STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 31

Karşılıklı caydırıcılık olarak nitelendirilen dönem 1962’de ABD ve Sovyetler Birliği arasında çıkan Küba Krizi’yle başlamıştır.

Karşılıklı caydırıcılık olarak nitelendirilen dönem 1962’de ABD ve Sovyetler Birliği arasında çıkan Küba Krizi’yle başlamıştır. Bir taraf­tan ABD’nin caydırıcı etkisinin izleri ile iki tarafın doğrudan nükleer bir savaştan kaçınma arzusu göze çarparken, diğer taraf­tan, taraf­lar arasında Türkiye’deki Jüpiter füzeleri ile Küba’daki SSCB füzelerinin karşılıklı kaldırılması konusunda bir pazarlık olduğu da daha sonra ortaya çıkmıştı.

Reagan 1983’te Yıldız Savaşları (Star Wars) olarak bilinen ‘Stratejik Savunma Girişimi’ni başlattığında nükleer stratejide yeni bir aşamaya geçilmiştir. Balistik füzelerin havada vurulması ve ABD’ye ulaşmadan imha edilmesini öngören bu projeyle, ağırlıkla uzayda konuşlandırılacak silahlarla bir savunma kalkanı oluşturulması anlayışıyla yeniden savunma sistemleri öne çıktı.

Oyunların tümü temel bazı özellikleri paylaşırlar: i. Oyunda iki ya da daha fazla oyuncu olmalıdır; ii. Oyun, oyunculardan biri ya da daha fazlasının alternatif­ler arasından seçim yapmasıyla başlar; iii. İlk seçim yapıldıktan sonra diğer oyuncunun alternatif­lerini belli derecede sınırlayan bir durum ortaya çıkar; iv. Oyuncuların birbirlerinin seçimleri hakkında bilgisi olabilir ya da olmayabilir (oyuncuların birbirlerinin seçimlerini bildikleri oyunlara mükemmel enformasyon oyunları denir); v. Oyun başarılı seçimler içerirse “sona erdirme kuralı” vardır; vi. Her oyun kesin bir durumla sona erer.

Bütün eksik yönlerine karşın oyun teorisinin yararlı yönleri de vardır. Oyun teorisinin rasyonellik varsayımı, çatışma durumlarını etik hesaplardan uzak, taraf­ların nasıl davranmaları gerektiğine göre değil, rasyonel olarak nasıl davranabileceklerine göre inceleme ve bu bağlamda da çatışmayı düşman tarafın bakış açısına göre değerlendirme olanağı sağlar.

Thomas Hobbes’a göre savaş, devletlerarası ilişkileri belirleyen“doğa durumu”nun bir uzantısıdır. Doğa durumu, düzen, hukuk ve adaletin var olmadığı ve insanların daha fazla güç elde etme arzusundan kaynaklanan “herkesin herkesle savaştığı” durumdur.

Savaşın hukuken yasaklanmasına dair ilk uygulama, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Milletler Cemiyeti’nin (MC) kurulmasıyla ortaya çıkmıştır.

Nükleer savaş, konvansiyonel silah sistemlerinin yanında, nükleer silahların kullanıldığı savaşlardır. Nükleer silahlar şu ana kadar sadece İkinci Dünya Savaşı’nda ABD tarafından Japonya’ya karşı kullanılmış, bu tarihten sonra kullanılmamış olmakla birlikte, varlıkları askeri stratejiyi değiştiren ve şekillendiren bir unsur olmuştur.

Jus ad bellum: Savaşın haklı ve adil oluşu anlamına gelen ilkedir.

St. Augustine, haklı savaş kuramına ilk kaynaklık eden De Civitate Dei (Tanrı Devleti Üzerine) başlıklı eseridir. Tanrı Devleti-İnsan Devleti ayrımını yapan Augustine’e göre mutlak haklı olan Tanrı’nın savaşlarıdır.

Görünen nedene dair en iyi ve en fazla kullanılan örnek, Birinci Dünya Savaşı’nın nedeni olarak Avusturya-Macaristan veliahdının Sırp bir milis tarafından öldürülmesidir. Birinci Dünya Savaşı’nı bildiğimiz şekliyle tetikleyen görünürdeki neden bu olaydır.

Glenn Snyder’a ait bir başka tanıma göre caydırıcılık, bir ta­ rafın diğer tarafa belirli bir davranış karşısında cezai yaptırım uygulanacağını veya ödül verileceğini açık ya da örtülü olarak belirttiği bir havuç­sopa taktiğidir.

