SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI

Günümüzde spor tesisi kavramı spor hizmeti üreten, bu amaç için belirlenmiş ve gereğince donatılmış her türlü spor alanını tanımlamak için kullanılmaktadır. Spor hizmetleri, spor endüstrisini oluşturan önemli parçalardan biri olarak kabul edilir ve spor etkinliklerinin yapıldığı spor tesisleri de spor hizmetleri içerisinde önemli bir unsur olarak yer alır. 

M. Güçlü'ye göre; spor tesisi kavramı içerisinde sportif faaliyetlerin yapıldığı her türlü yapıyı ( salon, stadyum, pist vb. ) tanımlamak için kullanılır. ayrıca çeşitli sportif etkinliklerin yapılmasına imkan veren koru, orman, ırmak, kanyon gibi arazileri de bu kavram içerisinde düşünmek mümkündür. Spor tesisleri, kamu ve özel kuruluşlar tarafından aktif ve ya/da pasif katılım fırsatı sunan spor alanlarıdır.

Gelişmiş toplumlarda çalışma saatlerinin azalması, teknolojik gelişmeler, yaşam sürelerinin uzaması, eğitim ve gelir düzeylerinin yükselmesi gibi etkenler bireylerin serbest zamanlarında bir artış meydana getirmiştir. Buna bağlı olarak rekreasyonel etkinliklere yönelik bir talep artışı olmuştur. Bu talep artışı içerisinde spor etkinliklerine gerek pasif gerekse de aktif katılım konusunda önemli bir ilgi söz konusudur. Bu ilgi, yeni ve farklı bir çok spor etkinliğinin gelişimini sağlamıştır. Bunun doğal bir sonucu olarak, spor etkinliklerinin uygulanabileceği spor tesislerinde hem sayısal bir artış hem de yapısal bir değişim meydana gelmiştir.

Türkiye'de gerçek ya da tüzel kişiler tarafından kurulan spor tesisleri Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğine bağlı olarak faaliyet gösterirler. Yönetmeliğin 4. maddesi, spor tesislerini ' Gerçek veya Tüzel Kişiler ' tarafından beden eğitimi ve spor çalışmaları yapmak amacıyla açılan yerler olarak tanımlamaktadır.

1. Kullanım alanı 8 metrekareden az olmamak üzere en az soyunma odası, bay ve bayan birlikte çalışıldığı tesislerde en az iki soyunma odası, yeterli adet soyunma dolabı ve askılık, aydınlatma ve havalandırma sistemleri, 18 derecede ısı ve hijyenik şartlar.

2. Kullanım alanı 15 metrekareden az olmamak üzere en az bir dinlenme salonu bulunması bu salonun zemininin halıfleks, parke ve benzerimaddeler ile kaplanması ve bu bu yerin aydınlatma ve ısısının yeterli seviyede olması.

3. Bayan ve bay sporcuların birlikte spor yaptığı tesislerde en az iki duş ve tuvalet soyunma odası bulunması.

4. Tesiste çalışma yapıldığı sürece sıcak suyun bulunması.

5. Tesiste spor çalışması yapılan yerin ısısının 18 dereceden düşmemesi ve çalışma alanının sporcu sayısına göre yeterli seviyede olması.

6. Tesis zemininin yapılan spor dallarına göre tahta, parke, sunta, halıfleks ve benzeri malzemelerle kaplanmış olması. Açık tesislerde yapılan spor dallarının özelliğine göre federasyonca öngörülen çim, asfalt, beton vb. malzemeyle kaplanmış olması.

7. Tesiste yangın ve afetlere karşı hazırlık bulunması.

8. Çalışma sırasında fiziki darbelere karşı önleyici tedbirlerin sağlanması için çalışma alanında tehlike arz eden şeylerin olmaması. Hendek, çukur, sütun, toprak vb. bulunmaması.

9. Çalışma dalına uygun yeterli malzeme ve alet bulunması.

10. Tesisin genel sağlığa uygun genel şartlar taşıması.

11. Tesisin çalışması sırasında çevreyi rahatsız edici her şeye uygun tedbirin alınması.

Spor tesislerini kullanım amacına uygulanan etkinliğe, mekan ve eylem özelliğine ve spora hazırlık sağlama amacı güden tesis tipine bağlı olarak çeşitli gruplara ayırabiliriz. Kullanım amacı olarak ele aldığımızda 4 grup altında toplayabiliriz. 

1. Tek amaçlı spor tesisi: Bazı tesisleri sadece tek bir spor dalının uygulanabilmesi için yapılan ve faaliyet gösteren tesislerdir. Golf sahası, bowling salonu, motor sporları pisti, suni patinaj sahası vb.

