Medyada Spor Servisleri Yapılanması

Yönetim fonksiyonlarını açıklarken dikkate alınması gereken konu, yönetim kavramının tedarik, üretim, pazarlama, finans, muhasebe ve araştırma-geliştirme kavramlarından ayrımının yapılmasıdır. İşletme faaliyetleri olarak bilinen ve ilk kez Henri Fayol tarafından; teknik (üretim), ticari (satın alma ve satma), mali, muhasebe ve güvenlik şeklinde sıralanan eylemler daha çok teknik nitelikte olup örgütten örgüte farklılık gösterirler. Oysa Fayol tarafından işletmelerin altıncı faaliyeti olarak sunulan ve kapsamına planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve denetimin girdiği “yönetim” faaliyeti (süreçleri) ise, genellikle tüm örgütlerde bulunan bir niteliktir (Şimşek, 2002, s.121).

İlk yönetim faaliyeti planlamadır. Planlama belirlenen örgütsel amaçları gerçekleştirmek için hedeflerin ortaya konmasıdır. Bu hedeflere ulaşmak için de bir takım eylemlerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu süreçte yöneticiler, planlama sürecinde belirlenen hedeflere ve bu hedeflere ulaşmak için de belirlenen eylemlere akılcı davranarak ulaşırlar.

Örgütler büyüdükçe bölümlerin sayısı artar. Dolayısıyla bölümler arası ve bu bölümler tarafından belirlenmiş eylemler arası koordinasyonun sağlanması gerekir. Bu aşamada karşımıza önemli bir yönetim fonksiyonu olan eşgüdümleme (koordinasyon) kavramı çıkmaktadır. Eşgüdümleme, bölümler ve eylemler arası uyumun sağlanması ile örgütün çalışmalarını kolaylaştırma ve başarı şansını arttırma çabasıdır. Örgütlemede amaç, eylemlerin birbirini tamamlayarak örgütün hedeflerine ulaşmasını sağlamaktır.

Örgütün ve çalışanlarının ne yaptığını, hangi hedefe ne kadar ulaştıldığını ve an itibari ile nerede olduğunu gösteren yönetim fonksiyonuna kontrol (denetim) denir. Örgütün ulaşmak istediği hedef ile bulunduğu nokta arasında bir uyum var ise başarıdan söz edilebilir. Aksi taktirde örgüt zarar görecektir. Bu nedenle kontrol işlevinin örgütü korumacı işlevi vardır.

Örgütün insan kaynaklarının rasyonel ve etkin biçimde motive ederek, belirlenen hedeflere ulaşılmasını sağlayan yönetim fonksiyonuna yöneltme denir. Yöneticiler liderlik vasıflarını kullanarak örgütün hedeflerine ulaşmaları konusunda astlarını motive ederler, onları hedefe ulaşacakları konusunda inandırır.

Bir örgütün amaçlarına ilişkin tasarlanan, bilinçli olarak oluşturulmuş ilişkiler topluluğuna ilişkin örgüt tasarımı formal (resmi, biçimsel) örgüt yapısı olarak adlandırılır. Formal örgüt yapısı denildiğinde aklımıza ilk gelen örgüt şemasıdır. Bu şema içerisinde ast-üst biçimi, kimin kime karşı sorumlu olduğu, mevkiler ve unvanlar, personelin örgüt içerisindeki yeri gibi bilgiler yer alır. Kademe ve mevkilerin çalışanlar tarafından belirlendiği, herhangi bir ön çalışma ve planlamanın yer almadığı, bireyler arası ilişkiler neticesinde ortaya çıkan örgütlenme biçimine informal (gayri resmi, biçimsel olmayan) örgüt yapısı denir. İnformal yapılar insan olgusuna bağlı olarak ortaya çıkan yapılardır. İnformal yapı ile formal yapı arasında bir zıtlık görülmez ise formal yapının devamı sağlanabilir. Ancak informal yapı, formal yapının dinamiklerine ters düşerse örgüt bundan zarar görür. Örgütün bu süreçten zarar görmemesi için örgütleme bir takım ilkeler doğrultusunda hazırlanmalıdır.

