Spor Gazeteciliği

Gazete, 17. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Spor haberleri ise, neredeyse ilk gazeteden buyana yayınlanmaya başlanmıştır. Nitekim, ilk gazetelerde yer alan haberler, siyasi haberler, ekonomik haberler, polis adliye haberleri, magazin haberleri ve spor haberleridir. 

Spor haberi olarak prensler arasında yapılan yarışmaları söylemek mümkündür.

Spor basını, “konu ve içerik olarak, tüm tür, boyut ve yönleri ile spor ile ilgili, spor basını çalışanlarınca hazırlanmış olan haber, yorum, araştırma, inceleme gibi yazılı ürünlerin yanı sıra fotoğraf, grafik, info-grafik gibi görsel malzemeleri de bu amaç doğrultusunda kullanarak, hedef kitlesini haberdar ederek bilgilendiren, günlük olarak yayınlanan basın” olarak tanımlanmaktadır (Kaya, 2001: 40-41’den aktaran Sinav, 2010: 73).

Türkiye’de ilk spor yazısının 19. yüzyılın sonlarında eskrim alanında yazıldığı anlaşılmaktadır. Servet-i Fünun dergisini o dönemde Ahmet İhsan Bey çıkarmaktadır. Söz konusu derginin ilk sayısında spora da yer verilmiştir. Ali Fuat Bey, Paris’ten eskrim konusunda bir makale yazmıştır. Bu makale Türk spor tarihinin ilk spor yazısıdır.

Türkiye'de ilk spor kitabı ilk makalenin yayınlandığı yıllara denk gelmiştir. 1891 yılında, Galatasaray Lisesi’nde beden eğitimi öğretmeni olan Faik Üstün İdman, Jimnastik Veyahut Riyaziyat-ı Bedeniye isimli kitabını yayınlamıştır. Faik Üstün, sporcuların ve spor gazetecilerinin piri olarak kabul edilmektedir.

Türkiye’nin ilk spor gazetesi Türkiye Spor gazetesidir.

Günümüzde Türkiye’de yayınlanan bazı spor gazeteleri şunlardır: Fanatik,  Fotogol, Fotospor ve Fotomaç.

Sıklık, Eşik, Anlaşılırlık / Belirgin Olma, Anlamlılık, Uyumluluk, Beklenilmediklik, Devamlılık, Karışım, Elit devletlere gönderme, Elit kişilere gönderme, Kişiselleştirme, Olumsuzluk.

Eşik: Eşik, hikâyenin genişliğini, boyutunu, yoğunluğunu ifade etmektedir. Ayrıca en’ler olarak da açıklanabilmektedir. Örneğin, Ronaldo, geçen sezon, İspanya liginde 40 gol atarak rekor kırmıştı. 

Anlamlılık: Bir anlamlı olay, okuyucunun kültürel anlam çerçevesi içerisinde yorumlanmaya hazır hale getirilmelidir. Anlamlılık, iki ülke arasındaki yakınlığa göre düzenlenmektedir. Ancak, bu yakınlık, kimine göre, kültürel yakınlık, kimine göre de fiziksel uzaklıktır. Spor haberleri bağlamında değerlendirildiğinde ise, karşımıza farklı bir nokta çıkmaktadır. Örneğin, İspanya Türkiye’nin komşusu değildir. Ancak, İspanya’da Arda Turan ve Mehmet Topal futbol oynamaktadır. Dolayısıyla onlarla ilgili haberler bu ölçüte uymaktadır ve bu yönde haberler yapılabilir ve yapılmaktadır.

Karışım: Farklı tür olayların birbirine karışmasını ifade etmektedir. Hikâyenin dengeliliğini sağlamaktadır. Beşiktaş ile Galatasaray arasında oynanan derbi maçı sırasında ve sonrasında yaşanan olaylar bir karışım örneğidir.

İlişkili olma: İlişkili olma, alıcının kendi yaşamı üzerindeki etkisi ya da onların deneyimleriyle olan yakınlığıdır.

Objektif habercilik idealinin gerçekleşmesi açısından gerekenler dört başlıkta toplanabilir. Bu ifade aynı zamanda, objektifliğin ihlal edildiği alanların da dört başlıkta toplanabileceğini içermektedir. Söz konusu unsurları ön yargı grubu, çarpıtma, doğruluk ve olay/ yorum farkı başlıklarında sunmak mümkündür.

Önyargı (bias) grubu, belli alt başlıklara sahiptir. Bu kavramlar yansızlık (unbias), dengelilik (balance), nötr (neutrality), tarafsızlık (impartiality), hakkaniyetlilik (fairness) şeklindedir.

Hakkaniyetlilik nosyonu geliştirilmiştir.

John C. Merrill tarafından geliştirilen Machiavellist etik anlayışıdır. Ancak, bu etik anlayışın bir ideali yansıtmaktan
çok, varolan durumu tanımlamada geçerli olacağını belirtmek mümkündür. Merill’e göre,
Machiavelli, başarı, iktidar ve yararcılığa inanıyordu. Machiavelli, amaç yönelimliydi ve hükümete nasihat verilmesini ve onun kontrol edilmesini savunuyordu. Dahası bir amaca sahip olmak, onun için önemlidir ve hangi yolla olursa olsun bu amacın peşinden gitmeyi savunmaktadır. “Bireysel başarını en yüksek noktaya çıkaracak şeyleri yap”. Bu düşüncesi Merill’e göre, şu anlama sahiptir: “Günümüz gazetecilerini böyle bir kural ile göreve bağlamak için, Machiavelli, onları çıkarlarına en uygun düşen sonucu ortaya çıkarmalarında yüreklendirmiştir.” 

Spor gazetecilerinin özel yaşamlara dikkat etmeleri gerekmektedir. Sezon bittiğinde okuyuculara, futbolculardan haber vermek istenmektedir. Oysa onlar tatil yapmak istemektedirler. Bu durumda eğer istemezlerse, özel yaşamlarına müdahale edilmemesi gerekmektedir. Kişilik hakları, eleştiri sınırı ve ayrımcılık konusunda dikkat edilmelidir.

Enformatik başlık, Kışkırtıcı başlık, Espritüel başlık, Yorumlu başlık ve Manipülatif başlık.

Spor haberleri, diğer haberlerden farklılık taşıyabilmektedir. Söz konusu farklılıklar, başlıklar, spotlar ve metin açısından hatta fotoğraflar açısından bile geçerlidir. Başlıklar, spotların (özet) özeti konumundadır. Spotlar da haber metninin özetidir. Bu nedenle, metin ve başlık arasında bir bağlantı bulunmaktadır.

Manipülatif başlık: Bu tür başlıkların temel amacı, okuyucuyu belli bir düşünce çizgisine çekmektir ve haberi çarpıtmaktır. Başlık habere değil de haber başlığa uydurulur. Makyevellist bir anlayış hâkimdir. Yönlendirme amacıyla herşey meşru olarak kabul edilir. Sportif bir yarar sağlamak amacıyla bu tür başlıklar kullanılabilmektedir. Ancak, bu tür başlıklar, gazetecilik mesleğinin güvenilirliğini sarsmaktadır. Bu anlamda, spor gazetelerinin inandırıcılığını kaybetmelerine neden olmaktadır denilebilir.