SPOR EKONOMİSİ

Dışsallıklar, bir faaliyetin (aktivitenin) dolaylı fayda ve maliyetleri ya da ürün veya hizmetin fiyatında yer almayan sosyal maliyet ve faydalardır.

Cumhurbaşkanlığı düzenlemelerinin bir nedeni de rekabetçi piyasalardaki tüketicilerin güçlerini ve hâkimiyetlerini korumaktır. Cumhurbaşkanlığı tarafından bu amaçla uygulanan kısıtlamalar “siyasal düzenleme” olarak isimlendirilir. Rekabetçi piyasalarda, tüketicilerin tercihleri, firmaların fiyat ve miktar kararlarını etkilemede çok önemli bir rol oynar. Firmalar hem tüketicilerin istedikleri ürünleri üretmeye hem de bu ürünleri onların arzuladıkları miktarda üretmeye gayret gösterirler. Cumhurbaşkanlığı düzenleme ve gözetimi olmazsa, bir ürün piyasasındaki bir firma ölçek olarak büyümesini muhafaza ederek nihayetinde piyasada tekelci bir güce ulaşabilir. Bu durumda, firma bir fiyat yapıcıdır ve fiyatlama ve çıktı miktarı ile ilgili takdir yetkisi büyük bir oranda kendisine ait olmaktadır. Bu koşullar altında, tüketiciler güçlerini ve hâkimiyetlerini büyük bir oranda kaybederler.

Tröstlerin ilk ortaya çıktığı yer olan ABD, tröstlere karşı yasaların da çıkartıldığı ilk ülkedir. ABD’de çıkarılan antitröst yasaları; ilki 1890 tarihli Sherman Antitröst Yasası (Sherman Antitrust Act) olmak üzere, Clayton Yasası (1914), Federal Ticaret Komisyonu Yasası (1914), RobinsonPatman Yasası (1936), Wheeler-Lea Yasası (1938), Celler-Kefauver Antimerger Yasası (1950) ve HartScott-Rodino Antitröst Düzeltme Yasası (1976)’dır.

4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un temel amaçları şunlardır;
• En ağır rekabet ihlali olarak kabul edilen kartellerin ve diğer rekabet kısıtlamalarının önüne geçilmesi,
• Hâkim durumda olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarının engellenmesi,
• Piyasalarda rekabetin sınırlanması sonucunu doğuran yoğunlaşma işlemlerinin kontrol edilmesi.

Bir serbest piyasa ekonomisinde Cumhurbaşkanlığı tarafından laissez-faire yaklaşımının benimsenmesi nihai olarak özel tekellerin oluşmasına yol açacaktır.

Kamu gözetimi, Cumhurbaşkanlığının bir endüstriyi düzenlemede benimsediği üçüncü yaklaşımdır.
Cumhurbaşkanlığının bir endüstriyi yakın izlemeye almasını çağrıştıran bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımın
altındaki temel varsayım, kamu yararı teorileridir. Düzenlemeye ilişkin kamu yararı teorileri
(Cumhurbaşkanlığı) düzenleme(si)nin büyük ölçüde kamu yararıyla ilgili amaçlara karşılık olarak
oluşturulduğunu varsayar.

Endüstri-içi düzenlemelerin temel amaçlarından birisi, üyelerin piyasadaki rekabetçi pozisyonlarını kuvvetlendirmektir.

Karşılaştırmalı üstünlük yasası perspektifinden yaklaşıldığında, globalleşmenin olası üç sonucu vardır:
1. Uzmanlaşma: Ülkeler (nations) ve firmalar kâr maksimizasyonunun ısrarlı takipçisi olurlarsa, uzmanlaşma kaçınılmaz bir sonuçtur.

2. Üretilen Çıktı Miktarında Artış: Uzmanlaşma sayesinde tasarruf edilebilen üretim faktörleri (örneğin, emek), daha yüksek çıktının üretilmesi sürecinde üretimde yeniden kullanılabilmektedir.

