SPOR ENDÜSTRİSİ VE PAZARLAMA

Özellikle 1960’lı yılların sonlarından günümüze kadar spor ile ilişkili işletmelerin, kitle iletişim araçlarının, spor tesislerinin, sportif ticari ürün üreten işletmelerin, sporcuların, profesyonel ve amatör liglerin spor dünyası içerisinde büyümesi, sporu bir endüstri hâline getirmiştir (Argan ve Katırcı, 2008).

• Bir endüstri bir ya da birçok üründen meydana gelebilir.
• Endüstriyi meydana getiren ürünler birbiriyle çok yakın ilişkili ve benzer olabilir.
• Endüstriyi meydana getiren ürünler birbirleriyle çok zayıf ilişkili ve benzeşik olmayan bir
yapıda olabilir.
• Bir endüstri içerisindeki ürünler; mal, hizmet, insan, yer ya da fikrin herhangi birinden ya da
birkaçının birleşiminden oluşabilir.

Yusof ve Shah (2008:112) spor endüstrisini; spor ürünleri üreten ve ana hedefi kâr elde etmek olan bir grup işletme organizasyonu olarak ifade etmektedirler.

Spor endüstrisi içerisinde yer alan ögeler genel hatları ile aşağıdaki biçimde ele alınabilir (Pitts ve Stotlar, 2002):

Katılımcılar: Sporu uygulayan (aktif) ya da izleyen (pasif) olarak katılan bireyler,

Eğlence: Spor müsabakaları, şenlikler ve organizasyonlar, vb.,

Araç Gereç ve Giyim: Kaleci eldiveni, çivili ayakkabı, mayo, ter forması ya da voleybol topu
gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili ürünlerin üretilmesindeki destekleyici
ögeler,

Tutundurmaya Yönelik Ürünler: Oyuncaklar, anahtarlıklar ve çıkartmalar gibi spor, fitness,
sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili unsurların tutundurulmasına hizmet eden ürünler

Spor Tesisleri: Stadyum, salon, havuz, pist ve saha gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve
rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin yapılabilmesine olanak tanıyan alanlar ve binalar,

Yönetim Hizmetleri: Spor pazarlaması, halkla ilişkiler ve olay yönetimi gibi spor ürünlerinin
üretilmesinden pazarlanmasına kadar birçok farklı noktada destek sağlayan profesyonel
hizmetler

Spor endüstrisi içerisinde yer alan ögeleri aşağıdaki biçimde örneklendirebiliriz:
• Beko Basketbol Ligi, Turkcell Süper Lig ya da Aroma Erkekler Voleybol Birinci Ligi gibi
katılımsal ürünler,
• Futbol, basketbol ya da hentbol müsabakalarını izleme gibi gerek üretildiği yerde gerekse de
iletişim araçları vasıtasıyla takip edilen seyirsel ürünler,
• Golf topu, yüzme tahtası ya da bisiklet gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili
etkinlikler için gerekli olan ya da ihtiyaç duyulan araç-gereçler,
• Yüzme kulübü havlusu, sporcu figürleri ve oyuncakları, logolu takım şapkası ve tişört gibi
tutundurma ile ilişkili ticari mallar,
• Stadyum, salon, arena, havuz, pist ve saha gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile
ilişkili etkinliklerin yapılabileceği tesisler,
• Tenis raketi tamiri, çamaşır yıkama ya da tesis temizliği gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve
rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin devamı için gerekli olan hizmetler,
• Rafting, kampçılık, dağcılık, kır yürüyüşü, scuba dalma ya da yamaç paraşütü gibi rekreasyonel
ürünler,
• Avrasya Maratonu, Hava Sporları Şenliği ya da Avrupa Hentbol Şampiyonası gibi çeşitli
büyüklükte ve nitelikteki spor organizasyonunun yönetimi ve pazarlanması,
• Spor gazeteleri, spor dergileri, spor televizyon kanalları ve spor radyoları gibi yazılı ve görsel
basın kuruluşları ve ürünleri,
• Spor dünyası içerisindeki çeşitli ögelerin (kulüp, sporcu, dernek, vb.) finansal, hukuki ve
tutundurmaya ilişkin işlerine yönelik halkla ilişkiler, reklam, hukuk, finans, menajerlik ve
iletişim hizmetleri.

Modele göre spor endüstrisi üç temel bölüme ayrılır. Bu bölümler aşağıdaki biçimde ele alınabilir:
• Sportif performans bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmeler spor tüketicisine katılımsal
ya da seyirsel bir ürün sunar.
• Sportif üretim bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmelerin ürünleri sportif performansın
niteliğini etkileme ya da üretme arzusu ya da ihtiyacı içindedir.
• Sportif tutundurma bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmeler spor ürünlerinin
tutundurulmasında kullanılan ürünleri spor pazarına sunar 

1. Spor
a. Amatör spor
b. Profesyonel spor
2. Özel Şirket Sporu
3. Vergi Destekli Spor
4. Üye Destekli Spor Organizasyonları
5. Kar Amacı Gütmeyen
Spor Organizasyonları
6. Spor Eğitimi
7. Fitness ve SporŞirketleri

1. Teçhizat Ürünler
a. Araç-gereç
b. Giyim
2. Performans Üretim Ürünleri
a. Fitness çalı!tırıcısı
b. Tıbbi bakım
c. Spor tesisleri
d. Yönetsel yapılar ve birlikler