2. Tek amaca yönelik, tek amaçlı spor tesisi: Bazı spor tesisleri ise içerisinde uygulanan tek spor branşı olmamasına rağmen buz sporları ya da su sporları gibi tek bir spor alanının uygulanmasına olanak tanıdığı için tek alana yönelik, tek amaçlı spor tesisi olarak tanımlanır. Örneğin; buz sporları salonunda, buz hokeyi, curling, buz pateni ya da artistik buz pateni gibi çeşitli spor branşları uygulanabilir.

3. Çok amaçlı spor tesisi: Spor tesisi içerisinde birden fazla spor branşı ya da etkinlik uygulanabilirse bu spor tesisi, kullanım amacına bağlı olarak çok amaçlı olarak ifade edilir. 

4. Geleneksel olmayan spor tesisi: Son yıllarda özellikle macera sporlarına yönelik spor tesisi inşası bulunmaktadır. Geleneksel olmayan spor tesisi örnek olarak kapalı kaya tırmanışı merkezleri, paten sahaları, snowboard parkları vb. gösterilebilir.

Spor tesislerini uygulanan etkinliğe bağlı olarak ayırdığımızda;

1. Macera sporu: Adrenalin sporları salonu, macera sporları merkezi.

2. Amerikan futbolu: Arena, stadyum, saha, park, coliseum.

3. Beysbol: Beysbol parkı, saha, park coliseum.

4. Basketbol: Arena, spor merkezi, spor evi, spor salonu.

5. Konserler: Arena, coliseum, spor evi, spor salonu.

6. Sirkler: Arena, coliseum, spor evi, spor salonu.

7. Kır koşusu: Açık alan parkurları.

8. Fitness: Spor merkezi.

9. Golf: Golf sahası.

10. Jimnastik: Arena, spor merkezi, spor salonu.

11. Buz hokeyi: Arena, coliseum, spor sarayı, büyük spor çadırı.

12. Motor sporları: Hız yolu, motor sporları pisti, parkur.

13. Futbol: Stadyum, saha.

14. Softbol: Saha, park.

15. Yüzme ve dalma: Su merkezi, yüzme havuzu.

16. Atletizm: Atletizm pisti.

Spor tesislerini sınıflandırma ile ilgili bir başka yol, mekan ve eylem özelliğine göre spor tesislerini gruplandırmaktır. Mekan ve eylem özelliğine göre tesisleri; açık spor tesisleri, kapalı spor tesisleri ve spor alanı haline getirilmiş doğal ve kentsel alan olarak 3 grupta toplayabiliriz. Örneğin stad / stadyum, spor alanı, açık ve kapalı yüzme havuzu, kayak evi, kayıkhane, telesiyej, tenis kortu ( Açık / kapalı ), atış poligonu, atletizm sahası, açık ve kapalı manej, veledrom vb. 

Bu sınıflandırma içerisinde spora hazırlık sağlama amacı güden tesise göre spor tesisleri; sporcu kamp eğitim merkezleri ve sporcu sağlık merkezleri olarak ikiye ayrılabilir. Sivas Ahmet Ayık Güreş Eğitim Merkezi ve Uludağ Türk Silahlı Kuvvetleri Kış Sporları Eğitim Merkezi sporcu kamp eğitim merkezlerine örnektir. İzmir Valiliği Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Sporcu Sağlık Merkezi ve Hacettepe Üniversitesi Doping Kontrol Merkezi ise sporcu sağlık merkezlerine örnektir. 

İşletme; kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim faktörlerini uyumlu bir biçimde bir araya getirerek, ekonomik mal ve hizmet üretmek ve / ya da pazarlamak için faaliyette bulunan kuruluştur. Dar anlamıyla ise işletme; başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ya da hizmet üretmek ve sahibine kar sağlamak amacıyla faaliyet gösteren iktisadi birimdir.

Spor işletmesi; üretim faktörlerinin planlı bir şekilde organize edilmesi ve uygulanması suretiyle spor mal ve hizmetlerini üreten ve sunan birimdir. Veya spor işletmesi spor ile ilişkili her türlü mal ve hizmet üreten ve bu amaçla teşkilatlanmış, üretim ve pazarlamanın var olduğu ekonomik birimdir.

Spor tesisi işletmeleri hizmet işletmeleridir ve bireylerin sportif ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim faktörlerini planlı bir şekilde organize ederek spor hizmeti üreten birimlerdir. Spor tesisi işletmeleri genel olarak, içerisinde spor etkinliklerinin uygulanmasına olanak tanıyan, sosyal fayda ve / ya da kar elde etmek amacıyla üretim faktörlerini bir araya getiren ve spor hizmeti üreten toplumsal, ekonomik ve teknik bir birim olarak açıklanabilir.

M.Ö. 776 yılında Olimpia'da yapılan yarışmalar, kayıtları tutulmuş ve belgeleri elimizde bulunan en eski tarihli Olimpiyat Oyunu olarak kabul edilir. İlk olimpiyat stadı M.Ö. 776 yılında Olimpia'da inşa edilmiş ve tesis 192 metrelik düz koşu pistine ve hafif meyilli olan iki tepeciğe sahipmiş. Tüm seyirciler oyunları ayakta seyrediyorlarmış.