3. Zengin ile Yoksul Arasındaki Farkın Artışı: Ticaretin tarafı olan her ülke veya firma, kârdan aynı düzeyde pay alamayacaklardır. Refah düzeylerini artıran ticaretin tarafı olan bu ülkeler ve firmalar üretimlerinde ölçek ekonomileri yaratılmasını sağlayan ileri teknolojilere sahip olabilecekler, daha iyi pazarlama olanaklarına kavuşabilecekler ve genellikle daha yüksek kâr elde edebileceklerdir. Sonuç olarak, bu trend sürdüğünde, zengin ve fakir arasındaki açık (fark) tedrici olarak genişleyecektir.

Dumping, dünyada bir ülkenin sporcularının bir başka ülkeye sportif üstünlükleri nedeniyle göç etmeleri sonucu, bunun göç edilen ülkedeki sporcuları olumsuz etkilemesi ve onların refahını düşürmesidir. Yani, fazla yabancı sporcu bulundurulması, genç sporcuların yetişmesini engellediği gibi ekonomik olanaklarının azalmasına da yol açmaktadır.

Uluslararası yayılmadan sağlanacak faydaların inanılmaz ölçüde çok olduğuna inanılır. Bu faydalar,
aşağıda sayılanlardan ibaret olmamak üzere, şunları kapsar;

1. Daha fazla büyüme fırsatları
2. İlave gelir ya da kârlar ile ilave mali kazanç
3. Artan piyasa gücü ve piyasa payları
4. Namı yayılan uluslararası bir kimlik ve ismin daha fazla tanınması.

Holigan taraftarlardan kurtulmak bu faydalar arasında değildir.

Laissez-faire; kamunun tabiî kanunların en iyi işleyişini sağlayacak hukuk sistemini kurmak dışında piyasaya müdahale etmemesi, sadece, piyasa kanunlarının serbest işlemesini sağlamakla yetinmesini öngören bir yaklaşımdır.

Dışsallıklar, bir faaliyetin (aktivitenin) dolaylı fayda ve maliyetleri ya da ürün veya hizmetin fiyatında yer almayan sosyal maliyet ve faydalardır.

Kamu malları, bireysel olarak tüketilemeyen mal ve hizmetlerdir.

Kamu malları, bireysel olarak tüketilemeyen mal ve hizmetlerdir. Kamu otoritesi, vergi ödeyen tüm kesimlerin katkıda bulunduğu ulusal savunma ve yol hizmetleri gibi kamu mallarını sıklıkla topluma sunar.

Doğal tekel. Bazı durumlarda, piyasa gücünün tek bir firmada yoğunlaşması etkinliği en yüksek seviyeye çıkartabilir. Bu durum, tüketicilerin arzuladığı çıktıların tamamının bir firma tarafından üretildiği ve ürünlerin, ayrı ayrı çok sayıda firmanın faaliyet gösterdiği duruma kıyasla daha ucuza satıldığı koşulların varlığında gerçekleşir.

Asgari ücret; işçiye ailesi ile birlikte yaşadığı toplumda kabul olunabilen bir yaşam düzeyi sağlayan ücrettir.

Tröstlerin ilk ortaya çıktığı yer olan ABD, tröstlere karşı yasaların da çıkartıldığı ilk ülkedir.

Karşılaştırmalı üstünlük yasası ilk olarak D. Ricardo tarafından ortaya atılmıştır.

Uzmanlaşma: Ülkeler (nations) ve firmalar kâr maksimizasyonunun ısrarlı takipçisi olurlarsa, uzmanlaşma kaçınılmaz bir sonuçtur.

Nike gibi birçok Amerikan firması, ücret oranlarının düşük olması sayesinde üretimde daha büyük etkinliğe ulaşılmasına imkân verdiği için, üretimlerini Doğu Asya’ya kaydırmıştır.