Sınırlı denetim alanı ilkesi: üstlerin yönetebildiği kadar astın atanması ilkesidir. Bu yaklaşım yöneticilerin zamanlarını ve enerjilerini doğru kullanmayı hedefler. Yatay örgüt yapısında kontrol alanı geniş tutulurken, dikey örgüt şemasında kontrol alanı dar tutulmaktadır.

Hiyerarşik yapı (basamaklar) ilkesi: örgütteki yetki ve sorumlulukların en üst düzeyden en alt düzeye kadar kesintisiz aktarılmasını sağlayan ilkedir. Hiyerarşik düzende hazırlanan bu ilkede örgütte yer alan her birimi, düzeyi ve çalışanı kapsar. Aksi takdirde üstten alta ve alttan üste doğru seyreden iletişim sürecinde tıkanıklıklar meydana gelecektir.

İstisnalarla yönetim ilkesi: stratejik ve önemli nitelik taşıyan durumlar dışında, rutin işlerin yetkilerinin alt kademelere verilmesi ilkesidir.

Fonksiyonel örgütlenme en sık karşılaşılan örgütlenme biçimidir. Hemen her işletmede görülen üretim, pazarlama, finans, insan kaynakları, muhasebe gibi temel bölümler, bu örgütlenme biçiminde yer alır. Fonksiyonel örgütlenme türünde yer alan bölümlerin görev ve sorumlulukları, bu birimlerin yöneticilerinin yetkileri belirlenmiştir.

Örgütün etkinlik ve verimliliğini gözeten bu örgütlenme türü en çok tek mamul üreten işletmelerde görülür. Bu tür örgütlenmenin işletmeye sağladığı bazı üstünlükler ve zayıflıklar bulunmaktadır.

Bölümlerin artan görev ve sorumlulukları nedeniyle düzen ve koordinasyon zorlaşır.

Bölümler arasında sürtüşmeler doğabilir.

Üst yönetimin ürün ya da bölgeler hakkındaki düşüncelerinden yararlanmak ve iletişim zorlaşabilir.

Örgütte iletişim ve bilgi aktarımı zorlaşabilir, azalabilir.

Daha küçük örgütlenmeleri barındırdığından iletişim, koordinasyon eksikliği olmayabilir.

Yetki devri uygulanabilir.

Yeni ürün geliştirme, tasarım ve üretim standartlarına uyumu sağlar.

Üst Yönetime daha az sorun taşınır.

Uluslararası işletmelerde teknik bilginin bölgelere aktarımı daha kolaydır.

Matriks (karma) örgüt yapısının ilk düzeyinde işlevsel bölümlendirme yer alırken, ikinci aşamada ise ürün ve/veya coğrafi temele dayalı bölümlemeler yer almaktadır. Pazarlama işlevi fonksiyonel örgütleme biçimine göre şekillenmiş iken daha sonra coğrafi yapıya göre biçimlenmiştir. Benzer olarak üretim bölümü fonksiyonel biçimde bölümlenmiş iken, ona bağlı ürün çeşitleri ürün tipi bölümlenmiştir. Matriks örgütleme yapısını, diğer örgüt yapılarından ayıran diğer bir özellik ise ilişki boyutunun çift yönlü olmasıdır. Yukarıda bahsetmiş olduğumuz diğer örgütlenme yapılarında ilişkiler yukarıdan aşağıya şeklinde gösterilmiştir. Matriks yapıda bu ilişki düzeyine yatay biçim eklenmiştir. Yani aynı düzeydeki bölümler arasında ilişki bulunmaktadır. Matriks örgütlenme yapısında karşımıza çıkan diğer bir özellik ise örgüt mensuplarının iki ayrı üste karşı sorumlu olabilmesidir. Bu yaklaşım ile emir birliği ilkesine ters düşülmektedir. Martiks yapının sağladığı diğer bir avantaj ise farklı projeler için yetenekli yönetici ve ekibin oluşturulmasına fırsat tanımasıdır. Bu sayede değişik ürün ya da bölgelerde yaşanacak sorunların aşılması daha kolay olacaktır. 

• Şebeke organizasyonlar, bir işletmenin kendi birimleri arasında ya da dışarıdan başka işletmelerle oluşturulmaktadır.

• Şebeke organizasyonların yönetiminde, hiyerarşi azdır. Otorite daha çok uzmanlığa dayanmaktadır.

