SPOR VE MEDYA İLİŞKİSİ

Osmanlı toplumunda bürokrasi geleneğinin güçlü olması, bürokratları masa başı işlere bağlamıştır.
Osmanlı toplum düzeninde boş zaman tekelinin orta sınıf ve genellikle bürokrat ailelerinin çocuklarında bulunduğu görülmektedir.

İlk spor gazetesi Futbol adıyla 11 Ekim 1910’da Osmanlıca-Fransızca olarak yayınlanmıştır.

1929’da Talat Mithat Hemşehri’nin yayınlamaya başladığı Türk Spor dergisi, spor etkinliklerinin
aktarılmasında İstanbul’un egemenliğinin dışına çıkılmasında önemli rol oynadı. Türk Spor, yalnız
İstanbul’daki spor etkinliklerini değil, Anadolu’nun en ücra köşelerinde olup biten spor olaylarını da
aktarmaya başladı.

1953 Yılında Cem Atabeyoğlu ile Nuri Bosut, ilk Spor Haberleri Ajansı'nı kurdular. Günde 8-20
sayfa haber geçen Ajans, 11 gazeteye haber ulaştırıyordu.

Devlerin spor politikalarının değişmesi, izleyici sporlarına verilen önemin artması ve sporun geniş kiltleleri etkileme gücüne sajip olması ticarileşme sürecini hızlandırmıştır.

Radyo, sese dayandığından gazeteden farklı olarak, okur-yazar olmayanlara seslenebilmesiyle de geniş kitlelere hitap eden etkili bir iletişim aracı durumundadır. Radyo sayesinde, okuma yazma bilmeyen geniş yığınlar da spor haberlerine ve spor yayınlarına erişebilmişlerdir.

Televizyon, spor yazarlarını maç, televizyondan yayınlandığı için yorumlarında daha dikkatli olmaya
ve daha ılımlı yazmaya zorladı.

Televizyon yayın hakları spor kulüpleri için her türlü koşulda gelir sağlayan, iletişim sektöründe yaşanan geniş çaplı gelişmelere bağlı olarak dünya genelinde tanınmayı da beraberinde getiren önemli bir gelir kaynağıdır.

Sorumsuz, fanatikçe ve hakarete varan üslupta yazıların/söylemlerin artması ve spor medyası mensuplarının çeşitli spor kulüplerinin yönetiminde de yer alması spor medyasında etik kuralların gerekliliğini vurgulamaktadır.

Türkiye’de iletişim araçlarında spora ilişkin ilk haber, yazı ve fotoğraflar 1800’lerin sonlarında dergi ve gazetelerde
görülmeye başlanmıştır.

Türk basınında ilk spor yazısı 14 Mart 1891’de, bir edebiyat ve fikir dergisi olan Servet-i Fünun’da yayınlandı. Ali Ferruh Bey’in Paris’ten yolladığı eskrim konusundaki yazı, çağdaş sporla ilgili ilk yazı oldu. Günlük basında ilk spor yazısı ise 30 Mart 1895’te Asır gazetesinin İngiltere’de yapılmakta olan at ve bisiklet yarışlarını anlatan “Yeni Bir Müsabaka” başlıklı haberidir. Selanik’te yayınlanan Asır, 16 Aralık 1895 tarihli sayısında ise Atina Olimpiyat Oyunları’na ilişkin ayrıntılı bilgi veriyordu.

1980 Sonrası Türkiye’de iletişim altyapısında da çok önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönemdeki özelleştirme ve deregülasyon politikalarının medya alanındaki uygulaması, kitle iletişim alanında kamusal yayın hizmeti gören kuruluşların yanına özel kanalların konulması olmuştur. 1990’lı yıllarda başlayıp 2000’li yıllarda hızla gelişen ağ iletişimi de sporun yer alabileceği yeni bir iletişim aracı olarak interneti yaygınlaştırmıştır. Dolayısıyla Cumhuriyet döneminde spor basınını toplumsal dinamikler açısından iki bölümde inceleyebiliriz:1980’e kadar olan dönem ve 1980’den günümüze kadar olan dönem.

1980 sonrası dönemde Türkiye’de medya alanında da önemli değişimler yaşanmıştır. Büyük sermaye grupları medya alanına girmiş, TRT'nin kamusal yayın tekeli kırılmış ve 1990'lardan itibaren özel televizyonlar yaygınlaşmıştır. Medya alanındaki bu değişimler de medya ve spor arasındaki ilişkinin gelişmesini ve güçlenmesini sağlamıştır. Spor-medya ilişkisinin gelişmesi ise spora ilişkin süreli yayınların sayısında belirgin bir artışa neden olmuştur. Bu süreli yayınların en önemlileri de günlük spor gazeteleridir.

