabı en eski askeri strateji ve Uluslararası İlişkiler çalışması olarak bilinir.

Thucydides’in strateji anlayışını kadim Yunan şehir-devletleri olan Atina ile Sparta arasındaki Peleponnez savaşlarını (M.Ö. 431-404) anlattığı ünlü kitabında bulabiliriz. Bilimsel tarihçiliğin ve siyasal gerçekçiliğin (realizm) babası olarak bilinir.

Modern dönem 18. yüzyılda Napoleon savaşları ile başlar (Booth, 1987). Modern dönemde stratejik düşüncenin dört önemli öncüsü Napolyon, Jomini, Clausewitz ve Hart’ın strateji anlayışları dönemin temel özelliklerini açıklamak için yol göstericidir.

Varşova Paktı olarak bilinen Varşova Antlaşması Örgütü, 14 Mayıs 1955’te SSCB, Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya ve Romanya arasında imzalanan ve Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması ile kuruldu. Batı Almanya’nın NATO’ya üye olmasına tepki olarak kurulan bu örgüt, üyelerinden herhangi birine yönelik saldırıda kolektif müdafaa sağlama amacını taşıyordu. Doğu Avrupa’da sosyalist rejimlerin çöküşü neticesinde 1 Temmuz 1991’de Prag Zirvesi’nde Paktın sona erdiği ilan edildi.

Kopenhag Okulu ise her şeyin güvenlik sorunu olarak algılanması görüşüne karşıdır. Çünkü böylesi bir tutum Güvenlik Çalışmaları alanını sınırlarından yoksun hale getirecektir.

Kanada kökenli İnsan Güvenliği yaklaşımında da güvenliğin ana öznesi insandır. Bu yaklaşım, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) 1994 yılı raporu çerçevesinde doğmuş, ardından akademik çevrelerin ilgisini çekmiştir.

Caydırıcılık ve oyun teorisi Stratejik Çalışmalar alanının ilgilendiği temel konular ve anahtar kavramlardır. Soğuk Savaş döneminin teorik çalışmalarında ve pratikte genel anlamıyla karşı tarafı saldırmaktan men etmeyi öngören “caydırıcılık” anlayışının yaygın olarak kullandığı analiz yöntemi oyun teorisidir.

Schelling’e göre oyun teorisi en iyi davranış biçiminin diğerlerinden beklenilen davranışa göre belirlendiği bir yaklaşım ortaya koyduğundan caydırıcılık teorisiyle uyumlu ve onu tamamlayıcıdır.

Caydırıcılığın öncü teorisyeni, Stratejik Çalışmaların gelişiminde önemli bir isim olan Bernard Brodie’dir.

Caydırıcılık stratejisinin gelişini belirli dönemlere ayırmak mümkündür. Bu kapsamda, 1945-1962 arası Zorlayıcı İkna Dönemi, 1962-1983 Karşılıklı Caydırıcılık Dönemi, 1983-1990 Savunmacı Caydırıcılık Dönemi ve 1990 sonrası Nükleer Stratejilerin Değişmesi Dönemi şeklindeki ayrım Stratejik Çalışmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

1945-1962 Dönemi
Bu dönem caydırıcılık stratejisinin ilk gelişme dönemi olmakla birlikte, birçok yazar bu dönemi caydırıcılık değil, zorlayıcı ikna (compellence) kavramıyla ifade etmeyi tercih etmektedir.

Caydırıcılık Teorisinin Temel Varsayımları

1. Saldırgan ve caydırıcı tarafların karar alıcıları rasyoneldir; mevcut koşulları rasyonel olarak değerlendirirler.
2. Nükleer silahlar gibi çok yüksek riskli tehditler saldırganlığı teşvik etmez, yatıştırır.
3. İki tarafın da değer sıralaması benzerdir, en azından büyük ölçekli şiddetten kaçınma gibi temel değerleri paylaşırlar.
4. Her iki taraf da nükleer silahların kullanımı gibi stratejik kararların alınmasında, karar alma yapısı üzerinde merkezi kontrole sahiptir.

Oyunların tümü temel bazı özellikleri paylaşırlar:

Oyun teorisi politikaya, daha çok karar alma, diplomasi, stratejik caydırıcılık ve savaşa uyarlanmıştır.

Genişletilmiş genel caydırıcılık devletler arasında düşmanca ilişkilerin olduğu durumla ilgilidir.

İngiltere ve Fransa arasında 1947’de imzalanan Dunkirk Antlaşması.

Haklı savaş kuramı, iki temel ilkeye dayanarak gelişmiştir. İlki, savaşın belirli bir durumda haklı olup olamayacağını belirlemeye yönelik jus ad bellum ilkesidir. Bu ilkeyle savaşı haklı kılan çeşitli ölçütler belirlenmiştir. Bunlar;
• Haklı neden,
• Hukuka uygun otorite,
• Hukuka uygun niyet/iyi niyet,
• Kuvvet kullanımının amacın ötesinde zarar vermemesi (oranlılık),
• Savaşa son çare olarak başvurulması,
• Amacın barışa ulaşmak olması,
• Savaşın başarı şansının olmasıdır.

St. Augustine, haklı savaş kuramına ilk kaynaklık eden De Civitate Dei(Tanrı Devleti Üzerine) başlıklı eseridir.

Grotius’a göre, bir savaşta kesinlikle haklı sayılamayacak “göz boyayıcı nedenler”, komşu bir devletin güçlenmiş olmasından duyulan korku, daha verimli topraklar elde etme isteği, başkalarının elinde olan şeyleri elde etmeye çalışmak, başkalarına iyilik yapma bahanesiyle onları boyunduruk altına almak, İmparator ya da Kilisenin evrensel buyurma hakkı olduğu inancıyla, kişisel çıkarları için savaşa girişmek ve son olarak da boyunduruk altındaki bir halkın bağımsızlık isteğiyle savaşmasıdır.

Garnett’ın savaşların nedenlerine dair sınıflandırması da temelinde analiz düzeylerine dayanmaktadır.