STRATEJİ VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 1

Oyun teorisinin temelde basit olması diğer seçeneklerin aksineyararlı değil eksik yönleri arasında yer alır.

Genişletilmiş caydırıcılık bir devletin koruduğu müttefik devlete karşı düşmanca davranışları caydırmasıdır.

Dördüncü kuşak caydırıcılık çalışmaların tümü asimetrik tehdide odaklanmaktadırlar.

Dolaylı caydırıcılık, terörist grup ve eylemelere destek veren devletleri caydırmak yoluyla terörü caydırmak anlamına gelmektedir. Örneğin, 11 Eylül saldırılarını gerçekleştiren El-Kaide Örgütü’ne destek verdiği gerekçesiyle Afganistan’a karşı Ekim 2001’de başlatılan savaş caydırıcılık stratejisi kapsamında değerlendirilmektedir.

Oyunların tümü temel bazı özellikleri paylaşırlar: Oyunda iki ya da daha fazla oyuncu olmalıdır; Oyun, oyunculardan biri ya da daha fazlasının alternatifler arasından seçim yapmasıyla başlar; İlk seçim yapıldıktan sonra diğer oyuncunun alternatiflerini belli derecede sınırlayan bir durum ortaya çıkar; Oyuncuların birbirlerinin seçimleri hakkında bilgisi olabilir ya da olmayabilir (oyuncuların birbirlerinin seçimlerini bildikleri oyunlara mükemmel enformasyon oyunları denir); Oyun başarılı seçimler içerirse “sona erdirme kuralı” vardır; Her oyun kesin bir durumla sona erer.

Tavuk oyununda her oyuncunun başat bir stratejisi vardır. Bu örnek oyunda başat strateji a1b1, yani her iki oyuncunun da sapmasıdır. Çünkü bu olasılığı en yüksek sonuçtur. Bunun nedeni, her oyuncu için en rasyonel yaklaşımın kötünün iyisini seçmek olmasıdır. Zira en iyi peşinde koşmanın alternatif maliyeti en kötü duruma düşmek olabilir. Zararları minimize etmeye yönelik bu yaklaşıma “minimax strateji” denir. Minimax stratejiye göre oyuncular seçimlerini kazançlarını artırma fırsatları arasından değil, kayıplarını en aza indirecek stratejiler arasından yaparlar. Tavuk oyununda bu stratejinin işleyişi; A için sapmama durumunda başına gelebilecek en kötü şey (-100) olurken, sapma halinde en kötü ihtimal (-10) olduğundan, A sapmayı tercih edecektir. B de aynı hesaba dayanarak aynı şekilde sapmayı tercih edecektir. Bu durumda a1b1 sonucu başat olmakta ve oyun belirli bir denge ya da bel noktasına (saddlepoint) doğru evrilmektedir.

Araba yarışı yapan gençler yarıştan sonra evlerine gidip olayı unutma olanağına sahipken, uluslararası ilişkilerde aynı oyunu tekrar tekrar oynayıp hayatta kalmak gerekir. O nedenle tek bir oyunda ön taahhütle hayatta kalma ve kazanma olasılığı %90 iken, karşılaşmaların tekrarlanması durumunda karşı tarafın öğrenme süreci sonunda bu oran hızla düşer. Tek bir oyunda/çatışmada hayatta kalma olasılığı %90 iken, ikinci oyundan itibaren bu olasılık %81’e düşmektedir. Aynı mantıkla, yedinci karşılaşmadan sonra hayatta kalma şansı %50’nin altına düşer. Bu durum tavuk oyununda rasyonel olmayan durumların sadece kısa dönemde işe yarayan bir taktik olduğunu göstermektedir.

Bütün eksik yönlerine karşın oyun teorisinin yararlı yönleri de vardır. Oyun teorisinin rasyonellik varsayımı, çatışma durumlarını etik hesaplardan uzak, tarafların nasıl davranmaları gerektiğine göre değil, rasyonel olarak nasıl davranabileceklerine göre inceleme ve bu bağlamda da çatışmayı düşman tarafın bakış açısına göre değerlendirme olanağı sağlar. Oyun teorisi farklı olası sonuçlar ortaya koymasıyla sezgisel bir değere de sahiptir. Uluslararası çatışmanın doğası ve dinamikleri konusunda önemli ipuçları verir. Dikkatleri yapısal özelliklere çekerek, çatışmaların devlet adamlarının kötülüğünden ve beceriksizliklerinden kaynaklandığı türündeki değerlendirmelerden uzaklaşılmasını sağlar. Yine çok çeşitli alternatif çözümler ortaya koyduğu ve bir sorunda her zaman en iyi çözümün seçilmeyebileceğini gösterdiği için de önemlidir.

Stratejik Çalışmalar alanına dâhil edildiği ve en sık kullanıldığı Soğuk Savaş yıllarında oyun teorisinden beklenen, belirli bir stratejik durum içinde aktörler için ‘tek bir en rasyonel tercih’ belirlemek olmuştur. Bir diğer deyişle oyun teorisiyle yekpare rasyonel çözümlere ulaşılması beklenmiş ve bu çerçevede her zaman başat stratejilere ağırlık verilmiştir. Oysa sayılan tüm eksik ve yararlı yönleri göz önünde bulundurulduğunda bu teoriden beklenmesi gerekenin doğrudan tercihi belirlemesi olmadığı açıktır. Oyun teorisinden beklenecek olan aktörlerin içinde bulundukları durumu anlamalarını ve önlerindeki seçenek, iletişim olanakları ile vaat, pazarlık, tehdit ve blöf gibi taktikleri görebilmelerini sağlamak olmalıdır.