Diğer medyalarda olduğu gibi spor ile televizyon arasında da sıkı bir ilişki vardır. Spor, özellikle de futbol, farklı gelişme evrelerinde televizyona yardımcı olmuştur. Televizyon da seyirci sporlarının geniş kitlelerde ilgi uyandırmasında önemli bir rol oynamıştır. Televizyon alıcılarının sayılarının hızla artmasında canlı yayınlanan futbol karşılaşmaları çok etkili olmuştur. Spor, kitle iletişim araçları sayesinde daha geniş kitlelere ulaşma olanağı buldu. Görsel kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, sporun seyirlik özelliğinin vurgulanmasına ve ön plana çıkmasına neden oldu.

Türkiye’de naklen yayın hakları, en çok geniş kitleleri ekran başına toplayan futbol karşılaşmalarında tartışma konusu olmuştur. İletişim alt yapısında büyük bir gelişme yaşandığı ve medyanın önemli bir sektör haline geldiği 1990’lı yıllarda, futbol karşılaşmalarının naklen yayın haklarının düzenlenmesi, devletin futbol alanında yasa yoluyla müdahalesini gerektiren konulardan biri olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Türkiye’de naklen yayınlar nedeniyle televizyon kuruluşları ile spor kulüpleri arasında ekonomik bağlar kuruldu. Bu bağlar sayesinde hem futbol endüstrisi hem de medya endüstrisi karşılıklı birbirinden yararlanarak büyüdü.

1996’da havuz sisteminin kurulmasına küçük kulüpler büyük destek verdi. Ancak, yayın gelirlerinin paylaşımındaki eşitsizlik ve sistemin en çok Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatarasay ve Trabzonspor’un işine yaradığı yönünde eleştiriler devam etti. Havuz sistemi yalnızca kulüplere değil, şifreli yayın yapan kanallara da önemli oranda gelir sağlamaktadır.

Türkiye’de spor gazetecilerinin mesleki kuruluşu Türkiye Spor Yazarları ve Spor Kulübü Derneği’dir (TSYD). Dernek, 14 Nisan 1963 günü Spor Yazarları Derneği adıyla kurulmuş, daha sonra gösterdiği etkinlikler ve ülke çapındaki yaygınlığı nedeniyle adının önüne Türkiye'yi koyma hakkını kazanmıştır.

Yine 1980 sonrası dönemde, gazetelerin tirajlarını artırabilmek için isim yapmış eski futbolculara köşelerini açtıkları görüldü. Yazarlık yapan sporcular da genellikle yetersizlikle suçlandılar. Sporcuların spor sayfalarında yazmaları, yeni ya da yalnızca Türkiye’ye özgü bir olgu değildir. Ancak, 1980 sonrasında futbolculara gazetelerde köşe yazarlığı yapma olanağı tanınmasında, daha önceleri olduğu gibi futbol yazarlığı konusundaki yetenekleri değil, popüler olmaları belirleyici olmuştur.

Haber üretme yönündeki baskı, muhabirlerin bazen yalan haberlere yönelmesine neden olmaktadır. Gazetecilerin görevlerini yerine getirirken taraf tutmamaları yansız haber yapmaları beklenir. Ancak spor muhabirleri, daha fazla enformasyon elde etmek için sporcu, sponsor, yönetici, teknik adam gibi haberlerine konu olan kişileri daha yakından tanımak zorundadır. Daha yakından tanıdıkları kişilere karşı ise eleştirel bakmaları, o kişiler hakkında araştırmacı habercilik yapmaları ve tarafsız kalmaları zorlaşmaktadır. Gazetecinin, okuyucuları ve haber kaynakları yanında haber yaptığı kişilere karşı da sorumluluğu vardır. Türkiye’deki duruma bakıldığında ise kişilerin özel yaşamının ihlal edilmesi ve incitici yayın yapılması, spor basınında çok sık görülmekte, hakem, oyuncu, teknik direktörler ve sporla ilgili kamu görevlileriyle ilgili ifadeler eleştiri sınırlarının ötesine geçmektedir.

İngiltere’de spor, ancak soylu aile çocuklarının gittikleri Eton, Oxford, Cambridge gibi okullarda geniş çaplı yapılıyordu. Türkiye’de de aynı biçimde sporun ilk kez Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) ve Robert Kolej’de başladığı görülmektedir.