• Şebeke organizasyonlarda organizasyon yapısı dikey değil yataydır.

• Şebeke organizasyonlarda şebekenin bir üyesi, bir fonksiyonu yerine getirerek diğer üyelerin faaliyetlerini tamamlayıcı bir nitelik taşır.

• Şebekeye giren tüm işletmeler dış kaynaklardan yararlanma uygulamasının getirdiği esnekliği sürdürerek kendi sahip oldukları temel yetenekleri şebekenin kullanımına sunmaktadırlar. Dış kaynaklardan yararlanma ilişkileri broker-aracı rolünü üstlenen yöneticiler tarafından koordine edilmektedir.

• Şebeke üyeleri birbirleri ile uzun dönemli ilişki içindedir.

• Şebeke organizasyon yapıları oldukça esnektir. Şebeke organizasyonu kendisini oluşturan parçaları değişen koşullara göre yenilemektedir. Şebeke yapılar çeşitli organizasyon kaynaklarını, tecrübelerini ve teknolojik yenilikleri birleştirebilmelerine imkan vermektedir. Bu da şebeke yapılarına esneklik kazandırmaktadır.

• Şebeke içerisinde yer alan üyeler, tüm varlıkların ortak sahipleridir. Şebeke organizasyon yapısının düzgün işleyebilmesi için bu varlıkların etkin bir şekilde entegre edilmesi gerekir.

• Şebeke üyeleri arasında amaç birliği vardır.

• Büyük ölçekli ve riskli projelerde şebeke organizasyon yapısı riski azaltır.

• Şebeke organizasyonlarda tek bir lider yoktur. Liderlik değişik sorumlulukları lan kişi ve gruplar arasında paylaşılır.

• Şebeke organizasyonlarda kontrol mekanizması olarak idari prosedürlerin yerine pazar mekanizması kullanılır.

• Şebeke organizasyonlarda planlar belli bir grup tarafından yapılmaz. Değişik yer ve zamanlarda değişik bölümlerde çalışan insanlar planlama sürecine katılır. Böylelikle herkes kendi işinin planını yapmış olur.

Dengeli Şebeke Örgütlenmeler: Dış örgütler ve ana işletme, uzun dönemli işbirliği ile bir araya gelmektedir. Dış örgütler tek bir işletme etrafında birleşirler. İçsel şebeke örgüt yapısı ile arasındaki en büyük fark, dengeli şebeke örgütüne bağlı dış örgütlerin risk ve sahiplikte ortaklıklarının bulunmasıdır. Otomotiv sektörü bu tür örgütlenmeye örnek gösterilebilir. Otomotiv üreticileri ülkenin ya da dünyanın değişik yerlerinde üretilen parçaları bir ya da birkaç merkezde bir araya getirerek otomotivleri pazara sunarlar.

Şebeke Organizasyonun Dezavantajları

1. Kontrolü elde tutamama

2. Şebeke üyesi işletmelerin birinin krize girmesi veya yok olması gibi durumlarda diğer işletmelerin de etkilenmesi.

3. Çalışanların işe olan bağlılıklarının azalması

4. Şebekeye katılan işletme sayısının artmasıyla şebeke yapının hantallaşması ve esnekliğini kaybetmesi.

5. Birçok işletmeden oluşan bir yapı olduğu için koordinasyonunun ve devamının sağlanmasının da zor ve riskli olması.

6. İşletmelerin çoğu kez farklı coğrafi bölgelerde bulunmasından dolayı aradaki iletişimi sağlayacak ek maliyetlere katlanılmak zorunda olunması.