Klasik Dönem
• Sun-Tzu: Sun-Tzu’nun kendi sözleriyle, “askeri eylem ulus için önem taşır -çünkü bu var olma ya da yok olma yolu, ölümle kalım meydanıdır. O nedenle iyi incelemek gerekir”. Sun-Tzu’nun düşüncesinde var olma/yok olma sorunu açısından tanımlanan savaş,sevk ve idare edilmesi gereken bir olaylar silsilesi olarak görülür. Bu noktada devreye söz konusu evk ve idareyi sağlayacak araç olan strateji girmektedir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Genel caydırıcılık, Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği liderliğin­ deki iki kutuplu düzende en yaygın görülen caydırıcılık türüdür. Burada caydırma, kesin ve yakın bir saldırı olasılığı olmasa da, taraflar arasındaki ilişkilerin düzenlen­mesinde kullanılan bir yöntem olarak ortaya çıkmıştır.

Savaşlar farklı ölçütler çerçevesinde sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Savaşın biçimini ve niteliğini belirleyen unsurlar olarak, güç kullanan topluluğun niteliği ve
büyüklüğü, kullanılan şiddetin ve araçların türü, kullanılan yöntem gibi birçok
farklı ölçüte göre yapılmış sınıflandırmalara rastlamak mümkündür. Bu çerçevede savaşlar, kullanılan ölçütlerin çeşitliliğine bağlı olarak çok farklı gruplara ayrılabilir. Savaşların yoğunluk dereceleri ve kapsadığı coğrafi alanın büyüklüğüne
göre topyekûn savaş-sınırlı savaş; kullanılan silahların türüne göre konvansiyonel
savaş-nükleer, biyolojik, kimyasal savaş; kullanılan yönteme göre düzenli savaşgerilla savaşı; savaşan tarafların niteliklerine göre uluslararası savaş-iç savaş-asimetrik savaş; savaşan tarafların nitelik ve bu niteliklerinden kaynaklanan güdülere göre dini savaş-etnik savaş; ve son olarak, silahlı çatışma ile ideolojik çatışma ayrımına göre sıcak savaş-soğuk savaş gibi ayrımlar yapılabilir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Genişletilmiş caydırıcılık, bir devletin koruduğu müttefik devlete karşı düş­ manca davranışları caydırmasıdır. Örneğin, İngiltere ve Fransa arasında 1947’de imzalanan Dunkirk Antlaşması, İngiltere’nin Fransa’ya herhangi bir saldırı halinde yardım edeceği taahhüdünü içerdiğinden Almanya’yı Fransa’ya saldırmaktan caydırmayı hede emişti.

Gerilla savaşı, düzenli yürütülen savaşların aksine ve düzenli ordularla savaş
yürütülemeyecek durumlarda yürütülen gayr-i nizami bir çatışma türüdür. Genellikle zayıf tarafın güçlü tarafa karşı yürüttüğü bir savaş olarak ortaya çıkar.
Vietnam savaşında ABD’ye karşı yürütülen gerilla savaşı başarısı dolayısıyla akıllara gelen ilk örneklerdendir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Caydırıcılık stratejisinin gelişini belirli dönemlere ayırmak mümkündür. Bu kapsamda, 1945­-1962 arası Zorlayıcı İkna Dönemi, 1962­-1983 Karşılıklı Caydırıcılık Dönemi, 1983­-1990 Savunmacı Caydırıcılık Dönemi ve 1990 sonrası Nükleer Stratejilerin Değişmesi Dönemi şeklin­deki ayrım Stratejik Çalışmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Haklı neden, jus ad bellum’un ilk ve en önemli koşuludur. Haklı savaş kuramcılarının hemen hepsi saldırı amacıyla yapılan savaşların “haklı” olamayacağını kabul
etmektedirler. Bu bağlamda, haklı bir savaşın nedeninin ancak savunma olabileceği öne sürülür. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Görünen neden, savaşların ortaya çıkışını tetikleyen neden olarak tanımlanabilir. Görünen nedene dair en iyi ve en fazla kullanılan örnek, Birinci Dünya Savaşı’nın nedeni olarak Avusturya-Macaristan veliahdının Sırp bir milis tarafından öldürülmesidir. Birinci Dünya Savaşı’nı bildiğimiz şekliyle tetikleyen görünürdeki neden bu olaydır. Buna karşın esas neden, devletlerin politikalarından çok uluslararası sistemin yapısal etkilerinin analiz edilmesiyle anlaşılabilecek nedendir. Birinci Dünya Savaşı örneğinde savaşın çıkmasına yol açan esas nedenin sömürgecilik yarışı olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü savaşa giden süreçte devlet adamlarının savaşı önlemek amacıyla yaptıkları girişimler, sömürgecilik yarışının sert rekabet koşulları içinde geçmesi nedeniyle
savaşın çıkışına engel olamamıştır. Doğru yanıt A şıkkıdır.