1. Tutundurmaya yönelik ürünler
2. Tutundurmaya yönelik etkinlikler
3. Medya
4. Sponsorluk
a. Tek-etkinlik sponsorluğu
b. Çok-etkinlik sponsorluğu
c. Tek-takım sponsorluğu
d. Bireysel sponsorluk
e. Lig ya da dairesel sponsorluk
5. Devir
a. Bireysel devir
b. Takım devri
c. Tüm organizasyon devri
d. Özgül olmayan spor kullanımı

Meek (1997) tarafından öne sürülen bölümlendirme de aynı şekilde üç-sektör modeli olarak karşımıza
çıkmaktadır. Model içerisinde yer alan sektörler; spor eğlencesi (entertainment) ve rekreasyon, spor
malları ve hizmetleri ve sporu destekleyen organizasyonlar olarak ele alınır.

Model içerisinde ilk sektör olarak öne çıkan spor eğlencesi (entertainment) ve rekreasyon; profesyonel
ve amatör spor takımlarını, spor olaylarını, spor medyasını ve turizmle ilişkili ticari faaliyetleri kapsamaktadır.

Sportif üretim üniteleri; spor mallarının tasarımı, üretimi, dağıtımı ve spor hizmetlerinin üretimi ile ilişkili ögelerden oluşmaktadır. Bu ögelerin bütünü de mektedir.

Li, Hofacre ve Mahony (2001) tarafından geliştirilen model iki ana sektöre sahiptir.

İlk sektör sportifüretim sektörü olarak ele alınır. Bu sektör içerisindeki işletmeler ve organizasyonlar spor oyunlarını, olaylarını ve hizmetlerini üretir. 

Model içerisindeki ikinci sektör destekleyici alt sektörler olarak tanımlamaktadır. Bu sektörler
içerisinde bulunan işletmeler ve organizasyonlar ya spor etkinlikleri ile ilişkili ürünlerin ticareti ve satışı
ya da spor etkinliklerinin üretimini destekleyen mal ve hizmetleri sağlama rolünü üstlenir

Li, Hofacre ve Mahony (2001) tarafından geliştirilen modeldeki ikinci sektörü destekleyen alt sektörler:

• İdari ve hukuki spor birlikleri (örn., FIFA, FILA IOC),
• Sportif mal üreticileri, toptancıları ve perakendecileri,
• Spor tesisleri ve binaları,
• Spor medyası,
• Spor yönetim şirketleri,
• Yerel, bölgesel, ulusal spor konseyleri ve mercileri.

Sporda sponsorluk harcamalarının çok büyük rakamlara ulaşmasını etkileyen en önemli öge, spor karşılaşmalarının pasif katılımcı olarak çok büyük kitleler tarafından izlenmesidir. Spor zaman içerisinde özellikle kitle iletişim teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak büyük kitlelere ulaşan bir yapı sergilemiştir.

Sporun endüstrileşmesini, büyümesini ve gelişmesini etkileyen temel faktörler sekiz ana başlık altında ele alınabilir (Pitts ve Stotlar, 2002):
• İnsan
• Spor Etkinlikleri ve Olayları
• Spor Malları
• Spor Tesisleri
• Ticarileşme ve Pazarlama
• Profesyonel Hizmet İşletmeleri
• Spor Medyası
• Eğitim

Sporun pazarlanması sporun bizzat kendisinin veya sportif ürünlerin üretilmesi, dağıtılması, fiyatlanması ve tutundurulmasını kapsamaktadır.

Genel ve spor pazarlamasına ilişkin tanımların ortak özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Argan ve Katırcı, 2008; Mullin, 1993; Callecad ve Stotlar, 1990):
• Spor pazarlamasını, sportif ürünlerin yanı sıra sporla ilgili olmayan ürünlerin satışını kapsayan
bir süreç olarak görmek,
• Spor tüketicileri olan seyircilerin ve katılımcıların istek ve ihtiyaçlarını belirlemek için araştırma yapmak,
• Spor pazarlamasını bir değer sunmaya karşı bir değerin elde edildiği bir değişim süreci olarak
görmek,
• Değer yaratmak,
• Yapılan pazarlama araştırmaları sonucu ortaya çıkan ürünleri (mal, hizmet, fikir, kişi ve yer)
üretmeye yönelik programlar geliştirmek,
• Spor ürününün nereye, ne zaman ve nasıl dağıtılacağına karar vermek,
• Talep, maliyet ve pazar koşulları gibi değişkenlere göre ürünü fiyatlandırmak
• Ürünün ilgi uyandırması ve satılması için tutundurmadan ya da tanıtımdan yararlanmak,
• Ürünü satmak,
• Tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmek,
• Satış sonrası hizmetleri sağlamak.

Spor pazarlamasının ayırt edici özellikleri:

• Soyutluk ve Subjektiflik
• Tahmin ve Telafi Edilmezlik
• Dayanıksızlık
• Duygusal Bağlılık ve Özdeşleşme
• Odak ve Kontrol Alanı
• Eş Zamanlı Üretim ve Tüketim
• Toplu Tüketim

Pazarlama karması; ürün (product) fiyat (price), dağıtım (place) ve tutundurma (promotion) olmak üzere dört elemandan oluşur.