Yunan İmparatorluğunu takiben Roma İmparatorluğu, zamanının en büyük medeniyetlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Roma medeniyeti geliştikçe insanların bir arada toplanmasına olanak tanıyan tesislere duyulan ihtiyaç da artmıştır. Bu tesisler içerisinde en göze çarpan, yapımına M.S. 70 yılında başlanan ve 10 yıl içerisinde bitirilen Coliseum'dur. Roma şehrinin merkezinde bulunan bu muhteşem amfitiyatro başarılı lejyonerlerim ve Roma İmparatoru'nun onuruna inşa edilmiştir. 48 metre yükseklikte ve 50.000 seyirci kapasitelidir. Oturma düzeni cinsiyete ve sosyal sınıfa bağlıdır.

Roma imparatorluğunun sona ermesi ve ruhban sınıfın oyun niteliğindeki etkinlikleri yasaklaması sonucu spor tesisi olarak ifade edebileceğimiz yapılara ilgi azalmıştır. Bu dönemde sabit oturma alanlarına ihtiyaç duyulmayan at yarışı ve avcılık gibi açık hava etkinlikleri yapılmaktadır. Bu nedenle ortaçağda sporda  gerileme olmuştur. 19. yüzyıla kadar spor tesisi olarak ifade edilecek yapılara gereken önem verilmemiştir. Spor tesisleri için modern dönem 1880'li yılların sonunda başlamıştır. 1960'lar, 1970'ler ve 1990'larda oluşan bazı önemli gelişim dönemleri ile beraber günümüzün spor tesisi anlayışına ulaşılmıştır. Spor tesisleri zaman içerisinde önemli değişimler gösterse de, bu tesislerin yönetimi ve faaliyet biçimleri bir dereceye kadar sabit kalmıştır.

Büyük kitlelerin kontrolü ve hareketi, şiddete meyilli toplulukların yönetimi, VIP için güvenliği sağlama ve koruma, büyük kitlelerin bir arada olmasından dolayı oluşabilecek adi suçların kontrolü, tesisi temiz ve faal halde tutma, kamu tesislerine sermaye bulmak için politikalar oluşturma, çok amaçlı tesislerde esnekliği koruma gibi uygulamalar geçmişten günümüze sabit kalan uygulamalardır.

Büyük bir spor tesisinde; görüşme odaları ve içerisinde internet bağlantısı bulunan basın odaları gibi medya ortamlarını sağlama, TV, kamera platformları ve TV kablo bağlantılarının oluşturulması, reklam alanlarını ve isim haklarını satma, sporcular için antrenman odaları, alanları ve salon oluşturulması, ısıtma ve havalandırma sistemleri kullanma, çevresel, bölgesel ve diğer yasal konulara uyma olmazsa olmaz noktalardır.

Tesis yönetimi; insanı, mekanı, süreci ve teknolojiyi etkili ve verimli bir şekilde bütünleştirerek inşa edilmiş fiziksel çevrenin işlevsel bir şekilde kullanılmasından sorumlu meslek, işlev, görev ya da sorumluluk olarak ele alınmaktadır. 

Güvenlik ve emniyet, erişim kolaylığı, katılım ve kontrol, temizlik, kapasite ve envanter, işlevsellik ve teknoloji.

Spor tesisi yöneticilerini diğer örgütlerde olduğu gibi bulundukları kademeye göre; alt kademe yönetim ve yöneticiler, orta kademe yönetim ve yöneticiler, üst kademe yönetim ve yöneticiler olmak üzere 3 grup altında toplayabiliriz.

Bir tesis yöneticisinin sahip olması gereken becerileri şöyle sıralayabiliriz:

1. Teknik beceriler

2. iletişim becerisi

3. İnsan ilişkileri becerisi

4. Analitik beceri

5. Karar verme becerisi

6. Kavramsal beceri

Spor tesis işletmelerinin amaçlarını şöyle sıralayabiliriz: Kar elde etmek, sosyal fayda sağlamak, sporu yaygınlaştırmak, spor dallarını tanıtmak, tüketici memnuniyeti oluşturmak, sosyal sorumlulukları yerine getirmek, bünyesinde bulunduğu teşebbüsün imajını yükseltmek.

Spor hizmeti soyuttur, spor hizmetlerinin üretimi ve tüketimi eş zamanlıdır, depolanamaz, spor hizmeti heterojendir, spor hizmetleri birleşik ürünlerdir.

Satış, pazarlama, finansman, muhasebe, işlemler ( hizmet üretimi ), insan kaynakları yönetimi işletme fonksiyonlarından kaynaklanan farklılıklardır.