STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 29

Etimolojik açıdan yer, zemin, toprak, yeryüzü anlamlarına gelen ‘geo’ ve politika kelimelerinden oluşan jeopolitik, temelde siyasi coğrafyadan doğmuş bir bilim dalıdır. Coğrafyanın bilimsel bir disiplin altında siyasi olarak yorumlanması gereğini ilk kez vurgulayan Halford Mackinder’in 1904’te Kraliyet Coğrafya Topluluğu’na sunduğu The Geographical Pivot of History (Tarihin Coğrafi Ekseni) başlıklı çalışmasıyla jeopolitiğin bir çalışma alanı olarak doğduğu kabul edilir. Buna karşın, ‘jeopolitik’ terimi ilk olarak İsveçli siyaset bilimci Rudolf Kjellén tarafından kullanılmıştır. Nicholas Spykman’e göre jeopolitik, bir ülkenin güvenlik politikasının coğrafyaya göre planlanmasıdır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

1979’un sonunda SSCB’nin SS-20 füzelerini kendi topraklarının yanı sıra,
ve Doğu Avrupa’daki müttefiklerinin topraklarına da yerleştirmesi sonucunda,
12 Aralık 1979’da toplanan NATO Bakanlar Konseyi’nden Batı Avrupa ülkelerine ABD’nin orta menzilli Pershing II ve karadan karaya fırlatılan Cruise güdümlü
füzelerinden toplam 572 adet yerleştirilmesi kararının çıkması ile taraf­lar arasındaki silahlanma yarışı yeni bir boyut kazandı.

Uluslararası İlişkilerin realist teorisine göre uluslararası politikada meydana gelenleri
büyük devletler şekillendirir. Bu yaklaşımın önde gelen temsilcilerinden Kenneth Waltz’a göre, devletlerin büyük güç niteliğine sahip olabilmesi için şu unsurların hepsinde aynı anda üstün konumda olması gerekir: 1) Yüzölçümü ve nüfus; 2) Doğal kaynaklar; 3) Ekonomik kabiliyet; 4) Askeri güç; 5) Siyasal istikrar ve yetki. Bu unsurlardan yalnızca biri bakımından devletlerin büyük güç olması mümkün değildir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Literatürdeki yaygın görüşe göre, Soğuk Savaşın son on yılında güvenlik kavramının devletlerin askeri sorunlar karşısında güç artırmaları ve kuvvet kullanmaları ötesinde de tanımlanması, yani Stratejik Çalışmaların kavramsal çerçevesinin sorgulanması çabaları büyük ölçüde artmıştır. Bu dönüşümün temelinde, Soğuk Savaşın son döneminde askeri tehditlerin öneminin azalmasıyla birlikte daha önceleri gözardı edilen ekonomik, çevresel, toplumsal, siyasi vb. diğer sorunların güvenlik ilişkilerini etkilediği gerçeğinin anlaşılması yatmaktadır.

Stratejik Çalışmalar 1940’larda nükleer silahlanmanın etkilerinin hissedilmeye başlanmasıyla birlikte ABD’de doğmuştur. Stratejik Çalışmaların doğuşunda
İkinci Dünya Savaşının ardından ortaya çıkan nükleer gerilim çerçevesinde sivil
uzmanlara duyulan gereksinim etkili olmuştur. İlk çalışmaları yapanlar ABD’nin
1942’de başlattığı nükleer silah geliştirme amaçlı Manhattan Projesi’nden etkilenmişlerdir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Güvenlik gündeminin genişlemesine katkıda bulunan akademik tartışmaların
yanı sıra, yeni gelişen bazı güvenlik teorileri de Stratejik Çalışmaları kendi perspektif­lerinden sorgulamaya başlamıştır. Bu çerçevede Demokratik Barış Teorisi, Güvenlik Rejimleri Yaklaşımları, Üçüncü Dünya Güvenlik Okulu ve Alternatif Güvenlik Yaklaşımı gibi bazı yeni güvenlik yaklaşımları ortaya çıkmıştır.

1950’lerin ikinci yarısından détente olarak adlandırılan yumuşama dönemine kadar yaklaşık on yıl literatürde Stratejik Çalışmaların “altın çağı” olarak anılır. Altın çağ, esas olarak Batı Bloğunda 1954’te benimsenen ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) üyelerine yönelik ortaya çıkabilecek bir komünist saldırı karşısında, nükleer silahlarla karşılıkta bulunulmasını öngören kitlesel karşılık stratejisi ile başlamıştır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Stratejik Çalışmaların diğer bir özelliği de alanın Amerika-merkezli niteliğidir.
Bu durum yazarların genellikle Amerikalı olması, ABD’nin uluslararası sorunlarının incelenmesi ve analiz edilen dünyanın Amerikan bakış açısıyla değerlendirilmesi çerçevesinde açıklamaktadır. Buna karşılık, alandaki Amerikan hâkimiyeti
nedeniyle SSCB’de, Avrupa’da veya Üçüncü Dünya ülkelerinde bağımsız stratejik
geleneklerin oluşmadığı sonucuna varılmamalıdır. Fakat, Sovyetler Birliği örneğinde olduğu gibi, bu çalışmalar ya asker-güdümlü kalmıştır, ya da Avrupa veya
Üçüncü Dünya ülkeleri örneğinde olduğu gibi istisnaîdir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Thucydides

Machiavelli

1. Dünya Savaşı

Asimetrik Savaş

Jus ad bellum

Sistem Analiz Düzeyi

Schlieffen Planı

Birey analiz düzeyinde