7. Farklı kültürlerin bir araya gelmiş olasından dolayı belli bir örgüt kültürü yaratmada zorluk yaşanması.

Televizyonların ilk örgütlenme biçimi olan fonksiyon temelli örgüt yapısı, temel fonksiyonlar dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir. Reklam, işletme, program, haber, tanıtım, yayın-yönetim ve teknik işler müdürlüklerinin genel müdüre bağlı bulunduğu yatay örgüt biçimi icra kuruluna, icra kurulu da üst yönetime bağlıdır. Yatay bir örgütlenme biçimini gördüğümüz bu yapı, bünyesinde gerçekleştirdiği faaliyetler göz önüne alınarak bölümlendirilmiştir. Bu bölümlemeye göre reklam müdürlüğü, yayıncı kuruluşun reklam planlamasını yürütmektedir. İşletme müdürlüğü ise finans, muhasebe, satınalma, insan kaynakları, depo, ulaştırma gibi görevleri barındırmaktadır. Program müdürleri ise iç-dış yapımlar, dış kaynaklar ve denetim işlevlerini yerine getirmekle yükümlü müdürlüktür. Tanıtım müdürlüğü, yayıncı kurum ya da kuruluş içinde yer alan zaman satışını gerçekleştirmektedir. Yayın planlama ve yönetme görevleri ise yayın yönetim müdürlüğü tarafından yönetilmektedir. Teknik denetim, bakım ve alt yapı gibi süreçler ise teknik işler müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Televizyon kurum ve kuruluşlarının ilk örgütlenme biçiminde spor servisleri, haber müdürlüğüne bağlı çalışmaktadır. Haber müdürlüğünün ise kendi ekibi bulunmaktadır ve tepe yöneticiye doğrudan bağlıdır.

Televizyon kurum ve kuruluşlarının örgütlenme evresinde son görülen örgütlenme biçimi şebeke türü örgütlenmedir. Televizyonlar bu tür örgütlenme sürecine girerken belir-n lemeleri gereken şey temel yeteneklerinin ne olduğudur. Temel yeteneklerinde uzmanlaşan örgütler, diğer yetenek, iş ve yapımları dış kaynak kullanımı ile diğer örgütlere devrederler. Bu nedendendir ki televizyonlarda örgütlenme biçimi şebeke örgüt biçimine gelmiştir.

Organizasyon içerisinde yer alan bu birimleri kısaca açıklamak gerekirse, editör; başında bulunduğu alan içeriğinin sorumluluğunu alan kişidir. Gazetede yayınlanan fotoğraf, haber, grafik, makale ve köşe yazıları gibi içeriklerden sorumlu kişidir. İstihbarat şefi/ şehir editörü ise; haber toplama ve operasyonunu yönlendiren ve takip eden kişidir. Gazete yönetimi tarafından atanan bu kişiler editörlük ve yazı işlerine karışmazlar. İstihbarat şefleri, yerel ve bölgesel çalışan muhabirleri, uzak büroları ve diğer yardımcı editörleri yönetir. Fotoğraf editörü gazetelerin fotoğraf içeriğinden sorumlu ve foto-muhabirlerini yöneten kişidir. (Kılıç, 2003, s.70-71). Tasarım editörü gazete sayfalarının tasarımını yapan, sayfanın önemli yerlerine göre haberleri yerleştiren, haber başlıklarını teknik olarak düzenleyen, seçilen fotoğrafları sayfalara yerleştiren, sayfayı basıma hazır hale getiren birimdir. Muhabirler yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası haberleri toplayan ve konu editörlerine ulaştıran kişilerdir. 

Televizyonlarda stüdyo yapımlarının artması ile matriks türü örgütlenme süreci başlamıştır. Bu yapıda yer alan yönetim fonksiyonları dikey biçimde; yapım, denetim ve kaynak yönetimleri yatay biçimde örgütlenmiştir. Genel müdür yönetim fonksiyonlarından sorumlu iken, program müdürü projelerden sorumludur. Programlar iç yapımlara bağlı olarak gerçekleştirilir. Bunlar canlı yayın ya da paket program olarak yayınlanmaktadır. Bu programlara yayın yönetimi, tanıtım, işletme ve reklam birimleri destek vermektedir.

Matriks örgütlenme biçimini incelerken de gördüğümüz gibi ilişkiler ve iş birliği süreci yatay ve dikey şekilde yapılanmış örgütlerce yürütülmektedir. Matriks örgütlenme biçiminde spor programları ele alındığında canlı yayından paket yayına kadar aynı sürecin işlendiği görülebilir. Örneğin FIFA Dünya Kupasının yayınlanma sürecine baktığımızda aynı örgütlenme biçimini görebiliriz. Program müdürlüğüne bağlı dış yapım ekibinin projenin başında olması ve dikey biçimde yapılanan örgütlerin, bu yapımına verdiği desteği görebiliriz.